LEITMOTIFS IN ERENDİZ ATASÜ’S STORIES: AN EXAMPLE OF SEMIOLOGICAL ANALYSIS

Year 2024, Volume: 13 Issue: 4, 1386 - 1401, 15.12.2024

Senem Üstün Kaya

https://doi.org/10.7884/teke.1565053

Abstract

In a literary work, “leitmotif”, a word, situation or behavior of a character that is frequently repeated consciously by the author, is the compass for readers to reach the subtext. Leitmotifs that have an indicative function both to provide concrete information about the author’s ideology and attract the readers’ attention, enabling them to become active participants during the interpretation. The aim of this study is to analyze the leitmotifs in Erendiz Atasü’s short stories in Kadınlar da Vardır (2011), in which she criticizes the male oppression on women. The systematic structure of the signs in Atasü’s stories was examined within the framework of “sign”, “signifier” and “signified” in Ferdinand de Saussure’s semantic analysis scheme. As a result of this semiotic analysis, it was concluded that the leitmotifs, in the form of signs, in Atasü’s selected stories have two functions: conveying the feelings and thoughts of the characters and adding aesthetic atmosphere to the narration.

Keywords

leitmotif, Erendiz Atasü, Ferdinand de Saussure, semiological analysis

ERENDİZ ATASÜ’NÜN HİKÂYELERİNDE LAYTMOTİFLER: GÖSTERGEBİLİMSEL BİR ANALİZ ÖRNEĞİ

Abstract

Edebi bir eserde, yazar tarafından bilinçli olarak sıkça tekrarlanan söz, durum veya karakterin bir davranışı olan “laytmotif” okurların alt metne ulaşmasında pusuladır. Gösterge işlevine sahip laytmotifler, hem yazarın ideolojisi hakkında somut bilgi verir hem de okuyucuların ilgisini çekerek yorumlama sürecinde aktif katılımcı olmalarını sağlar. Bu çalışmanın amacı, Erendiz Atasü’nün eril baskının kadınlar üzerindeki baskıyı eleştirdiği Kadınlar da Vardır (2011) eserindeki kısa hikâyelerindeki laytmotiflerin analizidir. Atasü’nün hikâyelerindeki göstergelerin dizgesel yapısı, Ferdinand de Saussure’un anlam çözümleme şemasındaki “gösterge”, “gösteren” ve “gösterilen” kavramları çerçevesinde incelenmiştir. Gösterge bilimsel bu analizin sonucunda, Atasü’nün seçilen hikâyelerinde gösterge şeklinde verilen laytmotiflerin iki işlevinin olduğu sonucuna varılmıştır: karakterlerin duygu ve düşüncelerini aktarma ve estetik açıdan anlatıya atmosfer katma.

Keywords

laytmotif, Erendiz Atasü, Ferdinand de Saussure, göstergebilimsel analiz

References

• Aktulum, K. (2004). Göstergebilim. Süleyman Demirel Üniversitesi Burdur Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(7), 1-13.
• Altınbüken, B. (2014). Göstergebilim yöntemiyle görsel sözce çözümlemesi. A. Güneş (Ed.), İletişim araştırmalarında göstergebilim (s. 239-258). Konya: Liteartürk Academia.
• Altuğ, T. (2008). Dile gelen felsefe. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Atasü, E. (1985). Öyküyle ilgili sorunu gündelik yaşamı sürdürürken çözüyorum. Düşün, 13, 58-60.
• Atasü, E. (2004). Kadınlar da vardır. İstanbul: Can Sanat Yayınları.
• Atasü, E. (2009). Bilinçle beden arasındaki uzaklık. İstanbul: Everest Yayınları.
• Auger, P. (2010). The anthem dictionary of literary terms and theory. New York: Anthem Press.
• Aytaç, G. (2009). Genel edebiyat bilimi. İstanbul: Say Yayınları.
• Bağcı, M. (2022). Orhan Kemal’in Murtaza romanında laytmotif tekniğinin kullanılışı. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (8), 687-702.
• Barthes R. (2005). Göstergebilimsel serüven. (M. Rifat ve S. Rifat, Çev.). İstanbul: YKY Yayınları.
• Bektaş, C. (2018). Türk evi. İstanbul: Yem Kitabevi.
• Berk, İ. (2008). Toplu şiirler. İstanbul: YKY.
• Bertrand, D. (2000). Précis de sémiotique littéraire. Paris: Nathan.
• Busch, A. (2008). Germanistische linguistik. Tübingen: Gunter Narr.
• Cuddon, J. A. (1999). Dictionary of literary terms and literary theory. London: Penguin Books.
• Çetişli, İ. (2014). Metin tahlillerine giriş 2. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Çiçek, M. (2014). Dilbilimsel ilkeler görsel göstergelere uygulanabilir mi?. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(32), 38-51.
• Çulha, O. (2011). Göstergebilim tekniği kullanılarak Kanada fotoğraflarının incelenmesi. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 7(13), 409–424.
• D’Almeida, I. (1994). Francophone African women: Destroying the emptiness of silence. Gainsville: Florida U.P. 1994.
• Denli, S. (1997). Gösterge bilim açısından grafik gösterge alanlarının incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Diyarbekirli, N. (1972). Hun sanatı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Erkman-Akerson, F. (2012). Edebiyat ve kuramlar. İstanbul: İthaki Yayınları.
• Erkman-Akerson, F. (2019). Göstergebilime giriş. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Publication.
• Escal, F. (1995). Theme in classical music. In C. Bremond vd. (Eds.), Thematics new approaches, USA: State University of New York Press.
• Fidan, M. (2018). Anayurt Oteli’nin anlatım biçimleri ve değerler çatışması yönünden incelenmesi. Molesto: Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 1(3), 15-32.
• Fiske, J. (2014). İletişim çalışmalarına giriş. Ankara: Pharmakon Yayınevi.
• Göktürk, A. (2010). Okuma uğraşı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Günay, V. D. (2002). Göstergebilim yazıları. İstanbul: Multilingual Yayınevi.
• Harmatta, J. (1987). Doğu Avrupa’da Türk oyma yazılı kitabeler (H. Akın, Çev.). Erdem, 7(3), 57-76.
• Huyugüzel, Ö. F. (2018). Eleştiri terimleri sözlüğü. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Karaman, E. (2017). Roland Barthes ve Charles Sanders Peirce’in göstergebilimsel yaklaşımlarının karşılaştırılması. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 9(2) , 25-36.
• Karataş, T. (2001). Ansiklopedik edebiyat terimleri sözlüğü. İstanbul: Perşembe Kitapları.
• Kıran, A. (2004). Göstergebilim ve yazınsal çözümlemeler. N. Tanyolaç Öztokat (Ed.). Disiplinlerarası ortam ve yöntem sorunlar (s. 50-61). İstanbul: Multilingual.
• Kuban, D. (2018). Türk ahşap konut mimarisi. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Morner, K. (1991). NTC’s dictionary of literary terms. Chicago: NTC Publishing Group.
• Nişanyan, S. (2015). “Laytmotif”. Nişanyan Sözlük. https://www.nisanyansozluk.com/kelime/laytmotif [Erişim Tarihi: 08.10.2024].
• Önder, A. (2018). Erendiz Atasü’nün eserlerinde kadın. Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Parsa, S. ve Parsa, A. F. (2002). Göstergebilim çözümlemeleri. İzmir: Ege Üniversitesi Basımevi.
• Pınarcık, P. (2020). Mitler ve olgular: Dokuma tanrıçası Uttu üzerine bir inceleme. Phaselis, VI, 145-157.
• Rifat, M. (2014). Göstergebilimin ABC’si, İstanbul: Say Yayınları.
• Sağ, M. (2012). Bir sembol olarak “kilim”. Arış, 8, 116-120.
• Saussure, F. (2001). Genel dilbilim dersleri. (B. Vardar, Çev.). İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Sayın, Ö. (2014). Göstergebilim ve sosyoloji. Ankara: Anı Yayınevi.
• Sazyek, H. (2021). Roman terimleri sözlüğü. Ankara: Hece Yayınları.
• Soylu, H. (2020). Adalet Ağaoğlu’nun öykülerinde anlatı temposu. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, 60(2), 735-745.
• Suroğlu, K. (2011). Erendiz Atasü: Hayatı-eserleri-sanatı. Yüksek Lisans Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Şenol Cantek, F. , Ünlütürk, Ç. ve Çakmak, S. (2014). Evin içindeki sokak, sokağın içindeki ev: Kamusal ile özel ‘ara’sında kalanlar, F. Şenol Cantek (Ed.). Kenarın kitabı (s. 121-160) içinde. İstanbul: İletişim Yayınları, s. 121-160.
• TDK (Türk Dil Kurumu) (2015). Genel açıklamalı sözlük. Ankara: TDK Yayınları.
• Tekin, M. (1989). Roman sanatı ve romanın unsurları. Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları.
• Tekin, M. (2010). Roman sanatı I. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Uwakwe, P. (1995). Debunking patriarchy: The liberation quality of voicing in Tsitsi Dangaremgba’s nervous conditions. Research in African Literatures, 26, 75-84.
• Ünal, S. (2014). Göstergebilimsel açıdan sembolik tüketim. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Vardar, B. (2001). Dilbilimin temel kavram ve ilkeleri. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Warrack, J. (1995). Leitmotiv. The grove dictionary of music and musicians. London: Macmillan Publishers
• Yılmaz, E. (2002). Heykel sanatına göstergebilimsel bir yaklaşım. Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yücel, T. (2005). Yapısalcılık. İstanbul: Can Yayınları.