The Energy Policy of the European Union in the Russia-Ukraine War and Türkiye: An Analysis within the Framework of the Public Policy Process

Year 2025, Volume: 12 Issue: 1, 243 - 276, 21.02.2025

Merve Adatepe , Volkan Göçoğlu

https://doi.org/10.30626/tesamakademi.1403072

Abstract

One of the most fundamental energy security issues is the uninterrupted and regular energy transfer between countries. The Russia-Ukraine war has created a crisis in energy relations between Russia, one of the leading actors in energy supply, and European countries, which are its essential customers. In this situation, Europe has had to develop public policy alternatives to ensure energy security. As a result, Türkiye’s emergence as a vital policy alternative has opened a critical window of opportunity for the country to achieve various strategic and political gains. Although multiple studies are focusing on the subject by sensing this political potential, especially in the literature on international relations, there is a lack of an alternative perspective that systematically addresses the topic within the framework of public policy analysis. Written with the motivation to contribute to this deficiency, this study analyzes the EU’s energy policies at the institutional level and in the scope of the public policy process model, considering the window of opportunity opened for Türkiye. According to the prominent results, the energy security problem that the EU has ignored until now with the Russia-Ukraine war has now reached a level that needs to be solved urgently. At this point, Türkiye is one of the most critical policy alternatives that stands out. The mediator role that Türkiye adopted and maintained at an early stage of the war made the country an official actor and contributed to evaluating this window of opportunity in favor of the country.

Keywords

Energy security, Natural Gas Supply, Public Policy, Türkiye, Russia

Rusya-Ukrayna Savaşında Avrupa Birliğinin Enerji Politikası ve Türkiye: Kamu Politikası Süreci Çerçevesinde Bir Analiz

Abstract

Rusya-Ukrayna Savaşı ile Rusya ile Avrupa ülkeleri arasındaki enerji ilişkilerinde ortaya çıkan kriz karşısında Avrupa, enerji güvenliğini sağlamak üzere kamu politikası alternatifleri geliştirmek zorunda kalmıştır. Bu durum neticesinde Türkiye’nin süreçte önemli bir politika alternatifi olarak belirmesi, ülke için çeşitli stratejik ve politik kazanımları sağlamak üzere önemli bir fırsat penceresini aralamıştır. Özellikle uluslararası ilişkiler yazınında bu politik potansiyeli sezinleyerek konuya odaklanan çeşitli çalışmalar olsa da, konuyu sistematik bir şekilde kamu politikası analizi çerçevesinden ele alan alternatif bir bakış açısının eksikliği izlenmektedir. Söz konusu eksikliğe katkıda bulunma motivasyonuyla kaleme alınan bu çalışma, savaş sürecinde kurumsal düzeyde AB’nin ilgili dönemdeki enerji politikaları ile Türkiye için açılan fırsat penceresini kamu politikası süreç modeli içerisinde analiz etmektedir. Analiz sonuçlarına göre, Rusya-Ukrayna savaşı ile birlikte AB’nin şimdiye dek görmezden geldiği enerji güvenliği sorunu, artık ivedilikle çözülmesi gereken bir mesele hâline gelmiştir. Bu noktada Türkiye, en önemli politika alternatiflerinden biri olarak öne çıkmaktadır. Savaşın henüz erken döneminde benimsediği ve sürdürdüğü arabulucu rol, Türkiye’yi sürecin resmi aktörlerinden biri hâline getirirken, bu fırsat penceresinin ülke lehine değerlendirilmesine katkı sağlamaktadır.

Keywords

Enerji güvenliği, Doğalgaz Arzı, Kamu Politikası, Türkiye, Rusya

References

• Anadolu Ajansı. (2022). Dünyada en fazla doğal gaz rezervi 38 trilyon metreküple Rusya'da. Anadolu Ajansı. Erişim tarihi: 12.12.2022, https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/dunyada-en-fazla-dogal-gaz-rezervi-38-trilyon-metrekuple-rusyada/1882556.
• Anadolu Ajansı. (2022). Gazprom, Yamal-Avrupa doğal gaz hattının Polonya kısmını artık kullanmayacak. Anadolu Ajansı. Erişim tarihi: 10.12.2022, https://www.aa.com.tr/tr/ekonomi/gazprom-yamal-avrupa-dogal-gaz-hattinin-polonya-kismini-artik-kullanmayacak/2586205.
• Anadolu Ajansı. (2022). Rusya'ya uygulanan yaptırım sayısı 10 bine dayandı. Anadolu Ajansı. Erişim tarihi: 02.01.2023, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/rusyaya-uygulanan-yaptirim-sayisi-10-bine-dayandi/2568150.
• Anadolu Ajansı. (2023). Ukrayna-Rusya Savaşı'nın birinci yılında Türkiye’nin arabulucu rolü. Anadolu Ajansı. Erişim tarihi: 18.05.2023, https://www.aa.com.tr/tr/analiz/gorus-ukrayna-rusya-savasinin-birinci-yilinda-turkiye-nin-arabulucu-rolu/2829905.
• Aydın, C. (2022). Enerji arz güvenliği ve Türkiye: Doğal gaz tedarik ve bağımlılıkları açısından inceleme. Malatya Turgut Özal Üniversitesi İşletme ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 3(2), 87-103.
• Bayraç, H. N. (2018). Uluslararası doğalgaz piyasasının ekonomik yapısı ve uygulanan politikalar. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 13(3), 13-36. https://doi.org/10.17153/oguiibf.405932.
• BBC. (2014). Kırım referandumunda Rusya'ya 'evet'. British Broadcasting Corporation. Erişim tarihi: 09.12.2022, https://www.bbc.com/turkce/haberler/2014/03/140316_kirim_sonuc.
• BBC. (2022). Rusya, Avrupa'ya gaz gönderdiği en büyük boru hattı Kuzey Akım 1'i 3 günlüğüne kapattı. British Broadcasting Corporation. Erişim tarihi: 09.12.2022, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-62722277.
• BOTAŞ. (2022). Tamamlanan önemli projelerimiz. Boru Hatları İle Petrol Taşıma Anonim Şirketi. Erişim tarihi: 17.12.2022, https://www.botas.gov.tr/Sayfa/tamamlanan-onemli-projelerimiz/504.
• BOTAŞ. (2022). Türkiye ile Bulgaristan, doğal gaz alanında iş birliği anlaşması imzaladı. Boru Hatları İle Petrol Taşıma Anonim Şirketi. Erişim tarihi: 06.01.2023, https://www.botas.gov.tr/Icerik/turkiye-ile-bulgaristan-dogal/707.
• Cebotari, L. (2022). EU-Russia energy relations: Problems and perspectives. Proceedings of the International Conference on Business Excellence, 16(1), 1001-1014.
• Çalışkan, F. (2022). Adım adım Rusya-Ukrayna savaşı ve üçüncü tarafların sürece etkisi. EURO Politika, 14, 35-47.
• Çelik, S. (2022). Rusya’nın Ukrayna’yı işgali: AB entegrasyonu için yeni dönem. Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi, 6(2), 521-533.
• Çelikpala, M. (2014). Enerji güvenliği: NATO’nun yeni tehdit algısı. Uluslararası İlişkiler, 10(40), 75-99.
• Çevik, H. H. (1998). Kamu politikaları analizi çalışmaları üzerine Türkiye açısından bir değerlendirme. Amme İdaresi Dergisi, 31(2), 103-112.
• Danış, E. (2022). Enerji krizi ve Türkiye’ye yansıması hakkında bilmeniz gereken her şey. Fikir Turu. Erişim tarihi: 02.01.2023, https://fikirturu.com/ekonomi/enerji-krizi-ve-turkiyeye-yansimasi-hakkinda-bilmeniz-gereken-her-sey/.
• Demir, E. (2012). Avrupa Birliği (AB)’nin enerji politikası ve Türkiye. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Derman, G. S., & Ongarova, Y. (2014). Ukrayna'da siyasi kriz. Karadeniz Araştırmaları, 42, 11.
• Dikmen, A. Ç. (2005). AB’de enerji ve çevre. TMMOB Türkiye V. Enerji Sempozyumu Bildirileri Kitabı. TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası Yayını, 575-586.
• Duran, B. (2022). Ukrayna krizinde zorlu denklem. Kriter Dergisi, 6(66). Erişim tarihi: 09.12.2022, https://kriterdergi.com/ukrayna-krizinde-zorlu-denklem.
• Dursun, S. (2011). Avrupa Birliği’nin enerji politikası ve Türkiye. Ankara: Ankara Üniversitesi Avrupa Toplulukları Araştırma ve Uygulama Merkezi Araştırma Dizisi No: 36.
• EİA. (2021). Rusya. U.S. Energy Information Administration. Erişim tarihi: 17.12.2022, https://www.eia.gov/international/analysis/country/RUS
• Erbil, Y. (2010). Rusya-Ukrayna doğalgaz krizi ve enerji güvenliği (Yayımlanmış yüksek lisans tezi, Kadir Has Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uluslararası İlişkiler ve Küreselleşme, İstanbul).
• Erdil, B. (2021). Rusya Federasyonu'nun Kırım'ı işgaline etki eden süreç ve Ukrayna jeopolitiği. Karadeniz Araştırmaları, 69, 47-56.
• Erol, M. S. (2014). Ukrayna-Kırım krizi ya da ikinci Yalta süreci. Karadeniz Araştırmaları, 41, 1-14.
• Euronews. (2014). Güney Akım projesinin iptali en çok Türkiye'ye yarayacak. Erişim tarihi: 17.12.2022, https://tr.euronews.com/2014/12/02/guney-akim-projesinin-iptali-en-cok-turkiye-ye-yarayacak
• Euronews. (2022). Ukrayna krizinde son durum | Putin'e ülke dışında askeri güç kullanımı için yetki. Erişim tarihi: 09.12.2022, https://tr.euronews.com/2022/02/22/ab-rusya-ya-kars-ilk-yapt-r-mlar-n-h-zla-uygulanmas-n-istiyor
• Euronews. (2022). BM: Ukrayna'da savaştan kaçan mültecilerin sayısı 10 milyonu geçti. Erişim tarihi: 09.12.2022, https://tr.euronews.com/2022/08/02/bm-ukraynada-savastan-kacan-multecilerin-sayisi-10-milyonu-gecti
• Euronews. (2022). Son güncelleme: 29/08/2022 AB, Rus doğal gazına ne kadar bağımlı; alternatif ülkeler ve kaynaklar hangileri? Erişim tarihi: 11.12.2022, https://tr.euronews.com/2022/08/29/ab-rus-dogal-gazina-ne-kadar-bagimli-alternatif-ulkeler-ve-kaynaklar-hangileri
• Euronews. (2022). Doğalgaz pazarı ve Avrupa'ya Rus gazının ikame olasılıkları. Erişim tarihi: 16.12.2022, https://tr.euronews.com/2022/03/18/dogalgaz-pazar-ve-avrupa-ya-rus-gaz-n-n-ikame-olas-l-klar
• Euronews. (2022). Avrupa ülkeleri enerjide dışa ne kadar bağımlı, doğal gaz hangi ülkelerden alıyor? Erişim tarihi: 02.01.2023, https://tr.euronews.com/2022/03/01/avrupa-ulkeleri-enerjide-d-sa-ne-kadar-bag-ml-dogal-gaz-hangi-ulkelerden-al-yor
• European Commission. (2022). EU action to address the energy crisis. Erişim tarihi: 06.01.2023, https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/european-green-deal/eu-action-address-energy-crisis_en
• European Commission. (2022). EU action to address the energy crisis. Erişim tarihi: 02.01.2023, https://commission.europa.eu/strategy-and-policy/priorities-2019-2024/european-green-deal/eu-action-address-energy-crisis_en
• Eurostat. (2022). AB’nin enerji ithalatı. Avrupa İstatistik Ofisi. Erişim tarihi: 15.12.2022, https://ec.europa.eu/eurostat/documents/4187653/14185667/EU-Trade-Energy+products-Q2+2022.png/
• Eurostat. (2022). Avrupa’nın enerji bağımlılığı ve AB’nin enerji ithalatı. Avrupa İstatistik Ofisi. Erişim tarihi: 15.12.2022, https://ec.europa.eu/eurostat/EU_imports_of_energy_products_per_partner,_2019-I_to_2022-III_ABS.png
• Göçoğlu, V., ve Aydın, M. (2018). Rasyonel kamu politikası analizi perspektifinden Türkiye’deki iklim değişikliği politikaları. Alternatif Politikalar, 10(2), 210-230.
• Göçoğlu, V., Kurt, İ. D., ve Öktem, M. (2019). İdari reformun yüz yılı: Türk kamu yönetimi reformlarının karar verme yaklaşımları çerçevesinde değerlendirilmesi. Ombudsman Akademik, 5(10), 39-83.
• Göçoğlu, V. (2018). Türkiye'nin siber güvenlik politikalarının kamu politikası analizi çerçevesinde değerlendirilmesi (Yayımlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi Ana Bilim Dalı, Ankara).
• Hamzaoğlu, H. (2021). Rusya–Avrupa Birliği ilişkilerinde enerji etkeni ve "Kuzey Akımı-2" Boru Hattı projesinin jeopolitik içeriği. Alanya Akademik Bakış, 5(1), 265-286.
• Hazar Strateji Enstitüsü (Hasen). (2014). Ukrayna Sorunu Ekseninde Kırım. Konferans-Video Galeri. Erişim tarihi: 02.12.2022, http://hazar.org/video/root/video_galeri_28.aspx
• Hodaloğulları, Z. ve Aydın, A. (2016). Türkiye’nin doğalgaz noktasında Rusya’ya bağımlılık durumunun Soğuk Savaş sonrası Türk dış politikasına yansıması. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5(2), 83-108. Erişim tarihi: 01.02.2025, http://iibfdergisi.ksu.edu.tr/tr/pub/issue/27397/126005.
• Jann, W., and Wegrich, K. (2007). "Theories of the public cycle." İçinde F. Fischer, G. J. Miller ve M. S. Sidney (Ed.), Handbook of public policy analysis: Theory, politics, and methods içinde. New York: CRC Press.
• Kakışım, C. (2019). Enerji krizlerinin etkisiyle şekillenen Avrupa Birliği’nin enerji politikası. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 10(2), 460-472.
• Kakışım, C. ve Kodaman, T. (2019). Avrupa Birliği-Türkiye ilişkilerinde enerji diyaloğu. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (34), 124-139.
• Kakışım, C. (2019). Karşılıklı bağımlılık kapsamında Türkiye-Rusya enerji ilişkilerinin analizi. International Journal of Political Science and Urban Studies, 7(1), 67-89.
• Kalkan, E. ve Kılıç, E. (2019). Avrupa Birliği ortak güvenlik ve savunma politikasında yumuşak güç krizi: Ukrayna örneği. İmgelem, 3(5), 193-206.
• Kantörün, U. (2010). Bölgesel enerji politikaları ve Türkiye. Bilge Strateji, 2(3), 87-114.
• Kavukçu, F. O. (2022). Avrupa’nın enerji krizi ile imtihanı. SETA Perspektif, 345(S.1).
• Kesbiç, C. Y., & Şimşek, H. (2001). Avrupa Birliği ortak enerji politikası. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (5).
• Kesici, G. E. (2022). Rusya-Ukrayna Savaşı’nın AB’nin enerji politikalarına yansıması. EURO Politika, (15), 46-54.
• Kingdon, J. (1984). Agendas, alternatives and public policies. Boston, MA: Little, Brown ve Co.
• Kingdon, J. (2014). Agendas, alternatives, and public policies. Pearson Education Limited.
• Kocaoğlu, M., & Sefa, U. S. T. A. (2020). Türkiye’de enerji politikaları ve bölgesel işbirliğinin önemi. Paradoks Ekonomi Sosyoloji ve Politika Dergisi, 16(2), 189-202.
• Koçaslan, A. G. D. G. (2011). Avrupa Birliği'nin doğalgaz politikası ve bu eksende Türkiye'nin önemi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 61(2), 235-255.
• Kulaç, O. ve Çalhan, H. S. (2013). Bir kamu politikası süreci analizi: Milli Eğitim Bakanlığı ve Yükseköğretim Kurulu yurtdışı lisansüstü bursları. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(2013), 205-225.
• Lasswell, H. D. (1956). The decision process. Md.: Bureau of Governmental Research, University of Maryland.
• Südüpak, Ö. B. (2018). İpekyolu güzergâhında Hazar Denizi bölgesindeki doğalgaza genel bakış ve Türkiye’de doğalgaz regülasyonları. Enderun, 2(1), 9-23.
• Oktav, O. Z. (2022). Ukrayna savaşı’nın Türkiye-Rusya ilişkilerine olası etkileri. Bilge Strateji, 13(23), 18-23.
• Özalp, M. (2015). Ukrayna krizi ekseninde Türkiye ve AB enerji güvenliği. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 16(1), 103-118.
• Özdemir, B. Z. (2022). Podcast: AB ülkelerinin doğal gaz tedarikinde Türkiye’nin artan önemi. SETA (Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı). Retrieved from https://www.setav.org/podcast-ab-ulkelerinin-dogal-gaz-tedarikinde-turkiyenin-artan-onemi/ .
• Özkural Köroğlu, N. (2015). Avrupa Birliği ve Rusya'nın güç alanları arasında kalan Ukrayna'da yaşanan halk ayaklanmaları: "Turuncu Devrim" ve "Meydan Devrimi". Electronic Journal of Political Science Studies (EJPSS), 6(1).
• Özkural Köroğlu, N. (2022). Rusya - Ukrayna krizi AB ve Türkiye’ye etkileri. EURO Politika, (15), 24-34.
• Özmen, H. A. (2014). Enerji güvenliği politikaları ve Kırım, Uluslararası Enerji ve Güvenlik Kongresi, Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Pourzand, I. (2012). Avrupa Birliği ve Rusya arasındaki doğalgaz ihtilafları (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi, Kadir Has Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Uluslararası İlişkiler Bilim Dalı İstanbul).
• Sarı, G. (2015). AB yolunda Ukrayna: Avrupa Komşuluk Politikası AB-Ukrayna ilişkileri (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atılım Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara).
• Semercioğlu, H. (2016). Ukrayna krizi bağlamında AB-Rusya ilişkilerinin ekonomi politiği. LAÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 188-202.
• SETA (2022). Rusya’ya uygulanan yaptırımlar ve küresel enerji piyasalarına etkileri. Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı. Retrieved from https://www.setav.org/rusyaya-uygulanan-yaptirimlar-ve-kuresel-enerji-piyasalarina-etkileri/.
• Sıvış, E. (2019). Enerji politikalarında denge arayışı, ABD - Rusya ve Avrupa Birliği üçgeni: TürkAkım projesinin belirleyici faktörleri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(3), 1373-1388.
• Soydan, E. (2019). 2014 Ukrayna krizi sonrası Ukrayna-Rusya ilişkileri (Yüksek Lisans Tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Sönmez, A. S., Bıçakçı, H., and Yıldırım, C. (2015). Analysis of Russia-Ukraine relations in context of Crimea problem. International Journal of Social Sciences and Education Research, 1(3), 656-670.
• TC. ETKB. (2022). Doğalgaz. Türkiye Cumhuriyeti Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı. Erişim tarihi: 26.11.2022, https://enerji.gov.tr/bilgi-merkezi-enerji-dogalgaz
• TC. ETKB. (2022). Enerji diplomasisi. Türkiye Cumhuriyeti Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı. Erişim tarihi: 10.04.2023, https://enerji.gov.tr/bilgi-merkezi-enerji-diplomasisi-detay
• TRT. (2022). Putin: Avrupa'ya gidecek gazın fiyatı Türkiye'de belirlenecek. Türkiye Radyo Televizyon Kurumu. Erişim tarihi: 02.01.2023, https://www.trthaber.com/haber/dunya/putin-avrupaya-gidecek-gazin-fiyati-turkiyede-belirlenecek-731032.html
• Turkstream. (2022). Türk Akım boru hattı projesi. Türk Akımı. Erişim tarihi: 11.12.2022, https://turkstream.info/tr/project/
• TÜRKSAM. (2006). Mavi Akım: Türk-Rus ilişkilerinde mavi bağımlılık. Türkiye Uluslararası İlişkiler ve Stratejik Araştırmalar Merkezi. Erişim tarihi: 17.12.2022, https://www.turksam.org/detay-mavi-akim-turk-rus-iliskilerinde-mavi-bagimlilik
• Tüysüzoğlu, G. (2011). Ukrayna’da turuncu devrimin sonu. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, 3, 62-79.
• Tüysüzoğlu, G. (2017). Rusya dış politikasının etkin silahı: Donmuş çatışma bölgeleri. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 13(26), 185-219. https://doi.org/10.17752/güvenlikstrtj.356957
• Uluatam, E. (2010). Avrupa doğalgaz piyasasında yeni dengeler. Ekonomik Forum.
• Uslu, K. (2004). Avrupa Birliği'nde enerji ve politikaları. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 19(1), 155-172.
• Yalçın, Z. (2017). Avrupa Birliği’nin enerji politikaları bağlamında Rusya’ya olan bağımlılığı. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 38-59.
• Yazıcı, K. (2009). Sovyetler Birliği’nin dağılması sonrasında Türkiye-Avrasya ilişkileri (Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara).
• Yıldırım, Z. (2016). ABD-Ukrayna ilişkilerinde Rusya etkisi. Bilge Strateji, 8(14), 97.
• Yorkan, A. (2009). Avrupa Birliği'nin enerji politikası ve Türkiye'ye etkileri. Bilge Strateji, 1(1), 24-39. Erişim tarihi: 23.11.2017, https://dergipark.org.tr/tr/pub/bs/issue/3809/51065
• Yurtsever, B. (2019). AB-Rusya ilişkilerinde enerjinin çatışmacı mı birleştirici mi bir rolü var? Uluslararası Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 2(3), 39-54.