İsmail Hakkı Bursevî’nin Ruhu'l-Beyan’ında Hikmetin Temsilcisi Olarak Hz. Lokman

Year 2024, Volume: 8 Issue: 4, 808 - 828

Abdülrakip Arslan

https://doi.org/10.32711/tiad.1527832

Abstract

Bu çalışma, Lokman’ın hikmetini İsmail Hakkı Bursevî’nin Ruhu’l-Beyan fî Tefsîri’l-Kur’ân eseri çerçevesinde ele almaktadır. Araştırmanın kapsamı, Lokman’ın öğütlerinin manevi ve ahlaki değerlerini Bursevî’nin tefsirinde nasıl açıklandığını ve yorumlandığını incelemektir. Araştırmanın amacı, Lokman’ın öğütlerinin bireylerin manevi gelişimi için nasıl kullanılabileceğini göstermektir. Bu bağlamda dürüstlük, güvenilirlik, şükran, sabır ve fütüvvet gibi erdemlerin Lokman’ın öğretilerinde nasıl vurgulandığı incelenmiştir. İlk aşamada, Bursevî’nin Ruhu’l-Beyan adlı tefsir eseri incelenmiş ve Lokman’a atfedilen hikmetli öğütlerin bulunduğu bölümler belirlenmiştir. Bu bölümler, metin analizi yöntemi ile detaylı bir şekilde incelenmiştir. Toplanan veriler, betimsel analiz yöntemi kullanılarak incelenmiş ve Lokman’ın hikmetine dair öğütler belirli temalar etrafında kategorize edilmiştir. Lokman’ın hikmetli öğütlerinin bireylerin manevi anlamda olgunlaşmasının yolunu gösterdiği, onları toplumsal ilişkilerde daha bilinçli ve adil davranmaya teşvik ettiği görülmektedir. Lokman’ın mirası, evrensel değerler sunarak günümüzde de geçerliliğini korumaktadır.

Keywords

Tasavvuf, Lokman, Hikmet, Bursevî, Rûhu’l-Beyân.

Luqman as the Representative of Wisdom in Ismail Hakki Bursevî’s Ruhu'l-Beyan

Abstract

This study examines Lokman's wisdom within the framework of İsmail Hakki Bursevî's Ruhu’l-Beyan fî Tefsîri’l-Kur’ân. The research investigates how Lokman’s moral and spiritual advice is explained and interpreted in Bursevî’s commentary, aiming to demonstrate how his teachings can be utilized for individual spiritual development. In this context, virtues such as honesty, reliability, gratitude, patience, and futuwwah are explored as emphasized in Lokman's teachings. Initially, Bursevî’s Ruhu'l-Beyan was examined to identify sections containing Lokman’s wise advice, which were then analyzed in detail using text analysis methods. The collected data were categorized around specific themes through descriptive analysis. The findings indicate that Lokman’s wisdom guides individuals toward spiritual maturity and encourages more conscious and just behavior in social relations. His legacy continues to hold relevance today by offering universal values.

Keywords

Sufism, Luqman, Wisdom, Bursawi, Ruh al-Bayan

References

• Askalânî, İbn Hacer el-. Hidâyetü’r-ruvât ilâ taḫrîci eḥâdîs̱i’l-Meṣâbîḥ ve’l-Mişkât. thk. Ali b. Hasan b. Abdülhamid el-Halebî. 5 Cilt. Dârü İbni’l-Kayyım li’n-Neşri ve’t-Tevzî, 2001.
• Beyhakī, Ahmed b. Hüseyin. Maʿrifetü’s-sünen ve’l-âs̱âr. 15 Cilt. Kahire: Câmiatü’d-Dirasati’l-İslamiyye, 1991.
• Bursevî, İsmail Hakkı b. Mustafa el-. Rûhu’l-Beyân. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1431.
• Ceyhan, Semih. “Ubûdiyyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 42/33-34. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf. et-Taʿrîfât. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1983.
• Çağrıcı, Mustafa. “Sabır”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/337-339. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Çağrıcı, Mustafa. “Tevazu”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/583-585. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Dokgöz, Derviş. Bursevî’nin Rûhu’l-Beyân tefsirindeki usûlî ve fıkhî görüşleri. Malatya: İnönü Üniversitesi, Doktora Tezi, 2020.
• Ebû İsmail el-Herevî, ʿAbdullâh b. Muḥammed b. ʿAlî el-Enṣârî. Menâzilu’s-Sâirîn. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1988. Basım, ts.
• İsfehânî. Müfredâtu elfâzi’l-Kur’ân. thk. Safvân Adnan. b.y.: Dâru’l-Kâlem, 4. Basım, 2009.
• Fîrûzâbâdî, Mecduddîn Muhammed b. Ya‘kub. Besâiru zevi’t-temyîz fî letâifi’l-Kitâbi’l-azîz. ed. Muhammed Ali en-Neccâr. Beyrut: el-Mektebetü’l-İlmiyye, ts.
• Halil b. Ahmed. Kitâbu’l-ʿAyn. thk. Mehdî el-Mahzûmî, İbrâhîm es-Sâmerrâʾî. 8 Cilt. Beyrut: Mektebetu’l-Hilâl, 1988.
• İbn Berrecân, Ebü’l-Hakem Abdüsselâm b. Abdirrahmân b. Ebi’r-Ricâl Muhammed el-Lahmi. Tefsîrü’l- Kurʾâni’l-ʿzẓîm. thk. Ahmed el-Mezidi. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl. Lisânu’l-ʿArab. Beyrut: Dâru sâdir, 3. Basım, 2004.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl. Lisânu’l-ʿArab. Beyrut: Dâru sâdir, 3. Basım, 2004.
• İbn Mübârek, Abdullah. Kitâbü’z-zühd ve’r-rekâik. thk. Habîbürrahman el-A‘zamî. Haydarâbâd, 1386.
• İmam Mâlik, Ebû Abdillâh Mâlik b. Enes el-Asbahî. el-Muvaṭṭaʾ. nşr. Abdüvehhâb Abdüllatîf. Kahire: y.y., 1382/1962.
• İskeçeli, Sıla. Bursevi’nin Rûhu’l-BeyânTefsirinin Kur’an İlimleri Bağlamında Değerlendirilmesi. Rize: Recep Tayyip Erdoğan, Doktora Tezi, 2023.
• Kara, Mustafa. “Hikmet (Tasavvuf)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/518-519. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Kuşeyrî. Risâle. çev. Muhammed Coşkun. İstanbul: İlk Harf Yayınevi, 2020.
• Kuşeyrî, Abdulkerim. Kuşeyrî Risâlesi. çev. Süleyman Uludağ. İstanbul: Dergâh Yayınları, 8. Basım, 2016.
• Kutluer, İlhan. “Hikmet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/503-511. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Ma’mer b. Râşid. el-Câmî (Abdürrezzâk es-San‘ânî, el-Muṣannef içinde). ed. Habîbürrahman el-A‘zamî. Beyrut, 1983.
• Ma‘mer b. Râşid. el-Câmiʿ. thk. Habîbürrahman el-A‘zâmî. 11 Cilt. Beyrut: Tevzî’i’l-Mektebü’l-İlmî, 1403.
• Mehmet Ali Ayni. Tasavvuf Tarihi. İstanbul, 2000.
• Meral, Yasin. “Hz. Lokman’ın Öğütleri ve Antik Mısır’ın Sebayt Metinleri”. Milel ve Nihal 15/1 (25 Haziran 2018), 7- 32. https://doi.org/10.17131/milel.436823
• Mukâtil b. Süleyman. Tefsîru Mukâtil b. Süleyman. thk. Abdullah Mahmud Şahâne. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Turâs, 1423.
• Münâvî, Muhammed Abdurrauf. Feyzu’l-Kadîr Şerhu’l-Camii’s-Sağîr. Mısır: Matbaatu Mustafa Muhammed, 1938.
• Münâvî, Muhammed Abürraûf. Feyżü’l-ḳadîr şerḥu’l-Câmiʿi’ṣ-ṣaġīr. 6 Cilt. Mısır: Mektebetü’t-Ticâriyyeti’l- Kübrâ, 1356.
• Namlı, Ali. “İsmâil Hakkı Bursevî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/102-106. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Namlı, Ali. “Rûhu’l-Beyân”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/211-213. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Öztürk, Ahmet Gökhan. İsmâil Hakkı Bursevî’nin Rûhu’l-Beyân Adlı Tefsirinde Ahkâmu’l-Kur’ân. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Doktora Tezi, 2023.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-Bey’ân ‘an te’vili âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah et-Turkî. Ebu Dâbi: Dâr Hacr, 2001.
• Tirmiẕî, Ebû ʿÎsâ Muḥammed b. ʿÎsâ et-. es-Sunen. thk. Beşşâr ʿAvvâd Maʿrûf. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l- İslâmî, 1998.
• Uludağ, Süleyman. Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2016.
• Uludağ, Süleyman. “Tevhid (Tasavvuf)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 41/21-22. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Zebîdî, Muhammed b. Muḥammed b. ʿAbdurrezzâk ez-. Tâcu’l-ʿarûs min cevâhiri’l-kâmûs. thk. Heyet. 40 Cilt. Küveyt: el-Meclisü’l-Vatanî li’s-Sekâfe ve’l-Fünûn, 2021.
• Ulusal Tez Merkezi. “Hz. Lokman Hakkında Yazılmış Lisansüstü Tezler”. Erişim 07 Ağustos 2024. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Dergipark Akademik. “Hz. Lokman Hakkında Yazılmış Makaleler”. Erişim 07 Ağustos 2024. https://dergipark.org.tr/tr/search?q=Lokman&section=articles
• Ulusal Tez Merkezi. “İsmail Hakkı Bursevî Hakkında Yazılmış Lisansüstü Tezler”. Erişim 07 Ağustos 2024. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Dergipark Akademik. “İsmail Hakkı Bursevî Hakkında Yazılmış Makaleler”. Erişim 07 Ağustos 2024. https://dergipark.org.tr/tr/search?q=bursev%C3%AE&section=articles