Parmenides'in Milet Doğa Felsefesini Reddedişi: Bir Sözde-problem Eleştirisi

Year 2021, Issue: 15, 173 - 187, 15.06.2021

Özgür Aktok

Abstract

Bu makale, Parmenides’in Miletli filozoflara yönelttiği eleştirinin, onların çözmeye çalıştıkları özdeşlik-değişim probleminin aslında bir sözde-problem (pseudoproblem) olduğunun gösterilmesi olarak yorumlanabileceğini öne sürmektedir. Miletli filozofların birbirlerini sert biçimde eleştirmelerine rağmen geliştirdikleri farklı doğa anlayışları, özdeşlik-değişim geriliminden kaynaklanan ontolojik problemin meşruiyetini kabul eden ve aynı paradigmanın içinden konuşan ortak bir dil oluşturur. Onlar aynı soruyu farklı arkhe öğretileriyle yanıtlamaya girişirken, Parmenides özdeşlik-değişim gerilimini çözmeyi bu gerilimin iki kutbundan birisi olan değişimin varlığını kategorik olarak değilleme yoluyla reddeder. Parmenides, Miletli filozofların doğa üzerine geliştirdikleri öğretilerin içeriğine girmeden onları ‘varlık’ yüklemini yanlış kullanmakla eleştirir ve bu yanlış dil kullanımının yol açtığı mantıksal çelişkileri ortaya koyar. Sonuç olarak, bu dil kullanımından ortaya çıktığını saptadığı özdeşlik-değişim problemini içeriği açısından değil, biçimsel olarak yadsımış olur. Bu bağlamda, makale, “sözde-problem” terimini “dilin yanlış kullanımından kaynaklanan problem” olarak tanımlayarak bu terime modern felsefede popülerlik kazandırmış olan Carnap ile terimin tanımı konusunda uzlaşmakla birlikte, onun yaptığı gibi bu tanımı pozitivist bir epistemolojiyle temellendirmeyerek ondan ayrılmakta ve böylece sözde-problem kavramını normatif değil, betimsel bir kavram olarak kullanmaktadır. Makale, bu betimsel kavram ışığında Parmenides’in özdeşlik-değişim problemini nasıl reddettiğini ve bu reddin onun köktenci mantıksal özdeşlik anlayışının tutarlı ve zorunlu bir sonucu olduğunu göstermeyi amaçlamaktadır.

Keywords

Değişim, Doğa, Durağanlık, Milet Okulu, Özdeşlik, Parmenides, Sokrates-öncesi Doğa Felsefesi, Varlık

References

• Aktok, Özgür. “İlkçağ Doğa Felsefesinde Özdeşlik ve Değişim Problemi: Thales, Anaximandros, Anaximenes ve Herakleitos”. Kaygı 20, 1 (2021): 368-383.
• Aristotle. Metaphysics. Ed. W. D. Ross. 2 cilt. Oxford: Clarendon Press, 1924.
• Baydur, Suat. Antik Felsefe. 2. Basım, İstanbul: Sosyal Yayınlar, 1994.
• Burnet, John. Erken Yunan Felsefesi. Çev. Aziz Yardımlı. İstanbul: İdea Yayınevi, 2013.
• Carnap, Rudolf. Der Logische Aufbau der Welt. Leipzig: Felix Meiner Verlag. English tr. Rolf A. George, 1928.
• Carnap, Rudolf. The Logical Structure of the World. Pseudoproblems in Philosophy. Tr. Rudolf A. George. California: University of California Press, 1967.
• Curd, Patricia. A Presocratics Reader: Selected Fragments and Testimonia (Hackett Classics) 2. Ed., Patricia Curd (ed), Richard D. McKirahan. Indiana: Hackett Publishing, 2011.
• Denkel, Arda. İlkçağ’da Doğa Felsefeleri, İstanbul: Özne Yayınları, 1998.
• Kirk G. S., Raven, J. E. ve Schofield M. The Presocratic Philosophers: A Critical History with a Selection of Texts, 2. Ed. Cambridge University Press: Cambridge, 2013.
• Diels, Herrmann. Die Fragmente der Vorsokratiker. Berlin, 1903 1st ed., 6th ed. Walther Kranz. Berlin: Weidmann, 1952. Freeman, Kathleen. Ancilla to the Presocratic Philosophers. Blackwell: Oxford, 1948.
• Francis E. Peters, Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözlüğü. Çev. ve ed. Hakkı Hünler, İstanbul: Paradigma Yayıncılık, 2004.
• Graham, D. W. The Texts of Early Greek Philosophy: The Complete Fragments and Selected Testimonies of the Major Presocratics 1st Ed. Cambridge: Cambridge University Press: 2010.
• Guthrie, W. K. C. A History Of Greek Philosophy: Volume II. Cambridge: Cambridge University Press, 1969.
• Heidegger, Martin. Sein und Zeit, 10. Basım. Tübingen: Max Niemeyer Verlag, 1963.
• Kutschera, Franz von. Platons “Parmenides”. New York: Walter De Gruyter, 1995.
• Önder, Derya. “Parmenides’te Varlık ve Düşünme Bağlamında “Var Olan” (On Ti), “Var-Olan (To On/To Eon) ve Varolma (Einai)”. Felsefe Arkivi 47 (II) 2017: 25-41.
• Plato. The Republic. Çev. Allan Bloom. New York: Basic Books, (1968) 1991.
• Sev, Y. Gurur. Fragmanlar-Parmenides. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2019.
• Weier, Winfried. Sinn und Teilhabe. Salzburg, München 1970.