KIRGIZ KÜLTÜRÜNDE “AK” RENGİNİN KAVRAMLAŞMASI VE ANLAM ALANLARI

Year 2020, Volume: 9 Issue: 4, 1395 - 1410, 15.12.2020

Fatih Çelik

Abstract

Bu çalışmada Kırgız Türklerinin ‘ak’ rengine yaşamlarının hangi alanlarında, nasıl manalar yükleyerek kullandıklarına dikkat çekilmiştir. Çalışma; düğün merasimleri, çocuk yürümeye yeni başladığı sıra söylenen deyişler, dualar, oyunlar, ağıtlar, tekerlemeler, bilmeceler, atasözleri ve deyimler, kalıplaşmış sözler, kişi adları, hayvan adları, yer adları, bitki adları olarak sınıflandırılıp, ardından buralarda geçen ‘ak’ kelimeleri bulunup bunların nasıl kullanıldığı ve hangi manalara geldiği açıklanmıştır. Çalışmanın asıl maksadı Kırgız Türklerinde 'ak' renginin nasıl bir karşılık bulduğunu ortaya koymak ve 'ak' isminin bir renk karşılığı olmaktan çıkıp toplum içerisinde çok farklı anlamları karşılayan bir kavram olduğunu ortaya koymaktır. Kırgız Türklerinin sözlü edebiyatı bin yıl öncelerine dayanmaktadır. Bu durum dikkate alındığı zaman 'ak' renginin yeni kavramlar bularak çeşitlenmesi uzun bir zaman gerektirmiştir. Bu çalışmada ele alınan kaynakların çoğu çok eski zamanlardan gelmekte olan sözlü edebi ürünlerdir. Yukarıda belirtilen kaynaklar tek tek ele alınarak 'ak'ın büründüğü mana ortaya konulup yorumlanmıştır.

Keywords

Kırgızlar, kültür, ak, anlam

References

• Abduldayev, E. İsayev (1969). D. Kırgız tilinin tüşündürmö sözdügü. Frunze: Mektep Basması.
• Çelik, F. (2009). Kırgız cana Türk tilderindegi botanikalık sözdördün gramatikalık özgöçölüktörü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bişkek: Sosyal Bilimler Üniversitesi.
• Çeltikci, O. ve Shurubu, K. (2016). Türkiye ve Kırgızistan coğrafyasında halk inanç ve uygulamalarının karşılaştırılması. Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi. 1(2), 62-84.
• Ergin, M. (1969). Dede Korkut kitabı. İstanbul: Millî Eğim Basımevi.
• Eroğlu, O. (2018). Safvet Nezihi’nin zavallı necdet romanında renk simgeselliği. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(2), 990-1003.
• İbrahimov, M. (2005). Kırgız makal-ılakap, uçkul sözdörü. Karabalta: Salam Basımevi.
• İşcanoğlu, İ. B. (2017). Kırgız halk kültüründe beyaz (ak) renk. 9. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi.
• Karasayev, Kuseyin H. (2009). Kırgız tilinin orfokrafiyalık sözdügü. Bişkek: İz basma.
• Komisyon. (1998). Baldar folkloru. El edebiyat seriyası. c.20, Bişkek: Şam Basması.
• Komisyon. (1998). Koşoktor. El Adabiyatı Serisi. c.21, Bişkek: Şam Basması,
• Komisyon. (2000). Makal-Lakaptar. Oş: Oş Memleket Üniversitesi,
• Komisyon. (2002). Kırgız tilinin tüşündürmö sözdügü. Bişkek: Avrasya Press.
• Komisyon. (2003). Kaada-Salttar ak batalar. El edebiyat seriyası. c.29, Bişkek: Şam Basması.
• Komisyon. (2010). Kırgız tilinin sözdügü. Bişkek: Avrasya Press. Kütük, A. (2014). İslam/Türk devlet ve toplum geleneğinde renkler ve anlamları. Journal of Turkology, 24(2).
• Şahin, H. ve Arzybaeva Z. (2018). Renk adlarının pekiştirme işlevine dair (Kırgız Türkçesi bağlamında), Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(3), 1538-1557.
• Tacieva, G. ve Kurmanbekova, A. (2004). Kırgız makal, lakap cana uçkul söz türmöktörü. Bişkek: Mektep Basması.
• Toker, İ. (2009). Renk simgeciliği ve din: Türk kültür yapısı içinde ak-kara renk karşıtlığı ve bu karşıtlığın modern Türk söylemindeki tezahürleri üzerine. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 50(2). 93-112.
• Toktorbaev, S. (1991). Öspürümdör oyundarı. Bişkek: Kırgızistan Sovet Endsiklopediyasının Başkı Redaksiyası. https://www.super.kg/kabar/news/225847/ (erişim 27.12.2019)
• http://www.birebir.net/goster.asp?d=ak (erişim 19.01.2010)