This study aims to examine the exegetical premises used by Muḥammad ʿAbduh and Rashīd Riḍā in the process of exegesis and to discuss the extent to which Riḍā was influenced by ʿAbduh, given his claim that he wrote Tafsīr al-Manār (second part) in a similar way to ʿAbduh’s tafsīr. For this reason, this attempt has been analyzed through a comparative method by revealing the basic principles and premises between the two exegeses. It is concluded that Rashīd Riḍā failed to ensure in his tafsīr the continuity of ʿAbduh’s subjective approach that tried to explain the issues neglected by previous commentators, independence of opinion and freedom of thought in tafsīr, not to be influenced by previous interpretations, and not to dwell on marginal issues unless necessary. Moreover, it is concluded that Riḍā did not adopt ʿAbduh’s innovative approach to exegesis and did not apply the premises and tools of exegesis in his exegesis as required. Therefore, there is a difference between the tools used by ʿAbduh in questioning the text and the tools and premises used by Riḍā in his philosophy of interpretation. From this point of view, Riḍā’s Tafsīr al-Manār (second part) can be considered among the general classical tafsīrs when taken together with some social and political comments. Unlike ʿAbduh, his tafsīr is closer to the classical school of tafsīr because of his exegesis of the Qurʾān with the Sunnah, his frequent references to the views of previous commentators, and his use of classical tafsīr features and qualities in his tafsīr.
تهدف هذه الدراسة إلى إطالة النظر في المنطلقات التفسيرية التي وظَّفها محمد عبده ورشيد رضا في عملية التفسير، مع مناقشة مدى تأثُّر رضا بعبده، باعتبار أنّه كتب تفسير المنار (القسم الثاني) على غرار تفسير عبده. وجاءت هذه المحاولة من خلال عرض منطلقات أساسية بينهما ومناقشتها على أساس المنهج المقارن، وخلصت إلى أنّ رشيد رضا لم يحافظ على استمرارية منهج عبده الدقيق، والذي يسعى إلى تفسيرِ ما أهمله المفسرون القدامى، واستقلاليةِ الرأي وحريةِ التفكير، وعدمِ التأثّر بتأويلات السابقين، وعدمِ الإسهاب في مسائل هامشية إلا عند الضرورة. وقد خلصتُ إلى استنتاج مفاده أن رضا لم ينتهج مقاربة عبده التفسيرية التجديديّة، ولم يمارسها في تفسيره وفقا لما تدل عليه أدواته ومقدماته. ولهذا السبب، هناك فرق بين أدوات عبده التي وظّفها في استنطاق النصّ وبين أدوات رضا التأويلية. وعلى عكس عبده، فإنّه يمكن اعتبار تفسير المنار الذي يُنسب إلى رضا (القسم الثاني) ضمن التفسيرات الكلاسيكية العامة، -مع الانتباه إلى بعض تأويلاته الاجتماعية والسياسية-؛ نظرًا لاعتماده على الجانب الأثري وأقوال السابقين وتعاطيه مع خصائص التفسير الكلاسيكي وسماته. بناء على هذا؛ فهو أقرب إلى مدرسة التفسير الكلاسيكي.
Bu çalışmanın amacı, Muhammed Abduh ve Reşîd Rızâ’nın tefsir sürecinde kullandıkları tefsir öncüllerini incelemek ve Rızâ’nın Tefsîrü’l-Menâr'ı (ikinci bölümü) Abduh’un tefsirine benzer bir şekilde yazdığı iddiası göz önünde bulundurulduğunda, Abduh’tan ne ölçüde etkilendiğini tartışmaktır. Bu sebeple çalışma, iki tefsir arasındaki temel ilkeleri ve öncülleri karşılaştırmalı bir yöntemle sunmakta ve analiz etmektedir. Reşîd Rızâ’nın, Abduh’un önceki müfessirlerin ihmal ettikleri konuları açıklamaya çalışan subjektif yaklaşımının devamlılığını, tefsirde fikir bağımsızlığını ve düşünce özgürlüğünü, önceki yorumlardan etkilenmemeyi ve gerekli olmadıkça tartışmalı konular üzerinde durmamayı tefsirinde sağlayamadığı sonucuna varılmıştır. Çalışmada Rızâ’nın, Abduh’un yenilikçi tefsir yaklaşımını benimsemediği, tefsir öncüllerini ve araçlarını gerektiği gibi tefsirinde uygulamadığı gözlemlenmiştir. Dolayısıyla Abduh’un metni sorgularken kullandığı araçlar ile Rızâ’nın yorum felsefesinde kullandığı araçlar ve öncüller arasında fark vardır. Buradan hareketle Rızâ’nın Tefsîrü’l-Menâr’ı (ikinci bölümü) bazı sosyal ve politik yorumlarıyla birlikte dikkate alındığında genel klasik tefsirler arasında değerlendirilebilir. Abduh’tan farklı olarak onun tefsiri; Kur’ân’ı sünnetle tefsir etmesi, önceki müfessirlerin görüşlerine sıkça atıfta bulunması, klasik tefsir özelliklerini taşıması ve bu nitelikleri tefsirinde kullanması sebebiyle klasik tefsir anlayışına daha yakındır.
Primary Language | Arabic |
---|---|
Subjects | Tafsir |
Journal Section | Articles |
Authors | |
Publication Date | September 30, 2024 |
Submission Date | July 3, 2024 |
Acceptance Date | September 5, 2024 |
Published in Issue | Year 2024 |
Türkiye İlahiyat Araştrımaları Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.