KOPOLİMER ESASLI MULTİKANAL POLYESTER TEKSTÜRE İPLİK ÜRÜN TASARIMINDA İSTATİSTİKSEL VE DENEYSEL ARAŞTIRMA

Year 2009, Volume: 19 Issue: 4, 291 - 298, 01.12.2009

Işık İ. İlbay Nihat Çelik

Abstract

Eriyikten lif çekimi ile üretilen polyester iplikler, her yıl tekstil dünyasındaki hacmini artırmaktadır. Özel ürün piyasası için modifiye kesitli ve iyonik boyanabilirliğe sahip kopolyesterler daha iyi tuşe, katyonik boyanabilirliğin getirdiği daha iyi renk haslıkları ve multi kanallı kesitin sağladığı daha yüksek yüzey sayesinde nem transferi avantajlarını sağlamaktadırlar. Öte yandan, eriyikten lif çekimi koheziv enerji yoğunluğu ile doğru orantılı olarak artmaktadır. Tam tersine, polimerde bulunan, örneğin katyonik boyanabilirlik (cat dye) için kullanılan sülfoizoftalik asit gibi herhangi bir katkı maddesi koheziv enerji yoğunluğunu düşürmekte ve bu da lif çekimini; tabiatıyla filamentin üretilebilirliğini düşürmektedir. Kohesiv enerji yoğunluğuna ek olarak, multikanallı modifiye kesit, filamentin mukavemet özelliklerini negatif yönde etkilemektedir. Dolayısıyla bu çalışmanın amacı; tekstüre prosesinde istatistiksel ve deneysel çalışmalar yapılarak, özel ürün piyasası için yüksek marjine sahip ticari olarak kabul edilebilir katyonik boyanabilir multikanallı tekstüre iplik tasarımını yapmaktır. Bu hedefe ulaşmak için DOE (Design of Experiments, Deney Tasarımı) ve Tepki Yüzeyi Metodolojisi (Response Surface Method) kullanılmıştır. Deney Tasarımı ve Tepki Yüzeyi Metodolojisi; araştırmacılar için uygulama zorluğu nedeniyle Endüstri Mühendisliği ve İstatistik biliminde genelde teoride kalmış olup, Tekstil Mühendisliği’nde ise uygulamalı araştırması yok denecek kadar azdır. Bu araştırmanın ana hedefi, tekstilde katma değeri yüksek ürün tasarımlarında Tepki Yüzeyi Metodolojisinin uygulanarak bilimsel ve optimal çözüme daha kısa sürede ulaşılmasını sağlamak ve gelecek çalışmalara ışık tutmaktır. Çalışmalar Advansa SASA Polyester Sanayi A.Ş. Adana, ARGE Merkezi’nde gerçekleştirilmiştir

Keywords

Deney tasarımı, Tepki yüzeyi metodolojisi, Polyester, Tekstüre, İplik

A STATISTICAL AND EXPERIMENTAL INVESTIGATION ON PRODUCT DESIGN FOR COPOLYMER BASED MULTICHANNEL POLYESTER DRAW TEXTURED YARNS

Abstract

Polyester yarns, the most important synthetic fibers produced via melt spinning process, increase its volume every year in textile world. The copolyesters such as ionic dyeability together with modified cross sections for speciality market, create additional benefits like better hand feel and high fastness dyeability with cationic dyes as well as moisture management capability via increased surface of multi channel cross section. On the other hand, spinnability increases with an increase in cohesive energy density. Conversely, any additive present in the polymer such as sulfoisophthalic acid for cationic dyeability (cat dye) causing a decrease in cohesive energy density of the melt would decrease the spinnability of the polymer. In addition to lowered cohesive energy density, modified cross section to a multi channel concept decreases the tensile properties as well. Therefore the goal of this work is to design and develop cationic dyeable multi channel textured yarn as speciality product via implementing statistical and experimental studies on texturing process to design a commercially acceptable product which will further give high margin. To achieve this goal, the DOE; Design of Experiments and Response Surface Methodolgy have been used. Design of Experiments and Response Surface Methodology are difficult for researchers to implement in practice on Industrial Engineering and Statistics science, therefore the studies had remained theoretical and applied research of these methods are very rare or nearly zero in Textile Engineering area. The main goal of this work is to reach to the scientific and optimal solution in a shortest time on value added product design in textile industry and enlight to future developments with this approach via implementing Response Surface Methodology. The studies were carried out in Advansa SASA Polyester Industries Inc. R&D Center

Keywords

Design of experiment, Response surface methodology, Polyester, Texturing, Yarn

References

• 1. Montgomery, D.C. and Runger, G.C., 1999, Applied Statistics and Probability for Engineers, John Wiley and Sons Inc. New York, USA, pp:1-3, 619-621, 705-719.
• 2. Pyzdek, T., 2003, The Six Sigma Handbook, McGraw Hill Co. Inc., USA, pp:607-608.
• 3. Dlodlo, N., Hunter, L., Cele C., Botha, A.F., Metelerkamp, R., 2008, “An Expert Yarn Engineering System”, Tekstil ve Konfeksiyon, Yιl: 18(1), pp: 48-55.
• 4. Scheirs, J. and Long, T.E., 2003, Modern Polyesters: Chemistry and Technology of Polyesters and Copolyesters, John Wiley and Sons Ltd., Sussex, England, pp: 425-426.
• 5. Hearle, J.W.S., Hollick, L. and Wilson, D.K., 2001, Yarn Texturing Technology, The Textile Institute, Woodhead Publishing Ltd., Cambridge, England, pp: 256-257.
• 6. Demir, A. and Behery, H. M., 1997, Synthetic Filament Yarn Texturing Technology, Prentice Hall Inc., USA, pp: 143-147.
• 7. Ahmed, M., 1982, Polypropylene Fibers- Science and Technology, Elsevier Publishing, Netherlands, pp: 222-224.