A Fusion of Civilization and Society: Islamic Cities (7th-19th Centuries)

Year 2021, Volume: 5 Issue: 2, 404 - 428, 30.12.2021

Merve Nur Özkan

https://doi.org/10.32711/tiad.1013903

Abstract

Subjective as cities open the door to new civilizations; it has had two aspects, objective with its forming by civilizations and societies. Cities have affected civilizations and civilizations affected cities. On one hand, Islamic Cities, which are one of the cities where civilization and society are fused, have a rich diversity by interacting with different cultures inherent in them. On the other hand, Islamic cities have also common elements with the fact that Islamic Civilization does not lose its essence. For this reason, it has been an important issue to evaluate the trio of communities, Islamic Civilizations, and Islamic cities from a holistic approach, not separate from each other. In this study, the literature in which cities are discussed as a discipline, the roles of cities, the importance of understanding cities with their own identity, and the Islamic Civilization and society fused Islamic cities, which were in the period between the 7th and 19th centuries, have been discussed in the light of Islamic essences and values.

Keywords

Civilization, Islamic Civilization, Islamic City, Values, Common elements in the Islamic Cities

Medeniyet ve Cemiyet Harmanı: İslâm Şehirleri (7-19.Yüzyıl)

Abstract

Şehirlerin, yeni medeniyetlere kapı açmasıyla öznel; medeniyet ve cemiyetler tarafından şekillenmesi ile nesnel olmak üzere iki yönü olmuştur. Şehirler medeniyetleri, medeniyetler de şehirleri etkilemiştir. Medeniyet ve cemiyetin harmanlandığı şehirlerden olan İslâm şehirleri, doğasında olan farklı kültürlerle etkileşerek zengin bir çeşitliliğe sahip olmasına karşın, İslâm Medeniyetinin özünü kaybetmemesi ile ortak unsurlara sahip olmuştur. Bu sebeple cemiyet, İslâm Medeniyeti ve İslâm şehirleri üçlüsünün birbirinden ayrı değil, bütüncül bir bakış açısı ile değerlendirilmesi önemli bir konu olmuştur. Yapılan bu çalışmada, bir disiplin olarak şehirlerin incelendiği literatür, şehirlerin rolleri, şehirlerin kendi kimliği ile okunmasının önemi, İslâmî öz ve değerler ışığında 7-19. yüzyıl aralığındaki İslâm Medeniyeti ve cemiyet harmanı İslâm şehirleri ele alınmıştır.

Keywords

Medeniyet, İslam Medeniyeti, İslam Şehri, Değerler, İslam şehirlerinde ortak unsurlar

References

• Acar, Fazıl. “Prof. Dr. Recep Şentürk: Cami İslâm toplumunun kalbidir.”. Diyanet Aylık Dergi 322 (2017), 29-31.
• Akbaş, Halil Emre vd. “Osmanlı Devleti'nde Lonca Teşkilâtı Yapısı ve Yönetim Düşüncesi ile Karşılaştırılması”. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi 9 (Eylül 2018), 165-202.
• Aman, Fatih. “Turgut Cansever Düşüncesinde Zihniyet - Şehir İlişkisi”. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 7/2 (2018), 1240-1250.
• Armağan, Abdüllatif. “Klasik Dönemde Osmanlılarda Devlet Yönetim Anlayışına Dair Bazı Düşünceler”. Gazi Akademik Bakış 5/9 (2011), 139 - 156.
• Bammat, Haydar. İslâmiyet’in Manevî ve Kültürel Değerleri. çev. Bahadır Dülger. Ankara: Resimli Posta Matbaası, 1963.
• Barthold, Wilhelm. İslam Medeniyeti Tarihi, çev. Mehmet Fuat Köprülü. İstanbul: Kanaat Kitabevi, 1940.
• Bayartan, Mehmet. “Osmanlı Şehirlerinde Vakıflar ve Vakıf Sisteminin Şehre Kattığı Değerler”. Osmanlı Bilimi Araştırmalar Dergisi 10/1 (2008), 157-175.
• Blanton, Richard. “Anthropological Studies of Cities”. Annual Review of Anthropology 5/1 (1976), 249-264.
• Bozkurt, Nebi- Küçükaşçı, Mustafa Sabri. “Medine”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28. 311-318. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Can, Yılmaz. “H. I-III./M.VII-IX. YY. İslâm Şehri”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 6 (1992), 109-138.
• Can, Yılmaz. “İlk İslâm Şehirlerinin İki Önemli Unsuru: Cuma Mescidi Darü’l-İmara İkilisi Üzerine Bir Değerlendirme”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/8 (Eylül, 1996), 123-134.
• Canatar, Mehmet. “İstanbul’un Nahiye ve Mahalleleri (1453-1923)”. Antik Çağ’dan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi. 3/218-245. İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Yayınları, 2016.
• Cansever, Turgut. Osmanlı Şehri. İstanbul: Timaş Yayınları, 2010.
• Castells, Manuel. “Space of Flows, Space of Places: Materials for a Theory of Urbanism in the Information Age”. The City Reader. ed. Richard T. LeGates- Frederich Stout. 229-240. New York: Routledge, 2016.
• Çetin, Osman. Türk-İslâm Devletleri Tarihi. İstanbul: Düşünce Kitabevi Yayınları, 2009.
• Çetinkaya, Bayram Ali. “Medîne, Medeniyet ve İslâm Medeniyeti: Medine'den Medeniyete”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22 (2010), 5-50.
• Davutoğlu, Ahmet. “Medeniyetler ve Şehirler”. Tarihin Öznesi Olarak Şehir: Medeniyetler Tarihi ve Eksen Şehirler. İstanbul: Küre Yayınları, 2016.
• Demir, Konur Alp. “Osmanlı Devleti'nde Yerel Yönetim Kültürü”. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 21/2 (2019), 429-452.
• Demirci, Mustafa. “İslâm'da Şehir ve Şehrin Sosyal Dinamikleri”. İstem 1/2 (2003), 129 - 146.
• Dr Dhand, Dr Suneel Dhand, “It is far more important to know what person the disease has than what disease the person has.”. Erişim 19 Ekim 2021. https://suneeldhand.com/2020/07/21/it-is-more-important-to-know-what-sort-of-person-has-a-disease-than-to-know-what-sort-of-disease-a-person-has/
• Erez, Ebru. Feodal Sistemin Sosyal Hayat Üzerine Etkisi. Karaman: Karamanoğlu Mehmet Bey Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2017.
• Fârâbî, Ebu Nasr. İdeal Devlet: el-Medinetü'l Fâzıla. çev. Ahmet Arslan. İstanbul: Divan Kitap, 2015.
• Farukî, İsmail Râci- Farukî, Luis Lâmia. İslâm Kültür Atlası, çev. Mustafa Okan Kibaroğlu- Zerrin Kibaroğlu. İstanbul: İnkılâb Yayınları, 1999.
• Gazali, Muhammed. Kur’an’ı Anlamada Yöntem. çev. Emrullah İşler. Ankara: Sor Yayıncılık, 1993.
• Gözütok, Şakir. “İslâm Eğitim Tarihinde Müesseseleşme”. Dinî Araştırmalar Dergisi 9/26 (Eylül 2006), 17-44.
• Gül, Muammer. “İslâm ve Şehir”. Muhafazakâr Düşünce 23 (2010), 74-85.
• Harvey, David. “The Right to the City”. The City Reader. ed. Richard T. LeGates- Frederich Stout. 270-278. New York: Routledge, 2016.
• Hodgson, Marshall G.S. “İslâm'ın Din ve Medeniyet Manzarası”. İslâm'ın Serüveni: Bir Dünya Medeniyetinde Bilinç ve Tarih. 2 Cilt. çev. Metin Karabaşoğlu. İstanbul: İz Yayıncılık, 1993.
• İbn Haldun. Mukaddime. çev. Zakir Kadirî Ugan. 1. Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi, 1990.
• İnalcık, Halil. “Bir İslâm Şehri: İstanbul”. çev. İbrahim Kalın. Marife 4/2 (2004 ), 309-325.
• İnalcık, Halil. İki Karanın Sultanı İki Denizin Hakanı Kayseri Rûm: Fatih Sultan Mehemmed Han. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2019.
• Karahöyük, Mustafa. “Din ve Ekonomi İlişkisi”. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi 16 (2013), 193-220.
• Kayaoğlu, İsmet. “İslâm Kültürünün Doğuşu”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 28/1 (1987), 205-211.
• Keskin, Ömer Ali. “Batı'nın Karanlık Doğu'nun Altın Çağında Bilim: İslâm Bilim Tarihi Açısından Bir Karşılaştırma”. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 9 (Aralık 2019), 133-154.
• Khouj, Abdullah Muhammed. “İslâm'da Eğitim”. çev. Semra Çinemre. On Dokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 30 (2011), 277-308.
• Koyuncu, Mevlüt. “Medine Şehir Devleti”. Sakarya Üniversitesi Fen Edebiyat Dergisi 11/2 (2009), 87-103.
• Kurt, Abdurrahman. “Sosyolojik Açıdan Din-İktisat İlişkisi”. İslâmî Araştırmalar Dergisi 28/3 (2017), 224-246.
• Küçükaşçı, Mustafa Sabri- Yel, Ali Murat. “Mahalle”. TDV İslâm Ansiklopedisi 27. Ankara: TDV Yayınları, 2003, 323-326.
• Lefebvre, Henri. Mekânın Üretimi. çev. Işık Ergüden. İstanbul: Sel Yayıncılık, 2014.
• Marshall, Gordon. Sosyoloji Sözlüğü, çev. Osman Akınhay-Derya Kömürcü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 1999.
• Marx, Karl- Engels, Friedrich. “Manifesto of the Communist Party (February 1848)”. Selected Works. çev. Samuel Moore. 1/98-137. Moscow: Progress Publishers, 1969.
• Mevdûdî, Ebul A’la. İslâm Medeniyeti Esasları ve Menşei. çev. Mehmet Aydın. Ankara: Hilal Yayınları, 1968.
• Öz, Mehmet. “Fatih ve Fetih Ruhu”. Türk Yurdu 107/369 (Mayıs 2018).
• Özkan, Âdem. Bilim Tarihinde Ezberbozan: Prof. Dr. Fuat Sezgin’le Birlikte. İstanbul: Üsküdar Belediyesi Başkanlığı Yayınevi, 2019.
• Said Halim Paşa, Said Halim Paşa Külliyatı, çev. Vahdettin Işık. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2019.
• Sarıçam, İbrahim-Erşahin, Seyfettin. İslâm Medeniyeti Tarihi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2014.
• Simmel, Georg. “The Sociology of Georg Simmel Metropolis and Mental Life”. The Urban Sociology Reader. ed. Jan Lin- Christopher Mele. 23-31. New York: Routledge, 2013.
• Solak, Fahri. Ahîlik: Kuruluşu, İlkeleri, Fonksiyonları. İstanbul: İstanbul Ticaret Odası Yayınları, 2009.
• Stewart, Desmond. Bir Batılı Gözüyle İslâm Kültür ve Medeniyeti. çev. Müjdat Kayayerli-Murat Özyiğit. İstanbul: Esra Yayınları, 1994.
• Suruç, Salih. Peygamberimizin Hayatı. 2 Cilt. İstanbul: Yeni Asya Yayınları, 1983.
• Şahinalp, Mehmet Said- Günal, Veysi. “Osmanlı Şehircilik Kültüründe Çarşı Sisteminin Lokasyon ve Çarşı İçi Kademelenme Yönünden Mekânsal Analizi”. Millî Folklor Dergisi 24/93 (2012), 149-168.
• Uçar, İlyas. Mekânın Üretimi: Hz. Muhammed Dönemi Medine’de Gündelik Hayat. Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2019.
• Uğur, Yunus. “Şehir Tarihi ve Türkiye'de Şehir Tarihçiliği: Yaklaşımlar, Konular ve Kaynaklar”. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi 3/6 (Eylül 2005), 9-26.
• Unan, Fahri. Kuruluşundan Günümüze Fatih Külliyesi. Ankara: TTK Yayınları, 2003.
• Weber, Max. The City. çev. Don Martindale- Gertrud Neuwirth. New York: The Free Press, 1966.
• Wirth, Louis. “Urbanism as a Way of Life”. The Urban Sociology Reader. ed. Jan Lin- Christopher Mele. 32-41. New York: Routledge, 2013.
• Yılmaz, Yasin. “Hz. Peygamber Dönemi Eğitimine Genel Bir Bakış”, Dinî Araştırmalar 14/40 (Ocak-Haziran 2012), 203-221.
• Yılmaz, Yasin. “İslâm Medeniyetinin Ortaya Çıkışı, Temel Özellikleri ve Gerilemesiyle İlgili Bir Değerlendirme”. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 22 (2021), 591-612.
• Yılmaz, Yasin. “Vakıf Kurumunun Dayandığı Temel Referanslar ve Zürrî Vakıfların Vakıf Sistemindeki Yeri”, Dinî Araştırmalar 17/44 (Ocak-Haziran 2014), 43-66.
• Yılmaz, Yasin. Kanuni Vakfiyesi ve Süleymaniye Külliyesi. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, 2008.