Öfke Kontrolü ve Dindarlık İlişkisi Üzerine Nicel Bir Araştırma

Year 2025, Volume: 12 Issue: 1, 327 - 356, 30.06.2025

Necmi Karslı

https://doi.org/10.33718/tid.1631899

Abstract

Bu çalışma, modern toplumların karşılaştığı temel sorunlardan birisi olan kontrol edilmemiş öfke duygusu ile dindarlık arasındaki ilişkiyi incelemektedir. Saldırganlık ve şiddetin tetikleyicilerinden birisi olan öfke, kontrol edilmediğinde bireysel ve toplumsal düzeyde ciddi sorunlara yol açabilmektedir. Günümüzde kontrolsüz öfkenin neden olduğu cinayet ve yaralama vakalarına medyada sıklıkla rastlanmaktadır. Öfke kontrolü, şiddet davranışlarının önlenmesinde kritik bir öneme sahiptir. İnsanoğlunun duygu, düşünce ve davranışlarını kontrol eden en önemli olgulardan birisi dindir. Dinler, ihtiva ettiği inanç ve ritüeller ile bireye, sabır, empati, merhamet, hoş görü, vicdan ve öz-denetim duyguları kazandırarak öfke ve saldırgan davranışların kontrol altına alınmasına yardımcı olmaktadır. Bu bağlamda araştırmamız, öfke kontrolü üzerinde dinin etkisini ortaya koyması açısından önem arz etmektedir. Araştırmanın temel problemi öfke kontrolü ile dindarlık arasındaki ilişkinin incelenmesidir. Araştırmanın yan problemleri ise yaş, cinsiyet, medeni durum ve meslek değişkenleri ile öfke kontrolü ve dindarlık arasındaki ilişkilerin incelenmesidir. Araştırmanın örneklemi, Erzurum il merkezinde yaşayan farklı demografik özelliklere sahip 1166 katılımcıdan oluşmaktadır. Veri toplama araçları olarak Sürekli Öfke ve Öfke İfade Tarzı Ölçeği ile İçsel Dini Motivasyon Ölçeği kullanılmıştır. Verilerin analizi kapsamında korelasyon, t-testi, tek yönlü ANOVA ve tekli regresyon yöntemleri kullanılmıştır. Araştırma bulgularının analizi sonucunda, içsel dini motivasyon ile öfke kontrolü arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulunmuştur. Bu sonuç, dindarlığın öfke kontrolü üzerinde olumlu bir etkiye sahip olduğunu göstermektedir. Demografik değişkenlerle yapılan analizlerde, yaş, cinsiyet, medeni durum ve meslek faktörlerinin hem öfke kontrolü hem de içsel dini motivasyon düzeyleri üzerinde anlamlı etkileri olduğu tespit edilmiştir. Araştırma bulguları, dindarlığın bireylerin öz-disiplin ve öz-kontrol becerileri üzerinde olumlu etkilere yol açtığını ve bu sayede toplumsal uyum ve barışa destek olduğunu göstermektedir. Bu sonuçlar, dini ve manevi değerlerin bireylerin duygusal düzenleme becerilerinde ve sosyal sorunların çözümünde etkili bir araç olarak değerlendirilebileceğini ortaya koymaktadır.

Keywords

Din Psikolojisi , Öfke , Öfke Kontrolü , Din , Dindarlık

Ethical Statement

Bu makale Necmi Karslı tarafından 20.12.2011 tarihinde Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü'nde tamamlanan “Öfke Kontrolü ve Dindarlık İlişkisi (Erzurum Örneği)” başlıklı doktora tezinden üretilmiştir.

A Quantitative Study on the Relationship Between Anger Management and Religiosity

Abstract

This study examines the relationship between uncontrolled anger, which is one of the fundamental problems faced by modern societies, and religiosity. Anger, which is one of the triggers of aggression and violence, can lead to serious problems at both individual and societal levels when not controlled. Today, cases of murder and injury caused by uncontrolled anger are frequently encountered in the media. Anger management has critical importance in preventing violent behaviors. Religion is one of the most important phenomena that controls human emotions, thoughts, and behaviors. Religions help control anger and aggressive behaviors by instilling feelings of patience, empathy, compassion, tolerance, conscience, and self-control through their beliefs and rituals. In this context, our research is important in terms of revealing the effect of religion on anger control. The main problem of the research is to examine the relationship between anger control and religiosity. The secondary problems of the research are to examine the relationships between age, gender, marital status, occupation variables, and anger control and religiosity. The research sample consists of 1166 participants with different demographic characteristics living in Erzurum city center. The Trait Anger and Anger Expression Style Scale and the Intrinsic Religious Motivation Scale were used as data collection tools. Correlation, t-test, one-way ANOVA, and simple regression methods were used for data analysis. As a result of the analysis of the research findings, a significant positive relationship was found between intrinsic religious motivation and anger control. This result shows that religiosity has a positive effect on anger control. In analyses with demographic variables, it was determined that age, gender, marital status, and occupation factors have significant effects on both anger control and intrinsic religious motivation levels. Research findings show that religiosity leads to positive effects on individuals' self-discipline and self-control skills, thereby supporting social harmony and peace. These results reveal that religious and spiritual values can be considered as an effective tool in individuals' emotional regulation skills and in solving social problems.

Keywords

Psychology of Religion , Anger , Anger Control , Religion , Religiosity

Ethical Statement

This article was produced from the doctoral dissertation titled 'The Relationship Between Anger Management and Religiosity (Erzurum Case)' completed by Necmi Karslı at Atatürk University Institute of Social Sciences on 20.12.2011

References

• Adewusi. Control Your Anger. Illinois: Apostle Dr. Victor Adewusi Foundation, 2022.
• Allport, Gordon W.- Ross, J. Michael. “Personal Religious Orientation and Prejudice.” Journal of Personality and Social Psychology 5/4 (1967), 432-443. https://doi.org/10.1037/h0021212
• Asadzandi, M. vd. “Religious Evidence-Based Spiritual Self-Care Guidelines in Anger Management”. Journal of Health Education Research & Development 06/02 (2018), 1-5. https://doi.org/10.4172/2380-5439.1000255
• Averill, James R. Anger and Aggression: An Essay on Emotion. New York: Springer New York, 1982.
• Bakhtiarvand, Maryam vd., “Relationship between Religiosity and Anger Control with Marital Satisfaction”, Randwick International of Social Science Journal 4/2 (2023), 310-316
• Bengtson, Vern L. vd. “Does Religiousness Increase with Age? Age Changes and Generational Differences Over 35 Years”. Journal for the Scientific Study of Religion 54/2 (2015), 363-379. https://doi.org/10.1111/jssr.12183
• Budak, Selçuk. Psikoloji Sözlüǧü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları, 2005.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiʿu’ṣ-ṣaḥîḥ. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. b.y.: Dâru Tavki’n-Necât, 2. Basım, 1422/2001.
• Bushman, Brad J. “Does Venting Anger Feed or Extinguish the Flame? Catharsis, Rumination, Distraction, Anger, and Aggressive Responding”. Personality and Social Psychology Bulletin 28/6 (2002), 724-731. https://doi.org/10.1177/0146167202289002
• Chakravarti, Sitansu S. Hinduism: A Way of Life. Delhi: Motilal Banarsidass Publishers, Reprint., 1994.
• Charles, Susan T.- Carstensen, Laura L. “Social and Emotional Aging”. Annual Review of Psychology 61/1 (2010), 383-409. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.093008.100448
• DiGiuseppe, Raymond- Tafrate, Raymond Chip. Understanding Anger Disorders. Oxford: Oxford University Press, 2007.
• Ebû Dâvûd Süleyman b. el-Eş'as es-Sicistânî. Sünen-i Ebi Davud, Tahk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid, Beyrut: Daru’l İhyai’s-Sünneti’n-Nebeviyye, ts.
• Ellis, Albert- Tafrate, Raymond Chip. How to Control Your Anger before it Controls You. Secaucus, N.J.: Carol Pub. Group, Carol Pub. Group ed., 1999.
• Engin, Esra- Cam, Olcay. “Correlation Between Psychiatric Nurses’ Anger and Job Motivation”. Archives of Psychiatric Nursing 20/6 (2006), 268-275. https://doi.org/10.1016/j.apnu.2006.07.004
• Faupel, Adrian vd. Anger Management: A Practical Guide. London: Routledge, 2011.
• Fischer, Agneta H.- Evers, Catharine. “The Social Costs and Benefits of Anger as a Function of Gender and Relationship Context”. Sex Roles 65/1-2 (2011), 23-34. https://doi.org/10.1007/s11199-011-9956-x
• Gazali, İmam. Kimya-yı Saadet, çev. A. Faruk Meyan. İstanbul: Bedir Yayınevi, 1975.
• Gazali, İmam. İhya’u Ulumi’d Din, 3. Cilt, çev. Ahmed Serdaroğlu. İstanbul: Bedir Yayınevi, 1985.
• Göregen, Feride- Yıldız, Mualla. “Ergenlerde Tanrı Algısı, Affetme Eğilimi ve Öfke İlişkisi Üzerine Bir Araştırma”. Dini Araştırmalar 24/61 (2021), 427-458. https://doi.org/10.15745/da.1005027
• Gulbenkoglu, Hrepsime- Hagiliassis, Nick. Anger Management: An Anger Management Training Package for Individuals with Disabilities. London: Kingsley, 2006.
• Harvey, Peter. An Introduction to Buddhist Ethics: Foundations, Values, and Issues. Cambridge, UK; New York, NY: Cambridge University Press, 2000.
• Himmelfarb, H. S., “Measuring Religious Involvement”, Social Forces, 53/4 (1975), 607.
• Hood, Ralph W. vd. The Psychology of Religion: An Empirical Approach. New York, NY: Guilford Press, 2009. İsfahani, Ragıp-el. Müfredat, Kur’ân Kavramları Sözlüğü. İstanbul: Pınar Yayınları, 2010.
• James, William. The Principles of Psychology, New York: Cosimo Inc, 2007.
• Karaca, Faruk. “Din Psikolojisinde Metot Sorunu ve Bir Dindarlık Ölçeğinin Türk Toplumuna Standardizasyonu”. Ekev Akademi Dergisi 3/1 (2001), 196-199.
• Karaca, Faruk. Ölüm Psikolojisi. İstanbul: Beyan Yayınları, 2000.
• Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2020.
• Kartal, Bilal - Özek, Bahar. Dini İnancın Sürücü Öfkesi Üzerindeki Etkisi. Ankara: İlahiyat Yayınları, 2023.
• Kımter, Nurten. “Oruç ve Öfke Kontrolü Arasındaki İlişki Üzerine Bir Araştırma”. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 0/7 (2015), 7-54.
• Koç, Mustafa. “Demografik Özellikler ile Dindarlık Arasındaki İlişki: Yetişkinler Üzerine Ampirik Bir Araştırma”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/2 (2010), 217-248.
• Kring, Ann M. “Gender and Anger”. Gender and Emotion. ed. Agneta H. Fischer. 211-231. Cambridge: Cambridge University Press, 2000.
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş – Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 3. Basım, 2009.
• Kurtz, Don L. vd. “The Influence of Early Strain on Later Strain, Stress Responses, and Aggression by Police Officers”. Criminal Justice Review 40/2 (2015), 190-208. https://doi.org/10.1177/0734016814564696
• Leeming, David A. Encyclopedia of Psychology and Religion. New York: Springer, 2013.
• Lewis, Hal M. From Sanctuary to Boardroom: A Jewish Approach to Leadership. Lanham, Md: Rowman & Littlefield, 2006.
• Mahoney, Annette vd. “Religion in the Home in the 1980s and 1990s: A Meta-Analytic Review and Conceptual Analysis of Links between Religion, Marriage, and Parenting.” Journal of Family Psychology 15/4 (2001), 559-596. https://doi.org/10.1037/0893-3200.15.4.559
• Marsh, Robert- Dallos, Rudi. “Religious Beliefs and Practices and Catholic Couples’ Management of Anger and Conflict”. Clinical Psychology & Psychotherapy 7/1 (2000), 22-36. https://doi.org/10.1002/(SICI)1099-0879(200002)7:1<22::AID-CPP217>3.0.CO;2-R
• Mefford, Linda vd. “Religiousness/Spirituality and Anger Management in Community-Dwelling Older Persons”. Issues in Mental Health Nursing 35/4 (2014), 283-291. https://doi.org/10.3109/01612840.2014.890472
• Michael, Scott T. vd. “Widowhood and Spirituality: Coping Responses to Bereavement”. Journal of Women & Aging 15/2-3 (2003), 145-165. https://doi.org/10.1300/J074v15n02_09
• Mirmehdipour, Seyyed Javad vd. “Effectiveness of Teaching Religious Concepts Through the Stories on Anger Control and Student's Moral Development”, Applied Issues in Islamic Education, 9 (4) (2025), 121-140.
• Nahar, Lailun- Palit, Susmita. “Adolescent Anger and Self Esteem According to Different Religious Perspective”. The Chittagong Univ. J. B. Sci. 11/1,2 (2023), 27-35.
• Öz, Nedim. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinin Din/İslam ve Şiddet İlişkisini Algılayışı (Kilis 7 Aralık Üniversitesi Örneği)”. Kilis 7 Aralık Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/3 (2015), 135-187.
• Özer, Kadir. “Sürekli Öfke ve Öfke İfade Tarzı Ön Çalışması”. Türk Psikoloji Dergisi 9/31 (1994), 26-35.
• Parlatır, İsmail. Türkçe sözlük. Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu, 1998.
• Plotnik, Rod vd. Psikoloji’ye Giriş. İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2009.
• Potter-Efron, Ronald T. Handbook of Anger Management and Domestic Violence Offender Treatment. New York: Routledge, 2015.
• Schieman, Scott vd. “Religious Involvement, Beliefs About God, and the Sense of Mattering Among Older Adults”. Journal for the Scientific Study of Religion 49/3 (2010), 517-535. https://doi.org/10.1111/j.1468-5906.2010.01526.x Schiraldi, Glenn R.- Kerr, Melissa Hallmark. The Anger Management Sourcebook. Chicago: Contemporary Books, 2002.
• Shallcross, Amanda J. vd. “Getting Better with Age: The Relationship between Age, Acceptance, and Negative Affect.” Journal of Personality and Social Psychology 104/4 (2013), 734-749. https://doi.org/10.1037/a0031180
• Simon, Robin W.- Nath, Leda E. “Gender and Emotion in the United States: Do Men and Women Differ in Self‐Reports of Feelings and Expressive Behavior?” American Journal of Sociology 109/5 (2004), 1137-1176. https://doi.org/10.1086/382111
• Tafrate, Raymond Chip- Kassinove, Howard. Anger Management for Everyone: 10 Proven Strategies to Help You Control Anger and Live a Happier Life. Oakland, CA: Impact, Second edition., 2019.
• Türker, Sinan. Öğretmenlerin Çatışma Yönetim Stratejileri ile Sürekli Öfke ve Öfke İfade Düzeyleri Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• UV, Umut Vakfı. “2023 Yılı Türkiye’nin Şiddet Haritası”. Erişim 23 Aralık 2024. https://www.blog.umut.org.tr/2023-yili-turkiyenin-siddet-haritasi.html
• Üzüm, Ayşe. Dindarlık, Bilişsel Esneklik ve Öfke Kontrolü İlişkisi Üzerine Bir Araştırma. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2023.
• Weber, Max vd., From Max Weber: Essays in Sociology. Oxon: Routledge, 1991.
• Vergote, Antonie. Din İnanç ve İnançsızlık, çev. Veysel Uysal. İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, 1999.
• Williams, Raymond Brady. A New Face of Hinduism: The Swaminarayan Religion. Cambridge: Cambridge University Press, 1984.
• WPR, World Population Review. “Violent Crime Rates by Country 2024”. Erişim 23 Aralık 2024. https://worldpopulationreview.com/country-rankings/violent-crime-rates-by-country
• Wright, N. T. Paul and the Faithfulness of God: Two Book Set. Erscheinungsort Nicht Ermittelbar: Fortress Press, 2013.
• Yılmaztürk, Mücahit. “Spiritual Resources for Anger Management: Spirituality Integrated Cognitive Behavioral Group Therapy”. Spiritual Psychology and Counseling 8/2 (2023), 163-178. https://doi.org/10.37898/spc.2023.8.2.182