DİJİTAL OKUMA MOTİVASYONU ÖLÇEĞİ (DMÖ): GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

Year 2022, Volume: 11 Issue: 4, 1785 - 1806, 15.12.2022

Seyfettin Bulut Fatma Susar Kırmızı

Abstract

Bireyin yaşamı algıladığı becerilerden birisi olan okuma, gelişen olanaklarla birlikte farklı formlara dönüşmektedir. Dijital okuma giderek yaygınlaşmakta geniş kitlelerce ve artan sıklıkla kullanılmaktadır. Okuma sürecini etkileyen değişkenlerden biri olan motivasyonu, dijital okuma sürecinde görmezden gelmek mümkün değildir. Öğrencilerin dijital okuma motivasyonlarını belirlemek, mevcut durum hakkında bilgi edinmek ve öğrencileri dijital okumaya motive edecek etkinlikler tasarlamak için önem taşımaktadır. Bu araştırma ile ilkokul dördüncü sınıf öğrencilerine yönelik dijital okuma motivasyonu ölçeği geliştirmek amaçlanmıştır. Bu amaçla, açık uçlu soru formlarıyla aktif olarak dijital okuma yapan 138 dördüncü sınıf öğrencisinin görüşleri alınmıştır. Elde edilen veriler ve alan yazın ışığında 61 yargıdan oluşan madde havuzu oluşturulmuştur. Uzman görüşleriyle madde havuzundan 22 madde çıkarılmış ve 39 maddelik aday ölçekle pilot uygulama yapılmıştır. Pilot uygulama, aktif olarak dijital okuma yapan 345 dördüncü sınıf öğrencisiyle gerçekleştirilmiştir. Yapılan Açımlayıcı Faktör Analizi ile 20 madde ölçekten çıkarılmıştır. Ayrıca ölçeğin “bireysel yararlar”, “içerik” ve “etkileyicilik” şeklinde isimlendirilen 3 alt ölçekten oluştuğu belirlenmiştir. Dijital okuma motivasyonu ölçeğinin son hali 19 maddeden oluşmaktadır. Yapılan doğrulayıcı faktör analizi sonucunda ise RMSEA değeri 0.00, CMIN/DF değeri 0.967, CFI = 1.00, NFI = 0.892, GFI = 0.958 olarak hesaplanmıştır. Yapılan Cronbach’s Alpha güvenirlik analizi sonrasında ölçeğin bütününden elde edilen iç tutarlılık katsayısının α=.855 olduğu görülmüştür. Ölçme aracındaki bütün maddeler güvenirliğe katkı sağlamaktadır. Araştırma sonucunda ilkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin dijital okuma motivasyonlarını ölçmek amacıyla geçerli ve güvenilir bir araç geliştirilmiştir. Ölçeğin alan yazındaki ihtiyacı karşılaması beklenmektedir.

Keywords

Dijital okuma, motivasyon, ilkokul, ölçek geliştirme

References

• Aarnoutse, C. & Schellings, G. (2003) Learning reading strategies by triggering reading motivation. Educational Studies, 29 (4), 387-409.
• Ahmadi, M. R., İsmail, H. N. & Abdullah, M. K. K. (2013). The relationship between students’ reading motivation and reading comprehension. Journal of Education and Practice, 4(18), 8-18.
• Akbaş, U., Karabay, E., Yıldırım-Seheryeli, M., Ayaz, A. ve Demir, Ö. O. (2019). Türkiye ölçme araçları dizininde yer alan açımlayıcı faktör analizi çalışmalarının paralel analiz sonuçları ile karşılaştırılması. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 12(3), 1095-1123.
• Aktaş, E. ve Çankal, A. O. (2019). Akıcı okuma stratejilerinin 4.sınıf Türkçe derslerinde okuduğunu anlama becerisine ve okuma motivasyonuna etkisi. ZfWT, 11(1), 85.114.
• Akyol, H. ve Sural, Ü. Ç. (2021). Okuma, okuduğunu anlama ve okuma motivasyonunun geliştirmesi: Bir eylem araştırması. Eğitim ve Bilim, 46(205), 69-92.
• Alyılmaz, S. ve Polatcan, F. (2018). İletişim kurma istekliliği ölçeği: Bir ölçek geliştirme çalışması. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(1), 447-458.
• Aydemir, Z. İ. ve Öztürk, E. (2013). Metinlere yönelik okuma motivasyonu ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. İlköğretim Online, 12(1), 66-76.
• Bryman, A. & Cramer, D. (1997). Quantitative data analysis with spss for windows: A guide for social scientists. New York: Routledge.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: Temel kavramları ve ölçek geliştirmede kullanımı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 32, 470-483.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2010). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (7. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Cambria, J. & Guthrie, J. T. (2010). Motivating and engaging students in reading. The NERA Journal, 46(1), 16-29.
• Cartwright, K. B., Marshall, T. R. & Wray, E. (2016) A Longitudinal study of the role of reading motivation in primary students’ reading comprehension: Implications for a less simple view of reading. Reading Psychology, 37(1), 55-91.
• Çelik, S. S. (2019). İlkokul 4. Sınıf Öğrencilerinin Doğru ve Akıcı Sessiz Sözcük Okuma Düzeyinin Öğrencilerin Okuduğunu Anlama Becerisi ve Okuma Motivasyonu ile İlişkisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Aydın: Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Davis, M. H., Tonks, S. M., Hock, M., Wang, W., & Rodriguez, A. (2018). A review of reading motivation scales. Reading Psychology, 39 (2), 121-187. DOI: https://doi.org/10.1080/02702711.2017.1400482.
• Deci, E. L. & Ryan, R. M. (2000) The “What” and “Why” of goal pursuits: Human needs and the self-determination of behavior. Psychological Inquiry, 11(4), 227-268.
• Dede, Y. ve Argün, Z. (2004). Öğrencilerin matematiğe yönelik içsel ve dışsal motivasyonlarının belirlenmesi. Eğitim ve Bilim, 29(134), 49-54.
• Dianne, L. L., & Bruce, F. P. (2000). Reliability and validity of the adult reading history questionnaire. Journal of Learning Disabilities, 33 (3), 286-296.
• Dündar, S. Öztutku, H. ve Taşpınar, F. (2007). İçsel ve dışsal motivasyon araçlarının işgörenlerin motivasyonu üzerindeki etkisi: Ampirik bir inceleme. Gazi Üniversitesi Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 105-119.
• Ercan, İ., ve Kan, İ. (2004). Ölçeklerde güvenirlik ve geçerlik. Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 30(3), 211-216.
• Erdoğan, T., Erdoğan Ö. ve Uzuner, F. G. (2018). Yaratıcı drama yönteminin ilkokul 4. sınıf öğrencilerinin okuma motivasyonu ve tutumlarına etkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6 (2), 297-313.
• Erkorkmaz, Ü., Etikan, İ., Demir, Özdamar O. ve Sanioğlu, K. (2013). Doğrulayıcı faktör analizi ve uyum indeksleri. Türkiye Klinikleri Dergisi, 33(1), 210-223.
• Guthrie, J. T. (2013). Best Practices for Motivating Students to Read. Morrow, L., & Gambrell, L. (Ed.). Best Practices in Literacy Instruction. (5. Baskı). New York. Guilford Press.
• Güneş, F. (2016). Kağıttan ekrana okuma alanındaki gelişmeler. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 5(1), 1-18.
• Kalaycı, Ş. (Ed.). (2016). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri (5. Baskı). Ankara: Dinamik Akademi.
• Karadeniz, A. (2014). Eleştirel okuma özyeterlilik algısı ölçeğinin geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3 (1), 113-140.
• Karataş, H. ve Erden, M. (2012). Akademik motivasyon ölçeğinin dilsel eşdeğerlik, geçerlik ve güvenirlik çalışması. e-Journal of New World Sciences Academy, 7 (4), 983-1003.
• Katrancı, M. (2015). Book reading motivation scale: Reliability and validity study. Academic Journals, 10 (3), 300-307.
• Kılıç, S. (2016). Cronbach’ın alfa güvenirlik katsayısı. Journal of Mood Disorders, 6 (1), 47-48.
• Kim, Y., Brady, A. C. & Wolters, C. A. (2018). Development and validation of the brief regulation of motivation scale. ScienceDirect, 67, 259-265.
• Kurnaz, H. (2019). Okuma iç motivasyonu ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 20 (1), 234-250.
• Kurnaz, H. ve Yıldız, N. (2015). Ortaokul öğrencilerinin okuma motivasyonlarının çeşitli değişkenlere göre değerlendirilmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 19(3), 53-70.
• Kuşdemir, Y. ve Güneş, F. (2014). Doğrudan Öğretim Modeli’nin okuduğunu anlama becerilerine etkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32, 86-113.
• Odabaş, H. (2017). Kitap Okumadan Dijital Okumaya: Okuma Kültüründe ve Davranışında Gözlemlenen Değişimler. Bilişim Teknolojilerinin Bilgi Merkezlerine ve Hizmetlerine Etkileri. Hiperyayın, pp. 272-292.
• Orçan, F. (2018). Açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi: İlk hangisi kullanılmalı?. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 9(4), 413-421.
• Öztürk, E. ve İleri, Z. (2011). Başlangıç Düzeyi Okuyucuları Okuma Motivasyonu Ölçeği Öğretmen ve Öğrenci Formu Geliştirme Çalışması. 10.Ulusal Sınıf Öğretmenliği Eğitimi Sempozyumu’nda sunulmuş bildiri. Cumhuriyet Üniversitesi, Sivas.
• Öztürk, E. ve Uzunkol, E. (2015). İlköğretim 4. sınıf öğrencilerinin okuma stratejileri üstbilişsel farkındalıkları ve okuma motivasyonlarının değerlendirilmesi. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10(7), 803-814.
• Radner, W., Obermayer, W., Richter-Mueksch, S., Wilinger, U., Velikay-Parel, M. & Eisenwort B. (2002). The validity and reliability of short German sentences for measuring reading speed. Graefe's Arch Clin Exp Ophthalmol, 240, 461-467.
• Rowsell, J. & Burke, A. (2009). Reading by Design: Two Case Studies of Digital Reading Practices. Journal of Adolescent & Adult Literacy, 53(2), 106-118.
• Schiefele, U., Stutz, F. & Schaffner, E. (2016). Longitudinal relations between reading motivation and reading comprehension in the early elementary grades. Learning and Individual Differences, 51, 49-58.
• Schutte, N. S. & Malouff, J. M. (2007) Dimensions of reading motivation: Development of an adult reading motivation scale. Reading Psychology, 28(5), 469-489.
• Susar Kırmızı, F. (2012). Öğretmen adaylarının kitap okuma alışkanlığına yönelik tutum ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Turkish Studies, 7(3), 2353-2366.
• Şahen Erkal, S. S. ve Balaban Dağal, A. (2018). Öğretmen adaylarının dijital okuma, yazma ve sunum hazırlama becerileri hakkındaki görüşlerinin değerlendirilmesi. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 3(1), 131-144.
• Şahin, N. (2019a). . Türkçe öğretmeni adaylarının eleştirel okuma öz yeterlik algıları ile okuma motivasyonları arasındaki ilişkinin incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 16, 214-233.
• Şahin, N. (2019b). Türkçe öğretmeni adaylarının okuma motivasyonlarının çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. OPUS-Uluslarası Toplum Araştırmaları Dergisi, 13 (19), 393-423.
• Şahin, M. G. ve Öztürk, N. B. (2018). Eğitim alanında ölçek geliştirme süreci: Bir içerik analizi çalışması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(1), 191-199.
• Türkben, T. ve Gündeğer, C. (2021). Beşinci sınıf öğrencilerinin okuduğunu anlama, okuma motivasyonu ve Türkçe dersine yönelik tutumları arasındaki ilişki. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(3), 871-888.
• Uttl, B. (2012). North American adult reading test: Age norms, reliability, and validity. Journal of Clinical and Experimental Neuropsychology, 24(8), 1123-1137.
• Üstüner, M. (2006). Öğretmenlik mesleğine yönelik tutum ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 45, 109-127.
• Yamaç, A. (2019). Dijital okuma ve yazma uygulamalarının ilkokul düzeyinde kullanımına yönelik sınıf öğretmeni adaylarının algıları. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 1-25.
• Yamaç, A. ve Sezgin, Z. Ç. (2018). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin okuma kaygıları, akıcılıkları, motivasyonları ve okuduğunu anlamaları arasındaki ilişkiler. Eğitim ve Bilim, 43 (194), 225-243.
• Yang, Y. F., Wong, W. K. &Yeh, H. C. (2008). A Computer System of Referential Resolution to Assess Students’ Reading Comprehension. Educational Technology & Society, 11(4), 173-189.
• Yaşar, M. (2014). İstatistiğe yönelik tutum ölçeği: Geçerlilik ve güvenirlik çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36, 59-75.
• Yıldız, N. ve Keskin, H. (2016). Ergenlik dönemindeki öğrencilerin dijital ve matbu okumaya karşı tutumlarının çeşitli değişkenlere göre değerlendirilmesi. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12 (1): 344-361.
• Yılmaz, C. ve Çalışkan, M. (2017). Yatılı ortaokul öğrencilerinin okuma motivasyonlarının ı̇ncelenmesi. Journal of Turkish Studies, 12(33), 573-588.
• Watkins, M. W., & Coffey, D. Y. (2004). Reading motivation: Multidimensional and indeterminate. Journal of Educational Psychology, 96 (1), 110-118.
• Wigfield, A., Gladstone, J. R. & Turci, L. (2016). Beyond cognition: Reading motivation and reading comprehension. Child Development Perspectives, 10(3), 190-195.