Yaşlı bireylerin büyük çoğunluğu kronik hastalıklardan en az birine sahiptir. Yaş ile artan kronik hastalıklar yaşlı bireylerde ağrı sıklığının da ana nedenidir. Ağrı, Uluslararası Ağrı Araştırmaları Birliği tarafından “vücudun belli bir bölgesinden kaynaklanan, doku harabiyetine bağlı olan veya olmayan bireyin geçmişteki deneyimleriyle ilgili istenmedik bir duyusal, emosyonel ve hoş olmayan davranış şekli” olarak tanımlanmıştır. Ağrının tedavisinde farmakolojik ve nonfarmakolojik tedavi yöntemleri kullanılmaktadır. Non-farmakolojik uygulamalar, bilişsel, davranışsal ve periferal tekniklerdir. Refleksoloji ve akupunktur gibi başka teknikler de kullanılmaktadır. Bu derlemede yaşlı bireylerde ağrı yönetiminde kullanılan farmakolojik ve non-farmakolojik yöntemlerin incelemesi amaçlanmıştır.
1. Chow KM, Chan, JC. Pain Knowledge and attitudes of nursing students: A literature review. Nurse Educ Today. 2015;35(2):366-372. https://doi.org/10.1016/j.nedt.2014.10.019
2. Öztürk S. Giresun ili keşap ilçe merkezinde yaşayan yaşlılarda ağrı prevalansı ve ağrıyla baş etme yöntemleri [Yüksek Lisans Tezi]. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi; 2016.
3. Başer M, Taşcı S. Kanıta dayalı rehberiyle tamamlayıcı ve destekleyici uygulamalar. 1.Baskı. Ankara: Akademisyen Tıp Kitabevi. 2015. s. 39-97.
4. Izgu N, Metin ZG. Complementary and alternative therapies from the Turkish Physician's perspective: An embedded mixed-method study. Complementary Therapies in Clinical Practice. 2020;39,101144. https://doi.org/10.1016/j.ctcp.101144
5. Tang SK, Tse MMY, Leung SF, Fotis T. The effectiveness, suitability, and sustainability of non-pharmacological methods of managing pain in community-dwelling older adults: A systematic review. BMC Public Health. 2019;19(1):1-10. 8 https://doi.org/10.1186/s12889-019-7831-9
6. Metin ZG, Ozdemir L. The effects of aromatherapy massage and reflexology on pain and fatigue in patients with rheumatoid arthritis: A randomized controlled trial. Pain Management Nursing. 2016; 17(2); 140-149. https://doi.org/10.1016/j.pmn.2016.01.004
7. Eom MR, Kim SK, Park MH, Namkim O. The Effects of Foot Reflexology on Sleep Quality, Pain and Muscle Strength in Community Dwelling Female Elderly. Indian Journal of Public Health Research & Development. 2019; 10(5).
8. Balbaloğlu Ö. 65 Yaş üstündeki bireylerin ağrı kesici kullanım sıklığı ve özellikleri. Bozok Med J. 2017;7(2):7-13.
9. Bahat G, Akpınar TS, Tufan F, Akın S, Tufan A, Erten N, ve ark. Yaşlılarda akılcı ilaç kullanımı. J Gerontol Geriatrik Arş. 2012;1(1): 2-8. https://doi.org/10.4172/ jggr.1
10. Ovayolu Ö, Ovayolu N. Multipl miyelom tanısı alan geriatrik hastalarda ağrı ve yönetimi. HUHEMFAD-JOHUFON. 2018;5(3):260-267.
11. Hagen M, Alchin J. Nonprescription drugs recommended in guidelines for common pain conditions. Pain Manag. 2020;10(2):117–129. https://doi.org/10.2217/pmt-2019-0057
12. Coşkun E, Yılmaz SK, Selçuki NA. Mefenamik asitin elektrokimyasal davranışının incelenmesi. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Fen Bilimleri Dergisi. 2019;35(2): 62-72.
13. Kormosha ZA, Matviichuka OY, Bazel YR. Extraction spectrophotometric determination of mefenamic acid in pharmaceutical preparations. Journal of Analytical Chemistry. 2014;69, 960–964.
https://doi.org/10.1134/S1061934814100074
14. Jain RS, Patil PA. Identification, symptoms and uses of salicylic acid. Asian J. Research Chem. 2020;13(1):71-72. https://doi.org/10.5958/0974-4150.2020.00015.2
15. Gazıano J. Michael. Aspirin for primary prevention: clinical considerations in 2019. Jama. 2019;321(3): 253-255. https://doi.org/10.1001/jama.2018.20577
16. Schmıdt M, Lamberts M, Olsen AMS, Fosbøll E, Niessner A, ve ark. Cardiovascular safety of non-aspirin non-steroidal anti-inflammatory drugs: review and position paper by the working group for Cardiovascular Pharmacotherapy of the European Society of Cardiology. Eur Heart J. 2016;37(13): 1015-1023. https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehv505
17. Roberto G, Bartolini C, Rea F, Onder G, Vitale C, Trifirò, G. ve ark. NSAIDs utilization for musculoskeletal indications in elderly patients with cerebro/cardiovascular disease. Eur J Clin Pharmacol. 2018;74(5):637-643. 018) https://doi.org/10.1007/s00228-018-2411-y
18. Çilingir D, Bulut E. Yaşlı bireylerde ağrıya yaklaşım. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2017;20(2).
20. Özveren H, Faydali S, Özdemir, S. Hemşirelerin ağrının farmakolojik olmayan yöntemlerle kontrolüne ilişkin bilgi ve uygulamaları. Turkish Journal of Clinics and Laboratory. 2016; 7(4), 99-105
21. Özveren H. Ağrı kontrolünde farmakolojik olmayan yöntemler. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2011;18(1):83-92
22. Mccartney CJL, Nellıgan K. Postoperative pain management after total knee arthroplasty in elderly patients: treatment options. Drugs & Aging, 2014; 31(2): 83-91. https://doi.org/10.1007/s40266-013-0148-y
23. Mei B, Zha H, Lu X, Cheng X, Chen S, Liu X. Et al. Peripheral nerve block as a supplement to light or deep general anesthesia in elderly patients receiving total hip arthroplasty. The Clinical journal of pain, 2017; 33(12): 1053-1059. https://doi.org/10.1097/AJP.0000000000000502.
24. Ergün M. Yaşlılık ve egzersiz. Spor Hekimliği Dergisi. 2013;48(4):131-138.
25. Ardıç F. Egzersizin sağlık yararları. Türkiye Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Dergisi. 2014; 60,9-14. https://doi.org/10.5152/tftrd.2014.33716
26. Göriş S, Taşçı S, Doğan N, Demir H, Kılıç Z. Sıcak uygulamalar ve diz osteoartrit ağrısında uygulanması. Integratif Tıp Dergisi. 2015;3(2):72-73.
27. Deshmukh J, Ray S. Effectiveness of application of hot water with Epsom salt v/s plain hot water on knee joint pain among geriatric women. The Pharma Innovation Journal. 2019;8(6): 434-441.
28. Anuradha S, Anusha AR, Umamaheswari K, Priyanka A, Sreelatha B. Effect of Epsom Salt with Hot Water Compress on Knee Joint Pain among Elderly with Osteoarthritis at Arunodaya Vruddhashram, Nagaiahgaripalli, Near Tirupathi, Andhra Pradesh, India. International Journal of Orthopedic Nursing. 2021;7(1): 1-6. https://doi.org/10.37628/ijorn.v7i1.1869
29. Çakır E, Şenel Ö. Effect of cold water immersıon on performance. European Journal of Physical Education and Sport Science. 2017;3(12):419. http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.1120423
30. Demir Saka SD, Gözüm, S. Toplumda yaşayan yaşlılarda ağrı prevalansı ve ağrı öz yönetim uygulamaları. Cukurova Medical Journal. 2020; 45(2): 595-603. https://doi.org/10.17826/cumj.639994
31. Alemi S, Abolmaali Alhosseini K, Malihialzackerini S, Khabiri M. The Effectiveness of Mindfulness Training-Aromatherapy Massage on Rising Psychological Health of Elderly Women with Chronic Pain. Iranian Journal of Ageing. 2021;16(2):218-232. https://doi.org/10.32598/sija.16.2.3058.1
32. Walker BF, French SD, Grant W, Green S. Combined chiropractic interventions for low back pain. Cochrane Database Syst Rev. 2010; 4. https://doi.org/10.1002/14651858.CD005427.
33. Taylor HL, Rybarczyk BD, Nay W, Leszczyszyn D. Effectiveness of a CBT intervention for persistent insomnia and hypnotic dependency in an outpatient psychiatry clinic. J Clin Psychol. 2015;71,666-683. https://doi.org/10.1002/jclp.22186
34. Dehkordi AH, Jalali A. Effect of progressive muscle relaxation on the fatigue and quality of life among Iranian Aging Persons. Acta Med Iran. 2016; 54: 430-436.
35. İnal S, Canbulat N. Çocuklarda prosedürel ağrı yönetiminde dikkati başka yöne çekme yöntemlerinin kullanımı. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi. 2015; 2(3):372-378. https://doi.org/10.17681/hsp.47420
36. Benham S, Kang M, Grampurohit N. Immersive virtual reality for the management of pain in community-dwelling older adults. OTJR: Occupation, Participation and Health. 2019; 39(2): 90-96. https://doi.org/10.1177%2F1539449218817291
37. Teskereci G, Yangın HB. Over kanseri tanısı alan bir kadında aromaterapi ve müzik eşliğinde hayal etme egzersizi uygulaması: olgu raporu. Spatula DD. 2015;5(2):79-8.
38. Innes KE, Selfe TK, Kandati S, Wen S, Huysmans Z. Effects of mantra meditation versus music listening on knee pain, function, and related outcomes in older adults with knee osteoarthritis: an exploratory Randomized Clinical Trial (RCT). Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine. 2018. https://doi.org/10.1155/2018/7683897
39. Çevik K. Hemşirelikte tamamlayıcı ve alternatif tedavi: Refleksoloji. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2013;29(2):71-82.
40. Oliveira BHD, Silva AQDAD, Ludtke DD, Madeira F, Medeiros GMDS, et al. Foot reflexotherapy induces analgesia in elderly individuals with low back pain: a randomized, double-blind, controlled pilot study. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2017. https://doi.org/10.1155/2017/2378973
41. Mandıroğlu S, Şirzai H, Yumuş F, Çulha C. İnmeli bir olguda gelişen nöropatik ağrının akupunktur tedavisine dramatik yanıtı: olgu sunumu. Ankara Akupunktur ve Tamamlayıcı Tıp Dergisi. 2014; 2(2): 1-4.
42. Özdil K, Muz G. Öztürk, G. K. Yaşlılarda farmakolojik olmayan uygulamalar ve etkisinin incelenmesine yönelik Türkiye’deki mevcut tezlerin değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2020; 7(3): 196-205.
Pharmacological and Non-Pharmacological Methods Used For Pain Management in Older Individuals
Majority of older individuals have at least one of the chronic diseases. Chronic diseases increasing with age are the main cause of the frequency of pain in older individuals. International Association for the Study of Pain defines pain as “an unpleasant sensory and emotional experience associated with actual or potential tissue damage or described in terms of such damage”. Pain treatment includes the use of pharmacological and non-pharmacological treatment methods. Non-pharmacological practices include cognitive, behavioral, and peripheral techniques. There are other approaches including reflexology, acupuncture, placebo practice, and surgical techniques. In this review pharmacological and non-pharmacological methods used for pain management in older individuals intended to be examined.
1. Chow KM, Chan, JC. Pain Knowledge and attitudes of nursing students: A literature review. Nurse Educ Today. 2015;35(2):366-372. https://doi.org/10.1016/j.nedt.2014.10.019
2. Öztürk S. Giresun ili keşap ilçe merkezinde yaşayan yaşlılarda ağrı prevalansı ve ağrıyla baş etme yöntemleri [Yüksek Lisans Tezi]. Trabzon: Karadeniz Teknik Üniversitesi; 2016.
3. Başer M, Taşcı S. Kanıta dayalı rehberiyle tamamlayıcı ve destekleyici uygulamalar. 1.Baskı. Ankara: Akademisyen Tıp Kitabevi. 2015. s. 39-97.
4. Izgu N, Metin ZG. Complementary and alternative therapies from the Turkish Physician's perspective: An embedded mixed-method study. Complementary Therapies in Clinical Practice. 2020;39,101144. https://doi.org/10.1016/j.ctcp.101144
5. Tang SK, Tse MMY, Leung SF, Fotis T. The effectiveness, suitability, and sustainability of non-pharmacological methods of managing pain in community-dwelling older adults: A systematic review. BMC Public Health. 2019;19(1):1-10. 8 https://doi.org/10.1186/s12889-019-7831-9
6. Metin ZG, Ozdemir L. The effects of aromatherapy massage and reflexology on pain and fatigue in patients with rheumatoid arthritis: A randomized controlled trial. Pain Management Nursing. 2016; 17(2); 140-149. https://doi.org/10.1016/j.pmn.2016.01.004
7. Eom MR, Kim SK, Park MH, Namkim O. The Effects of Foot Reflexology on Sleep Quality, Pain and Muscle Strength in Community Dwelling Female Elderly. Indian Journal of Public Health Research & Development. 2019; 10(5).
8. Balbaloğlu Ö. 65 Yaş üstündeki bireylerin ağrı kesici kullanım sıklığı ve özellikleri. Bozok Med J. 2017;7(2):7-13.
9. Bahat G, Akpınar TS, Tufan F, Akın S, Tufan A, Erten N, ve ark. Yaşlılarda akılcı ilaç kullanımı. J Gerontol Geriatrik Arş. 2012;1(1): 2-8. https://doi.org/10.4172/ jggr.1
10. Ovayolu Ö, Ovayolu N. Multipl miyelom tanısı alan geriatrik hastalarda ağrı ve yönetimi. HUHEMFAD-JOHUFON. 2018;5(3):260-267.
11. Hagen M, Alchin J. Nonprescription drugs recommended in guidelines for common pain conditions. Pain Manag. 2020;10(2):117–129. https://doi.org/10.2217/pmt-2019-0057
12. Coşkun E, Yılmaz SK, Selçuki NA. Mefenamik asitin elektrokimyasal davranışının incelenmesi. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Fen Bilimleri Dergisi. 2019;35(2): 62-72.
13. Kormosha ZA, Matviichuka OY, Bazel YR. Extraction spectrophotometric determination of mefenamic acid in pharmaceutical preparations. Journal of Analytical Chemistry. 2014;69, 960–964.
https://doi.org/10.1134/S1061934814100074
14. Jain RS, Patil PA. Identification, symptoms and uses of salicylic acid. Asian J. Research Chem. 2020;13(1):71-72. https://doi.org/10.5958/0974-4150.2020.00015.2
15. Gazıano J. Michael. Aspirin for primary prevention: clinical considerations in 2019. Jama. 2019;321(3): 253-255. https://doi.org/10.1001/jama.2018.20577
16. Schmıdt M, Lamberts M, Olsen AMS, Fosbøll E, Niessner A, ve ark. Cardiovascular safety of non-aspirin non-steroidal anti-inflammatory drugs: review and position paper by the working group for Cardiovascular Pharmacotherapy of the European Society of Cardiology. Eur Heart J. 2016;37(13): 1015-1023. https://doi.org/10.1093/eurheartj/ehv505
17. Roberto G, Bartolini C, Rea F, Onder G, Vitale C, Trifirò, G. ve ark. NSAIDs utilization for musculoskeletal indications in elderly patients with cerebro/cardiovascular disease. Eur J Clin Pharmacol. 2018;74(5):637-643. 018) https://doi.org/10.1007/s00228-018-2411-y
18. Çilingir D, Bulut E. Yaşlı bireylerde ağrıya yaklaşım. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2017;20(2).
20. Özveren H, Faydali S, Özdemir, S. Hemşirelerin ağrının farmakolojik olmayan yöntemlerle kontrolüne ilişkin bilgi ve uygulamaları. Turkish Journal of Clinics and Laboratory. 2016; 7(4), 99-105
21. Özveren H. Ağrı kontrolünde farmakolojik olmayan yöntemler. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2011;18(1):83-92
22. Mccartney CJL, Nellıgan K. Postoperative pain management after total knee arthroplasty in elderly patients: treatment options. Drugs & Aging, 2014; 31(2): 83-91. https://doi.org/10.1007/s40266-013-0148-y
23. Mei B, Zha H, Lu X, Cheng X, Chen S, Liu X. Et al. Peripheral nerve block as a supplement to light or deep general anesthesia in elderly patients receiving total hip arthroplasty. The Clinical journal of pain, 2017; 33(12): 1053-1059. https://doi.org/10.1097/AJP.0000000000000502.
24. Ergün M. Yaşlılık ve egzersiz. Spor Hekimliği Dergisi. 2013;48(4):131-138.
25. Ardıç F. Egzersizin sağlık yararları. Türkiye Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon Dergisi. 2014; 60,9-14. https://doi.org/10.5152/tftrd.2014.33716
26. Göriş S, Taşçı S, Doğan N, Demir H, Kılıç Z. Sıcak uygulamalar ve diz osteoartrit ağrısında uygulanması. Integratif Tıp Dergisi. 2015;3(2):72-73.
27. Deshmukh J, Ray S. Effectiveness of application of hot water with Epsom salt v/s plain hot water on knee joint pain among geriatric women. The Pharma Innovation Journal. 2019;8(6): 434-441.
28. Anuradha S, Anusha AR, Umamaheswari K, Priyanka A, Sreelatha B. Effect of Epsom Salt with Hot Water Compress on Knee Joint Pain among Elderly with Osteoarthritis at Arunodaya Vruddhashram, Nagaiahgaripalli, Near Tirupathi, Andhra Pradesh, India. International Journal of Orthopedic Nursing. 2021;7(1): 1-6. https://doi.org/10.37628/ijorn.v7i1.1869
29. Çakır E, Şenel Ö. Effect of cold water immersıon on performance. European Journal of Physical Education and Sport Science. 2017;3(12):419. http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.1120423
30. Demir Saka SD, Gözüm, S. Toplumda yaşayan yaşlılarda ağrı prevalansı ve ağrı öz yönetim uygulamaları. Cukurova Medical Journal. 2020; 45(2): 595-603. https://doi.org/10.17826/cumj.639994
31. Alemi S, Abolmaali Alhosseini K, Malihialzackerini S, Khabiri M. The Effectiveness of Mindfulness Training-Aromatherapy Massage on Rising Psychological Health of Elderly Women with Chronic Pain. Iranian Journal of Ageing. 2021;16(2):218-232. https://doi.org/10.32598/sija.16.2.3058.1
32. Walker BF, French SD, Grant W, Green S. Combined chiropractic interventions for low back pain. Cochrane Database Syst Rev. 2010; 4. https://doi.org/10.1002/14651858.CD005427.
33. Taylor HL, Rybarczyk BD, Nay W, Leszczyszyn D. Effectiveness of a CBT intervention for persistent insomnia and hypnotic dependency in an outpatient psychiatry clinic. J Clin Psychol. 2015;71,666-683. https://doi.org/10.1002/jclp.22186
34. Dehkordi AH, Jalali A. Effect of progressive muscle relaxation on the fatigue and quality of life among Iranian Aging Persons. Acta Med Iran. 2016; 54: 430-436.
35. İnal S, Canbulat N. Çocuklarda prosedürel ağrı yönetiminde dikkati başka yöne çekme yöntemlerinin kullanımı. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Dergisi. 2015; 2(3):372-378. https://doi.org/10.17681/hsp.47420
36. Benham S, Kang M, Grampurohit N. Immersive virtual reality for the management of pain in community-dwelling older adults. OTJR: Occupation, Participation and Health. 2019; 39(2): 90-96. https://doi.org/10.1177%2F1539449218817291
37. Teskereci G, Yangın HB. Over kanseri tanısı alan bir kadında aromaterapi ve müzik eşliğinde hayal etme egzersizi uygulaması: olgu raporu. Spatula DD. 2015;5(2):79-8.
38. Innes KE, Selfe TK, Kandati S, Wen S, Huysmans Z. Effects of mantra meditation versus music listening on knee pain, function, and related outcomes in older adults with knee osteoarthritis: an exploratory Randomized Clinical Trial (RCT). Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine. 2018. https://doi.org/10.1155/2018/7683897
39. Çevik K. Hemşirelikte tamamlayıcı ve alternatif tedavi: Refleksoloji. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2013;29(2):71-82.
40. Oliveira BHD, Silva AQDAD, Ludtke DD, Madeira F, Medeiros GMDS, et al. Foot reflexotherapy induces analgesia in elderly individuals with low back pain: a randomized, double-blind, controlled pilot study. Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine, 2017. https://doi.org/10.1155/2017/2378973
41. Mandıroğlu S, Şirzai H, Yumuş F, Çulha C. İnmeli bir olguda gelişen nöropatik ağrının akupunktur tedavisine dramatik yanıtı: olgu sunumu. Ankara Akupunktur ve Tamamlayıcı Tıp Dergisi. 2014; 2(2): 1-4.
42. Özdil K, Muz G. Öztürk, G. K. Yaşlılarda farmakolojik olmayan uygulamalar ve etkisinin incelenmesine yönelik Türkiye’deki mevcut tezlerin değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2020; 7(3): 196-205.