Analysis of Religious Music Articles in the Contents of Mızrap Magazine Published Between 1982-1987

Year 2025, Volume: 9 Issue: 3, 899 - 927, 30.09.2025

Sema Dinç

https://doi.org/10.32711/tiad.1704555

Abstract

Mızrap Magazine is a current magazine themed on Turkish music, published 60 issues between 1982 and 1987 under the leadership of editor-in-chief Hulki Öğreten. The magazine is notable for the presence of articles on religious music and some of the information being unknown today. This study is important not only it examines the articles of Mızrap Magazine in the field of religious music but also it reflects the perception and experience of religious music in its period. At the same time, it aims to compare the data obtained from the perspective of why-how historiography methodology seen in the articles on Religious Music, which were determined by examining all issues of Mızrap Magazine, with the religious music culture and accumulation of the period. The articles in the magazine have been determined and evaluated in terms of religious music composers, forms and information about religious music. The way the religious music concepts of the period were used, the presence of compositions in religious forms in concerts, the encounter of religious ceremonies in some memoirs and the mentioning of some technical issues related to the field of religious music are among the subjects determined. This information was examined by comparing it with today and it was revealed that the usage of concepts has changed, there are differences in the contents of the concerts, and some information about the lyrics and composers that is unknown today. It has been seen that the religious music data in Mızrap from 50 years ago has many aspects that appeal to today and this study has allowed us to obtain various gains.

Keywords

Turkish Religious Music , Music Periodical , Mızrap Magazine , Music Perception , Hulki Oġreten

1982-1987 Yıllarında Yayınlanan Mızrap Dergisi Muhteviyatındaki Dinî Mûsikî Yazılarının İncelenmesi

Abstract

Mızrap Dergisi, yazı işleri müdürü Hulki Öğreten öncülüğünde 1982-87 yılları arasında 60 sayı yayınlamış Türk mûsikîsi temalı aktüel bir dergidir. Dergi, dinî mûsikîyi de konu edinen yazıların varlığı ve bazı bilgilerin bugün bilinmeyen veriler olmasıyla dikkate değerdir. Bu çalışma Mızrap Dergisi yazılarını dinî mûsikî alanıyla ilgili inceleme konusu yapması yanında döneminin özellikle dini müzik algısını ve yaşantısını yansıtması hususunda önem kazanmaktadır. Aynı zamanda Mızrap Dergisi’nin tüm sayılarının incelenmesi sonucu tespit edilen Dinî Mûsikî hakkındaki yazılarda görülen neden nasılcı tarih yazımı metodolojisi perspektifinden elde edilecek verilerin dönemin dinî mûsikî kültürü ve birikimiyle karşılaştırılmasını sağlamaktır. Dergide bulunan yazılarda dinî mûsikî bestekârları, formları ve dinî mûsikî hakkındaki bilgilerin tespiti ve değerlendirmesi yapılmıştır. Dönemin dinî mûsikî kavramlarının kullanış biçimi, konserlerde dinî formda bestelerin yer alması, bazı anı yazılarında dinî merasimlere rastlanması ve dinî mûsikî alanıyla ilgili teknik bazı konulara değinilmesi tespit edilen konular arasındadır. Bu bilgiler bugünle mukayese edilerek incelenmiş ve kavram kullanımlarının değiştiği, konserlerin içeriklerinde farklılaşmaların olduğu, bugün bilinmeyen bazı güftekâr ve bestekâr bilgileri ortaya çıkmıştır. Mızrap’ta 50 yıl öncesine dair yer alan dinî mûsikî verilerinin bugüne hitap eden birçok yönü olduğu görülmüş ve bu çalışma çeşitli kazanımlar elde etmemize imkân tanımıştır.

Keywords

Türk Din Musikisi , Müzik Süreli Yayını , Mızrap Dergisi , Müzik Algısı , Hulki Öğreten

Thanks

Hulki Öğreten hakkında bilgi paylaşan Zeynep Ertan'a şükranlarımla.

References

• Acun, Fatma. “Popüler Tarih Nedir? Popüler Tarih Nasıl Yapılır?” Uluslararası Prof. Dr. Halil İnalcık Tarih ve Tarihçilik Sempozyumu. thk. Ayşe Bedir vd. VIII 32b. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2022.
• Adar, Çağhan - Çingirt, Ataberk. “Kanuni Erhan Akalın’ın Hayatı ve Türk Müzik Kültürüne Katkıları”. TİDSAD Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi 44 (2025), 304-333. https://doi.org/DOI : 10.29228/TIDSAD.79703
• Altınbilek, Cemil vd. Mûsikîde Bir Silsile Hoca Câhit Gözkân’ın Mûsikî Mûsikî Mîrâsı Kütük ve Defterler. 2 Cilt. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı, 2010.
• Anonim. “Biraz TRT’den- Birazcık da Dedikodu”. Mızrap Dergisi 1/1 (1982), 33.
• Arslan, Senem. Cinuçen Tanrıkorur’un Müzik Anlayışı ve Türk Müziğine Katkısı. Samsun: OMÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2017.
• Ateş, Erdoğan. “Hatip Zâkirî Hasan Efendi”. İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri 6 Musiki. ed. Sema Dinç - Mehmet Azimli. 133-136. İstanbul: Mana Yayınları, ts.
• Aytemur, Begüm. “Müzik Araştırmalarında Nitel Veri Analizi”. Müzik Araştırmalarında Bilimsel Yöntem ve Yaklaşımlar. 233-264. Ankara: Nobel Akademik, 2022.
• Bilgin, Vejdi. “Yakın Dönem Din Anlayışında Kırılma: Mevlid Üzerinden Bir Kritik”. Bir Şâheseri Yeniden Okumak Vesîletü’n-Necât. 194-204. İstanbul: Esenler Belediyesi, ts.
• Çakıroğlu, İdris. Müzik Süreli Yayınlarında Tarihyazımına Yön Veren Paradigma ve İdeolojilerin Mehter Örnekleminde İncelenmesi. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, Doktora Tezi, 2020.
• Çırak, Cem - Tutu, Sıtkı Bahadır. “İsmâil Dede Efendi Ekolünde Usta-Çırak (Hoca-Öğrenci) İlişkileri”. EJMD 17 (2020), 159-174. https://doi.org/DOI: 10.31722/ejmd.846851
• Çolakoğlu, Gözde. XX Yüzyıl Türk Müziğinde Prof. Dr. Selahattin İçli. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2003.
• Dinç, Sema - Coşgun, Gökhan. “19. Yüzyıla Ait Kayıp Âyinleri Muhtevi Bir Mecmua İncelemesi -Millet Kütüphanesi Ali Emiri Koleksiyonu AEMNZ758 Numaralı Âyin Mecmuası-”. Hitit İlahiyat Dergisi 22/1 (Haziran 2023), 303-334. https://doi.org/10.14395/hid.1251865.
• Doğrusöz, Nilgün. “Itrî ve Musikişinas Çevresi”. Şehvar Beşiroğlu’ya Armağan. ed. Şeyma Ersoy Çak - Namık Sinan Turan. İstanbul: Pan Yayıncılık, 2019.
• Düzyol, Seda. Mızrap Dergisinin İncelenmesi. İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2010.
• Eriş, Ayten. “Üçüncü Göz”. Mızrap Dergisi 4/42 (1986), 26.
• Eriş, Ayten. “Üçüncü Göz”. Mızrap Dergisi 4/46 (1986), 26.
• Ertan, Zeynep Arzu. “Hulki Öğreten’in Hayatı Hakkında Kızıyla Yapılan Görüşme” (Görüşmeci: Sema Dinç, Telefon Görüşmesi, Görüşme 26 Şubat 2025).
• Erzen, Mustafa. “Gazi Giray Han”. İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri 6 Musiki. ed. Sema Dinç - Mehmet Azimli. 124-128. İstanbul: Mana Yayınları, 2021.
• Ezgi, Suphi. Nazarî-Amelî Türk Musikisi. II Cilt. İstanbul, 1935.
• Falso. “Geride Bıraktığımız Ramazan ve Düşündürdükleri”. Mızrap Dergisi 1/11 (1983), 22.
• Falso. “Türk Dil Müessesesinin ya da Türk Lisan Kurumunun Zurnasında Peşrev”. Mızrap Dergisi 2/17 (1984).
• Feyzioğlu, Nesrin. “Prof. Dr. Alâeddin Yavaşca’nın Eserlerinin Estetik Temelleri: Öz-Biçim İlişkisi, Tem İlerlemeleri” 2/1 (2016), 113-124.
• Güldaş, Saadet. Vurgu ve Vurgulamaları ile Türk Mûsikîsinde Prozodi. İstanbul: Kurtiş Matbaacılık, 1. Basım, 2003.
• Güray, Lami. “Mudanya Özlemi”. Mızrap Dergisi 2/18 (1983), 28.
• Güray, Lami. “Mudanya Şarkılarının Gerçek Öyküleri”. Mızrap Dergisi 3/34-35 (1985), 14.
• İlerici, Kemal. “Türk Müziğinin Bütünlüğü Üzerine”. Mızrap Dergisi 4/48 (1986), 12.
• İnal, İbnûlemin Mahmut Kemal. Hoş Sadâ- Son Asır Türk Mûsikîşinasları. İstanbul: Ketebe Yayınları, 1.Baskı., 2019.
• Kabadayı, Mümin. “Mudanya’nın Tarihini Yazanlar Onlar (Şiir)”. Mızrap Dergisi 2/13 (1983), 19.
• Karabey, Laika. “Bir Hoca ve Bir Konser”. Mızrap Dergisi 1/8 (1983), 7,8,34.
• Karamahmudoğlu, Fethi. “Dede Efendi (1778-1845)”. Mızrap Dergisi 2/16 (1984), 9.
• Karamahmudoğlu, Fethi. “Dede’nin Dünyası”. Mızrap Dergisi 1/1 (1982), 19.
• Kıray, Fevziye. “Bekir Sıtkı Sezgin’in Adapazarı Konseri”. Mızrap Dergisi 4/43-44 (1986), 21.
• Koca, Fatih. “Türk Din Mûsikîsi Formu Olarak ‘Ta’rîf’ ve Ta’rîf Bestesi”. Sanat ve Edebiyat Dergisi 5/4 (2020), 636-661. https://doi.org/10.30622/tarr.823314
• Kurtuluş, Şadi. “Sadettin Kaynak ve İki Şarkı Sözünün Hikayesi”. Mızrap Dergisi 3/27 (1984), 10-11.
• Mızrap. “İstanbul Devlet Klâsik Türk Müziği Korosu’nun Süleymaniye’deki Konserleri”. Mızrap Dergisi 5/57-58 (1987), 25-27.
• Mızrap. “Kubbealtı Kültür ve San’at Vakfı Klasik Türk Mûsikîsi Çalışmaları”. Mızrap Dergisi 4/45 (1986), 31.
• Mızrap. “Rahmi Oruç Güvenç ve Grubu Basınımıza Daha Yakından Tanıtıldı”. Mızrap Dergisi 3/27 (1984), 23.
• Öğreten, Hulki. “A. Birgül Yılmaz’ın Telefonu ve Kemal İlerici’nin Mektubu”. Mızrap Dergisi 4/46 (1986), 3-34.
• Öğreten, Hulki. “Bir Yıl Geride Kaldı, El ve Gönül Birliği ile Şimdi Daha İleriye”. Mızrap Dergisi 1/12 (1983), 3.
• Öğreten, Hulki. “Cinuçen Tanrıkorur’un Bursa’daki Ud ve Ses Resitali”. Mızrap Dergisi 5/55-56 (1987), 9.
• Öğreten, Hulki. “I. Türk Musikisi Sempozyumu”. Mızrap Dergisi 1/11 (1983), 3.
• Öğreten, Hulki. “Otobiyografi- Kronolojik”, 2010.
• Öncel, Mehmet. “Dede Efendi (1846)”. İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri -Musiki-. ed. Sema Dinç. 194-197. İstanbul: Mana Yayınları, 2021.
• Özalp, Nazmi. Türk Mûsikîsi Beste Formları. Ankara: TRT Basım ve Yayın Müdürlüğü Yayınları, 1992.
• Özcan, Nuri. “Abdürrahim Dede, Şeydâ Hâfız (ö. 1214/1800)”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. TDV İslâm Araştırmaları Merkezi, 1988. https://islamansiklopedisi.org.tr/abdurrahim-dede-seyda-hafiz
• Özcan, Nuri. “Abdürrahim Künhî Dede”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/292. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Özcan, Nuri. “Hüseyin Fahreddin Dede”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 18/546-547. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Özcan, Nuri. “Kutbî Dede Efendi”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 26/482-483. Ankara: TDV Yayınları, 2002.
• Özcan, Nuri. “Mehmed Efendi, Yâkubzâde”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 28/460. Ankara: TDV Yayınları, 2003.
• Özcan, Nuri. “Salât-ı Ümmiyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/20-21. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Özcan, Nuri. “Selçuk, Münir Nurettin”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 36/361-363. İstanbul: TDV Yayınları, 2009.
• Özcan, Nuri. “Sürelsan, İsmail Baha”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/161-162. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Özergin, Kemal. “Hafız Şeyda Dede’ye Dair Bir Tarih Manzumesi”. Mızrap Dergisi 2/17 (1984), 4-6.
• Özışık, Edip. “Güfte ve Güftecilik Üzerine Düşünceler”. Mızrap Dergisi 5/49 (1986).
• Özkan, Güllü. Türkiye’de Müzik Yayıncılığı ve Müzik Dergileri. İstanbul: Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2010.
• Reklam. “Schaub Lorenz, Haydi Eskiler Arka Odaya, Renkliler Başköşeye”. Mızrap Dergisi 1/1 (1982), 32.
• Sayan, Erol. “Buhurizade Mustafa Efendi-Itrî-”. Mızrap Dergisi 1/8 (1983), 9,10.
• Sayan, Erol. “Müzikolog- Besteci- Kanunî- Hoca İsmail Baha Sürelsan”. Mızrap Dergisi 1/12 (1983), 7-9.
• Sayan, Erol. “Zekâi Dede”. Mızrap Dergisi 1/4 (1983), 9.
• Sezgin, Bekir Sıtkı. “Hacı Ârif Bey”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 14/440-442. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Sürelsan, İsmail Baha. “III. Selim”. Mızrap Dergisi 2/16 (1984), 4-5.
• Sürelsan, İsmail Baha. “Kemâl İlerici’nin Ardından (1)”. Mızrap Dergisi 5/50 (1987), 4-5.
• Şahin, Ahmed - Kemiksiz, Mehmet. İstanbul 2010 Ramazan Enderûn Terâvihi ve Cumhur Müezzinliği. İstanbul: Artus Basım, Dalar Yapım, 2010.
• Şengel, Ali Rıza. Türk Mûsikîsi Klâsikleri İlâhîler. thk. Yusuf Ömürlü. 9 Cilt. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı- Kalem Matbaası, 1979.
• Şimşek, Ahmet. “Kaç Çeşit Tarih Yazımı Vardır? Türkçe Metodoloji Ders Kitapları Üzerine Kısa Bir Tartışma”. Türk Tarih Kurumu, 211-224.
• Şumnu, Erdinç. “Adapazarı Belediye Konservatuarı”. Mızrap Dergisi 4/45 (1986).
• Talay, Feyha. Musîki Tarihi. İstanbul: Orhan Mete ve Ortağı Kollektif Şirketler Matbaası, 1959.
• Tıraşcı, Mehmet Tıraşcı. Türk Din Musikısi. Ankara: Nobel Akademik, 2024.
• Togan, A. Zeki Velidî. Tarihte Usûl. İstanbul: Enderun Kitabevi, 4. Basım, 1985.
• Topşir, Mustafa. Kemal Batanay’ın Hayatı, Eserleri ve Nota Arşivi (İnceleme - Değerlendirme). Sivas: Sivas Cumhuriyet Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2019.
• Tuna, Aşkın - Mertkanlı, Süleyman. “Nihavent Şarkı Notası”. Mızrap Dergisi 5/50 (1986), 34.
• Turkish Music Portal. "Besteci ve İcracılar Andon (Batrik Kiryazis)". Erişim 25 Ağustos 2025. http://www.turkishmusicportal.org/tr/besteciler/detay/andon-batrik-kiryazis
• Ulusoy Yılmaz, Duygu. “Münir Nurettin Selçuk Eserlerinin Makam, Form, Usûl ve Güftekâr Tasnifi”. Atatürk Üniversitesi Yayınları 40/1 (2022), 94-101. https://doi.org/doi: 10.5152/AI.2022.1032038
• Uymaz, Türkân. “Mehmed Zekâi Dede”. İslam Medeniyetinde Bilim Öncüleri 6 Musiki. ed. Mehmet Azimli - Sema Dinç. 205-210. İstanbul: Mana Yayınları, 2021.
• Uzel, Nezih. “Yedi soruda Türk Tasavvufu ve Mevlevi Musikisi”. Mızrap Dergisi 1/4 (1983), 30-31.
• Uzel, Nezih. “Yedi soruda Türk Tasavvufu ve Mevlevi Musikisi”. Mızrap Dergisi 1/5 (1983), 15-16.
• Yağcı, Safiye. “Erken Cumhuriyet Dönemi Türk Müziği Kadın Bestekârlarından Melahat Pars’ın Eserleri Üzerine Bir İnceleme”. Turkish Studies - International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 14/1 (2019), 819-831. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.14774
• Yavaşça, Alâeddin. “Asırlar Boyu Türk Musikisi Bestekârları ve Beste Formları”. Mızrap Dergisi 1/11 (1983), 4.
• Yavaşça, Alâeddin. “Asırlar Boyu Türk Musikisi Bestekârları ve Beste Formları”. Mızrap Dergisi 1/10 (1983), 4.
• Yavaşça, Alâeddin. “İbnülemin Mahmut Kemal Bey’in Geceleri (3)”. Mızrap Dergisi 5/55-56 (1987), 6.
• Yavaşça, Alâeddin. “Türk Musikisinde Form Zenginliği (10)”. Mızrap Dergisi 4/48 (1986), 6-7.
• Yavaşça, Alâeddin. “Türk Musikisinde Form Zenginliği (11)”. Mızrap Dergisi 4/49 (1986), 6-7.
• Yavaşça, Alâeddin. “Türk Musikisinde Form Zenginliği (12)”. Mızrap Dergisi 5/50 (1986), 6-7.
• Yavaşça, Alâeddin. Türk Musikisinde Kompozisyon ve Beste Biçimleri. ed. Yılmaz Uyar. İstanbul: Türk Kültürüne Hizmet Vakfı Yayınları, 2002.
• Yılmaz, Hasan Kâmil. “Aziz Mahmud Hüdâyî”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 4/338-340. İstanbul: TDV Yayınları, 1991.
• Yılmaz, Mehmet Yalçın (ed.). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Bir Müzik Adamı Hâfız Sâdettin Kaynak. İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür A.Ş., Pelikan Basım Matbaa., 2011.
• Ziytak, Sadık. Türk Musikisi Alanında Çıkan Süreli Yayınların Değerlendirilmesi. Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 2013.
• “Büyük Güfte Yarışması”. Mızrap Dergisi 4/40 (1986), 31.
• “II. Yunus Emre Beste Yarışması Ödül Töreni Münasebetiyle”. Mızrap Dergisi 3/32 (1985), 6.
• “Kubbealtı Akademisi Kültür ve San’at Vakfı T. M. Topluluğunun Müzik Ziyafeti”. Mızrap Dergisi 3/32 (1985), 17.
• “Mızrap’tan Okurlarımıza Önemli Duyuru”. Mızrap Dergisi 5/50 (1986), 33.
• "Nevzat Atlığ". Erişim 25 Ağustos 2025. https://www.nevzatatlig.com/
• “Yazarlar İtibariyle Alfabetik Fihristtir”. Mızrap Dergisi 1/12 (1983), 30-34