TÜRK VE SLAV İNANIŞLARI İLE GELENEKLERİNDE SİMGESEL DEĞER OLARAK “KIRMIZI”

Year 2022, Volume: 11 Issue: 2, 657 - 673, 15.06.2022

Hakan Saraç

Abstract

Tarihte insanın ilk olarak dikkatini ve ilgisini çeken unsurların başında renkler (kara, ak, kırmızı, yeşil, mavi vb.) gelir. Renkler kültür ikliminde asıl anlamlarından sıyrılarak bazen iyiliğin, uğurun, aşkın ve yaşamın bazen de kötülüğün, öfkenin ve ölümün simgesi olarak yeni anlam ve özellikler kazanırlar. Bu çalışmada, köklü ve zengin bir kültüre sahip Türk ve Slav inanışları ile halk geleneklerinde yer alan “kırmızı” rengin yüklendiği sembolik anlam ve özelliklerinin neler olduğu araştırıldı.
Tarihî kaynakların ve araştırma yazılarının incelenme neticesinde, ateş kültüyle ilişkilendirilen “kırmızı” rengin Türklerin inanışlarında koruyucu, Slavlarınkinde ise koruyuculuğun yanı sıra iyileştirici özelliğe de sahip olduğu tespit edildi. Kanın rengi olan “kırmızı” Slav geleneklerinde güzelliğin, sağlıklı ve uzun bir ömrün simgesiyken Türk geleneklerinde ise sağlığın, canlılığın ve güzelliğin göstergesidir. Söz konusu iki kültürde de “kırmızı”nın sembolik anlamlarının çoğunlukla örtüştüğü fakat “kırmızı” renkle ilgili ritüel ve pratiklerin uygulanışında ise farklılıkların olduğu saptandı. Çalışmanın sonunda ise elde edilen bilgiler derlenerek birtakım değerlendirmelerde bulunuldu.

Keywords

Kırmızı, renk, Türk ve Slav toplumları, sembol, kültür.

References

• Afanasyev, A. N. (1994). Poetiçeskiye vozzireniya slavyan na prirodu. Moskva: İndrik Akademiyası.
• Akkaya, A. (2013). Alıp Manaş destanında renkler. Tarih Okulu Dergisi, 15, 527-544.
• Altunel, İ. (1995). Gevrekli Seydişehir / Konya kasabası düğünlerinde, gelin güvey motifi üzerine bazı tespitler. III. Milletler Arası Türk Halk Edebiyatı ve Folkloru Kongresi Bildirileri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Artun, E. (2005). Türk halk bilimi. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Bayat, F. (1993). Oğuz epik en’enesi ve Oğuz Kağan dastanı. Sabah: Azerbaycan Elimler.
• Bazıma, V. A. (2005). Psihologiya tsveta: teoriya i praktika. Moskva: Reç.
• Belova, O. V. (1995). Krasnıy tsvet. Slavyanskiye drevnosti. Etnologiçeskiy slovar. Tom II. Moskva: Mejdunarodnıye otnoşeniya, 647-651.
• Bodur, F. (2006). Fotoğraf ve renk: fotoğraftaki renklerin iletilerin algılanmasındaki rolleri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(1), 77-86.
• Bogatıreva, J. V. (2016). Simvolika krasnogo tsveta v narodnıh skazkah. Materialı II. Mejdunarodnoy konferentsii, posvyaşennoy godu literaturı v Rossii, Moskovskiy institut televideniya i radioveşaniya “Ostankino”, 36-44.
• Çekulayeva, A. C. (2016). Semantika tsveta v kulture vostoçnıh slavyan (na primere triadı osnovnıh tsvetov «belıy-krasnıy-çernıy». Minsk: Tsentr issledovanii belorusskoy kulturı, 640-642.
• Çevirme, H. ve Sayan, A. (2005). Alkarısı inanmaları ve bilim. Milli Folklor, 17(65), 67-72.
• Çoruhlu, Y. (2002). Türk mitolojisinin ana hatları. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Ekici, M. (2016). Türk kültüründe “al” renk. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 16(2), 103-107.
• Genç, R. (1997). Türk inanışları ile millî geleneklerinde renkler ve sarı-kırmızı-yeşil. Ankara: TDK Yayınları.
• Genç, R. (2009). Türk inanışları ile milli geleneklerinde renkler ve sarı kırmızı yeşil. Ankara: Ankara Kültür Merkezi.
• Gmızina, E. V. (2008). Tsvet v kulture drevney Rusi: slovo i obraz. Kirov: Vestnik Vyatskogo gosudarstvennogo universiteta.
• Gura A. V. (2011). Brak i svadba v slavyanskoy narodnoy kulture: semantika i simvolika. Moskva: İndrik.
• İnan, A. (1966). Tuğ-Bayrak (Sancak). Türk Kültürü, 46, 71-75.
• İnan, A. (1998) Makaleler ve incelemeler 1. Cilt. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Kalafat, Y. (2012). Türk halk inançlarında renkler. Ankara: Berikan Yayınevi.
• Koca, S. (2002). Eski Türklerde bayram ve festivaller. Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Koca, S. (2010). Genel hatları ile kültür ve sembol ilişkisi. SAÜ Fen Edebiyat Dergisi, 12(2), 87-94.
• Kuyumcu, E. (2020). Renk kavramının Türkçedeki ifade özellikleri. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 7(1), 513-538.
• Kuznetsov, A. (2004). Simvolı, svyatıni i nagradı rossiskoy dervajı. çast I. Moskva: Olma-Press.
• Küçük, S. (2010). Eski Türk kültüründe renk kavramı. Bilig, 54, 185-210.
• Mameyko, K. I. (1977). Ukrainskiy narodnıy odyag. Kiev: Naukova Dumka.
• Maslova, G. S. (1984). Narodnaya odejda v vostoçnoslavyanskıh traditsionnıh obıçayah i obryadah XIX – nacala – XX veka. Moskva: Nauka.
• Novikova, O. V. ve Nudeviva, K. (2011). Semantika krasnogo tsveta v yazıkovoy kartine mira afrikanskih i vostoçnoslavyanskih narodov. Nauçnıy vestnik Voronejnogo gosudarstvennogo arhitekturno-stroitelnogo universiteta, 7(7), 51-57.
• Ögel, B. (1991). Türk kültür tarihine giriş VI. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Öztürk, Ş. (2015). Türk kültüründe renk kavramı ve renklerin maddi kültür unsurlarına yansıması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi.
• Pçelov, Y. V. (2010). Simvolika regalii rossiskih gosudarey: tsveta i çisla. Vestnik RGGU, 7, 140-154.
• Potebnya, A. A. (1989). Slovo i mif. Moskva: Pravda.
• Rayman, H. (2002). Nevrûz ve Türk kültüründe renkler. Milli Folklor, 53, 10-15.
• Salman, F. (1998). Tarihi Türk kumaşlarında desen ve renk anlayışı. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 4, 141-154.