ERKEN CUMHURİYET DEVRİ RESMÎ İDEOLOJİSİNİ OSMANLI TARİHİ KONULU ROMANDAN OKUMA DENEMESİ (1923-1938)

Year 2021, Volume: 10 Issue: 1, 160 - 178, 15.03.2021

Salih Koralp Güreşir

Abstract

Devletlerin önemli tarihî dönüm noktalarından birisi de siyasi iktidarın el değiştirmesidir. Değişimin taraflarının, benzer ideolojilere sahip olmaları hâlinde dahi bilhassa sosyo-kültürel alanda farklı politikalar uyguladıkları vakidir. Devletin, kendisini oluşturan hemen her dinamikle birlikte topyekûn değiştiği cumhuriyet inkılâbı söz konusu olduğunda, değişimin esaslı bir dönüşümü de beraberinde getirdiği görülmektedir. Temelinde Türk milliyetçiliğini barındıran Kemalizm, söz konusu dönüşümü planlayıp programlayan ideolojidir. Özünde yer alan milliyetçilik fikri doğrultusunda Kemalizm’in temel problematiğinin, millî kökeni başlatacağı tarihî süreci belirlemek olduğu söylenebilir. Erken dönem cumhuriyet devri tarih yazımı sorunu, Osmanlı’yı görmezden gelip Orta Asya Türk tarihine uzanarak çözmeye çalışır. Böylelikle Osmanlı tam manasıyla bir devr-i sabık hâlini alır. Bu yeni tarih görüşünün, konusunu tarihten alan roman türünü doğrudan etkilemesi kaçınılmazdır. 1923-1938 yılları arasında yayımlanan tarihî romanda Osmanlı, yeni tarih algısının gereği olarak büyük ölçüde olumsuz imajlarla yer alır. Resmî ideolojilerin kültürel alana etkisini örneklendiren bu durum, edebiyatın öncelediği dönem ve insan gerçeğini âdeta hiç mesabesine indirir. Dönem romanında Osmanlı, hiçbir hususi tarafı bulunmayan tarihî/fiktif roman kişilerinin, hemen aynı mekânlarda birbirleriyle aynı davranışları tekrarlayıp durdukları tarihî süreç resmindedir.

Keywords

Resmî ideoloji, cumhuriyet, edebiyat, roman, Osmanlı tarihi

References

• Alkan, N. (2006). Avrupa karikatürlerinde II. Abdülhamit ve Osmanlı imajı. İstanbul: Selis Kitaplar.
• Başbuğ, E. D. (2012). Resmî ideoloji sahnede. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Behar, B. E. (1996). İktidar ve tarih. İstanbul: Afa Yayıncılık.
• Cumhuriyet Halk Partisi dördüncü büyük kurultayını açarken. https://www.atam.gov.tr/ataturkun-soylev-ve-demecleri/cumhuriyet-halk-partisi-dorduncu-buyuk-kurultayini-acarken (Erişim tarihi: 19.06.2020).
• Çelik, Y. (2002). Tarih ve tarihî roman arasındaki ilişki tarihî romanda kişiler. bilig, 22, 49-68.
• Fazlı, N. (1929). Saraylarda mecnunlar. İstanbul: Devlet Matbaası.
• Göğebakan, T. (2004). Tarihsel roman, kurmaca ve tarih. Tarihsel Roman Üzerine. Ankara: Akçağ Yayınları. 23-39.
• Güler, A. F. (2018). Cumhuriyetin ilk dönem romanlarında din algısı. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7/2, 932-941.
• İnalcık, H. (2006). Murad I. İslam Ansiklopedisi, (Cilt XXXI, s. 156-164).
• İnsel, A. (2002). Giriş. Modern Türkiye’de siyasi düşünce tarihi II. İstanbul: İletişim Yayınları. 17-27.
• İskender Fahrettin. (1929). Abdülhamit ve Afrodit. İstanbul: Akşam Matbaası.
• Kozanoğlu, A. Z. (1962). Patronalılar. İstanbul: Atlas Kitabevi.
• Kozanoğlu, A. Z. (1978). Savcı Bey. İstanbul: Atlas Kitabevi.
• Kozanoğlu, A. Z. (2004). Malkoçoğlu. İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Kozanoğlu, A. Z. (2004). Sarı benizli adam. İstanbul: Bilge Yayıncılık.
• Mardin, Ş. (1992). İdeoloji. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Schick, İ. C. (2008). Sultan II. Abdülhamid’in cinselleştirilmesi. Virgül, 124-125, 8-13.
• Sertelli, İ. F. (1930a). Bizans’ın son günleri. İstanbul: Burhanettin Matbaası.
• Sertelli, İ. F. (1930b) İstanbul’u nasıl aldık. İstanbul: Letafet Matbaası.
• Sertelli, İ. F. (1931). Deliler saltanatı. İstanbul: Akşam Matbaası.
• Sertelli, İ. F. (1932). Telli Haseki. İstanbul: Şirket-i Mürettibiye Matbaası.
• Sertelli, İ. F. (t.y.). Barbaros’un ölümü. İstanbul: Kenan Basımevi.
• Şapolyo, E. B (1962). Ayşim. İstanbul: Türkiye Yayınevi.
• Tan, M. T. (1931). Gönülden gönüle, İstanbul: Agâh Sabri Kütüphanesi.
• Tan, M. T. (1948). Akından akına. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Tan, M. T. (1948). Cem Sultan. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Tan, M. T. (1949). Viyana dönüşü, İstanbul: Güven Basımevi.
• Tan, M. T. (2004). Safiye Sultan, İstanbul: Oğlak Yayınları.
• Tan, M. T. (2010). Hürrem Sultan. İstanbul: Çağrı Yayınları.
• Tepedenlioğlu N. N. (2001). Tanzimat’tan Bugüne Edebiyatçılar Ansiklopedisi. Cilt 2, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. 976.
• Taştan, Z. (2005). Türk romanında İstanbul’un fethi ve Fatih. Türk Edebiyatında İstanbul’un Fethi ve Fatih, İstanbul: Kitabevi, 215-395.
• Tepedenlioğlu, N. N. (1972). Deli deryalı, İstanbul: Ak Yayınevi.
• Tependenlioğlu, N. N. (1966). Kara Davud. İstanbul: Ak Kitabevi.