CAHİT SITKI TARANCI’NIN ŞİİRLERİNDE KALIPLAŞMIŞ SÖZ VARLIĞI

Year 2024, Volume: 13 Issue: 4, 1313 - 1328, 15.12.2024

Selvanur Kayhan

https://doi.org/10.7884/teke.1514534

Abstract

Ana dili öğretiminde söz varlığı, öğrencilerin dört temel dil becerilerinin gelişiminde önemli bir rol oynamaktadır. Dinlediklerinden ve okuduklarından kazandıkları kelimeler ile alıcı söz varlığını oluşturan bireyler konuşurken ve yazarken üretici söz varlığı ile duygu ve düşüncelerini ifade etmektedirler. Alıcı söz varlığının gelişmesinde ve aktarılmasında, temel kaynak olan Türkçe ders kitaplarının yanında edebî eserler de önemli rol oynamaktadır. Bu araştırmanın amacı, Cahit Sıtkı Tarancı’nın şiirlerinde yer alan kalıplaşmış söz varlığı unsurlarını incelemektir. Çalışma nitel araştırma desenine göre tasarlanmıştır. Çalışma sonucunda Cahit Sıtkı Tarancı’nın şiirlerinde toplam 441 tane kalıplaşmış söz varlığı unsurunun yer aldığı ve bu unsurların 191 tanesini deyimlerin, 122 tanesini ikilemelerin, 24 tanesini kalıp sözlerin ve dört tanesini atasözlerinin oluşturduğu belirlenmiştir.

Keywords

Söz Varlığı, Atasözü, Deyim, İkileme, Kalıp Söz, Cahit Sıtkı Tarancı

STEREOTYPED VOCABULARY IN CAHİT SITKI TARANCI'S POEMS

Abstract

In mother tongue teaching, vocabulary plays an important role in the development of students' four basic language skills. Individuals who form receptive vocabulary with the words they acquire from listening and reading express their feelings and thoughts with productive vocabulary while speaking and writing. In the development and transfer of receptive vocabulary, literary works play an important role in addition to Turkish textbooks, which are the main source. The aim of this study is to examine the elements of stereotyped vocabulary in Cahit Sıtkı Tarancı's poems. The study was designed according to qualitative research design. As a result of the study, it was determined that a total of 441 elements of stereotyped vocabulary were used in Cahit Sıtkı Tarancı's poems, 291 of these elements were idioms, 122 of them were formulaic expressions, 24 of them were reduplications and four of them were proverbs.

Keywords

Vocabulary, Proverb, Idiom, Reduplication, Formulaic expressions, Cahit Sıtkı Tarancı

References

• Aksan, D. (2011). Türkçenin zenginlikleri, incelikleri (3. bs.). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Aksan, D. (2015). Türkçenin söz varlığı. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Aksan, Y. (2001). Türkçede zaman anlatımı ve kimi ikileme yapıları. XV. Dilbilim Kurultayı, 24-25 Mayıs, İstanbul, s. 115-122.
• Aksoy, Ö. A. (1988). Atasözleri, deyimler. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 10, 131-166.
• Aksoy, Ö. A. (1998a). Atasözleri ve deyimler sözlüğü I. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Aksoy, Ö. A. (1998b). Atasözleri ve deyimler sözlüğü II. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Akyalçın, N. (2007). Türkçe ikilemeler sözlüğü. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Baş, B. (2010). Söz varlığının oluşumu ve gelişiminde çocuk edebiyatının rolü. Türklük Bilimi Araştırmaları, (27), 137-159.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
• Bulut, K. ve Taçyıldız, E. (2020). Farklı yayınevlerine ait 6 ve 7. sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin kalıplaşmış söz varlığı açısından incelenmesi. Journal of Turkish Language and Literature, 6(4), 687-713.
• Canbulat, M. ve Dilekçi, A. (2013). Türkçe ders kitaplarındaki kalıp sözler ve öğrencilerin kalıp sözleri kullanma düzeyleri. Electronic Turkish Studies, 8(9), 217-232.
• Demir, C. (2016). Türkçe eğitim-öğretim programları ve kişisel söz varlığı. Milli Eğitim Dergisi, 45(210), 141-161.
• Doğan, Y. (2016). Deyim yerindeyse. Ankara: Pegem Akademi.
• Elyıldırım, S., & Er, A. (2011). Cahit Sıtkı Tarancı’nın ‘Ölüm I-II ile Otuz Beş Yaş’ şiirlerinin göstergebilimsel çözümlemesi. Folklor/Edebiyat, 18(67), 37-60.
• Ergin, M. (2006). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Hatiboğlu, V. (1981). Türk dilinde ikileme (2. bs.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Geçgel, H., Kana, F. ve Öncü, B. (2022). Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin kalıplaşmış söz varlığı unsurları bakımından incelenmesi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 12(4), 2214-2230.
• Göçer, A. (2010a). Türkçe eğitiminde öğrencilerin söz varlığını geliştirme etkinlikleri ve sözlük kullanımı. Turkish Studies, 5(1), 1007-1036.
• Göçer, A. (2010b). Türkçe öğretiminde çok uyaranlı bir öğrenme ortamı oluşturmak için seçkin edebî ürünlerden yararlanma. Türklük Bilimi Araştırmaları, (27), 341-369.
• Göçer, A. (2012). İlköğretim sekizinci sınıf öğrencilerinin deyimleri kullanma yeterlikleri üzerine bir inceleme. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 4(13), 96-109.
• Gökdayı, H. (2008). Türkçede kalıp sözler. Bilig, (44), 89-110.
• Gümüş, A. (2021). Cahit Sıtkı Tarancı’nın Ziya’ya Mektuplar adlı eserinde söz varlığı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Manisa: Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Güven, B. (2023). Günlük hayatta kullanılmasına rağmen TDK Atasözleri ve Deyimler Sözlüğü’nde yer almayan deyimlerin tespiti üzerine bir inceleme. Bayterek Uluslararası Akademik Araştırmalar Dergisi, 6(2), 410-422.
• Güzel, A. ve Karadağ, Ö. (2013). Kelime sıklığı açısından Türk atasözleri üzerine bir değerlendirme. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(1), 274-280.
• Güzel, A. ve Torun, A. (2012). Türk halk edebiyatı el kitabı (7. bs.). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Hengirmen, M. (1999). Dilbilgisi ve terimleri sözlüğü. Ankara: Engin Yayınları.
• Kaplan, M. (2017). Şiir tahlilleri 2 - Cumhuriyet devri Türk şiiri (26. bs.). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Karadağ, Ö. (2021). Kelime öğretimi (3. bs.). Ankara: Pegem Akademi.
• Karademir, F. (2010). Bir dil ve üslup bileşeni olarak Cahit Sıtkı’nın şiirlerinde soru. Turkish Studies (Elektronik), 5(4), 401-433.
• Karademir, F. (2019). Türkçe söz varlığı tasnifinde kullanılan bazı terimler üzerine. Sciences, 5(18), 736-744.
• Kavruk, H. ve Özlek, E. (2022). Söz varlığı ve unsurları. C. Çarkıt, & H. Kurnaz (Ed.), Kuramdan uygulamaya kelime öğretimi içinde (s. 15-42). Ankara: Nobel Akademi Yayıncılık.
• Kemiksiz, Ö. (2022). Türkçe ve Türk dili ve edebiyatı ders kitaplarındaki metinlerde yer alan deyimler üzerine bir inceleme. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (41), 1-12.
• Kenzhalin, K. (2017). Türk dünyasında deyim bilimi çalışmaları. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, (43), 107-124.
• Kırımlı, B. (2017). Cumhuriyet devri Türk şiiri. Ankara: Eğiten Kitap.
• Korkmaz, R. ve Özcan, T. (2009). Cumhuriyet dönemi Türk şiiri. R. Korkmaz (Ed.), Yeni Türk Edebiyatı el kitabı içinde (s. 237-341). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2007). Gramer terimleri sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları.
• Kurdakul, Ş. (1992). Çağdaş Türk edebiyatı 3-Cumhuriyet dönemi (2. bs.). İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Kurudayıoğlu, M. ve Dölek, O. (2019). Söz varlığı ve sözcük öğretiminin önemi. A. Okur, & G. Göçen (Ed.), Türkçenin sözcük öğretimi içinde (5. bs., s. 19-37). Ankara: Nobel.
• Kurudayıoğlu, M. ve Soysal, T. (2016) Cumhuriyet dönemi ilkokul Türkçe dersi öğretim programlarının söz varlığının geliştirilmesi açısından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 4(4), 559-598.
• Merriam, S. (2018). Nitel araştırma-desen ve uygulama için bir rehber (3. bs.). (S. Turan, Çev. Ed.). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Oğuz, M. Ö. (Ed.) (2012). Türk halk edebiyatı el kitabı (9. bs.). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Özbek, E. E. (2021). Türk dilinde “ikileme” terimi ve Tuva Türkçesi örneğinde ikilemelerin/ikili sözlerin semantik özellikleri üzerine. Turkish Studies-Language, 16(4), 2481-2510.
• Özdemir, C. (2015). Bir kültür unsuru olarak âşık edebiyatında kalıp sözler. Journal of International Social Research, 8(38), 286-294.
• Özek, F. (2001). Cahit Sıtkı Tarancı'nın ölümden sonra adlı şiirinin dilbilimsel açıdan incelenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 147-164.
• Özer, H. ve Demirtaş, Y. (2018). Yunus Emre divanında geçen ikilemeler üzerine. Journal of International Social Research, 11(60), 163-171.
• Özgür, U. (2023). Halk şairlerinin şiirlerinde geçen ikilemelerin anlam bağlamında değerlendirilmesi: Karacaoğlan ve Dadaloğlu örneği. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (12), 868-878.
• Roberts, B. (1992). The evolution of the young child's concept of" word" as a unit of spoken and written language. Reading Research Quarterly, 27(2), 125-138.
• Richards, J. C. ve Schmidt, R. W. (2010). Longman dictionary of language teaching and applied linguistics. London: Routledge.
• Sağlam, M. Y. (2001). Atasözleri ve deyimlerde imgelem. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 18(1), 45-51.
• Sâmanoğlu, G. (1988). Cahit Sıtkı Tarancı. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Sis, N. ve Gökçe, B. (2009). Gülten Dayıoğlu’nun çocuk öykülerinde yansımalar ve kalıp sözler. Turkish Studies, 4(3), 1975-1989.
• Süğümlü, Ü. ve Eraslan, A. (2019). Ortaokul Türkçe ders kitaplarında yer alan metin türleri ile kalıplaşmış söz varlığı ilişkisi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(3), 630-646.
• Şen, Ü. (2020). Dil eğitiminin temel kavramları (2. bs.). Ankara: Pegem Akademi.
• Şimşek, N. D. (2022). Türkçe Eğitimi Açısından Mehmet Akif Ersoy’un şiirlerinde kalıp söz varlığının değerlendirilmesi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 12(Özel Sayı (Yüreklerde Akif, Dillerde Hürriyet)), 105-122.
• Tarancı, C. S. (2023). Otuz Beş Yaş (72. bs.) (A. Bezirci, Der.). İstanbul: Can Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (TDK). Türk Dil Kurumu Sözlükleri. https://sozluk.gov.tr/ adresinden 5.06.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Tonga, N. (2023). Cahit Sıtkı Tarancı külliyatına ilaveler. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (34), 439-471.
• Türken, N. (2013). Cahit Sıtkı Tarancı’nın şiirlerinde kelime dünyası. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elâzığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Uluçay, M. (2014). Destan şairi Fazıl Hüsnü Dağlarca'nın söz varlığı. Electronic Turkish Studies, 9(9), 1023-1034.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. bs.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Vygotsky, L. S. (2021). Düşünce ve dil. (B. Erdoğdu, Çev.). İstanbul: Roza Yayınevi.
• Wrey, A. (2002). Formulaic language and lexion. Cambridge: Cambridge University Press.
• Yurtbaşı, M. (2012). Sınıflandırılmış atasözleri sözlüğü. İstanbul: Excellence Publishing.