Preschool Teacher Candidates' Metaphorical Perceptions Towards the Concept of Religion

Year 2025, Volume: 12 Issue: 1, 39 - 66, 30.06.2025

Salih Akyıldız

https://doi.org/10.33718/tid.1645558

Abstract

The main purpose of this study is to ascertain pre-service preschool teachers' perceptions of the concept of religion through metaphors. The research was designed in phenomenological approach within the framework of a qualitative research model. The study group was selected through purposeful sampling on a voluntary basis among pre-service teachers enrolled in Trabzon University Fatih Faculty of Education, Department of Preschool Education during the 2023-2024 academic year. Participants were asked to complete the sentence "Religion is like......., because.........". The collected data were subjected to content analysis, and themes defining the phenomenon were identified. The results were presented descriptively, accompanied by direct quotations. It was observed that the metaphors generated by pre-service teachers were categorized into eight distinct groups. Notably, pre-service preschool teachers predominantly perceived religion as "guide and mentor". Religion was also perceived as "a source of spiritual well-being", "a safe haven", "a source of knowledge and teaching", "endless and unknown", "captivating and limiting", "unifying and integrating", and "rule-making and regulating" albeit to a lesser extent. "Rule-making and organizing" was the least common perception among pre-service teachers. The study indicated that pre-service preschool teachers perceived religion positively in various ways and to a significant degree. Based on the research findings, it is recommended that course contents related to the development of religious emotion in children during early childhood, theories concerning religious education in this period, and religious education methods should be integrated into the preschool and child development curricula of universities.

Keywords

Religious Education, Religion, Perception of Religion, Metaphor, Pre-School Teacher Candidate

Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Din Kavramına Yönelik Metaforik Algıları

Abstract

Bu araştırmanın amacı, okul öncesi öğretmen adaylarının din kavramına ilişkin algılarını metaforlar yoluyla tespit etmektir. Araştırma nitel araştırma modeli kapsamında fenomenoloji (olgu bilim) deseninde tasarlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu 2023-2024 öğretim yılında Trabzon Üniversitesi Fatih Eğitim Fakültesi Okul Öncesi Eğitimi Anabilim Dalında okuyan öğretmen adayları arasından amaçlı örneklem yöntemine göre isteğe bağlı olarak seçilmiştir. Çalışma grubundan; “Din……. gibidir, Çünkü………” cümlesini tamamlamaları istenmiştir. Veriler içerik analizine tabi tutulmuş ve olguyu tanımlayabilecek temalar oluşturulmuştur. Sonuçlar betimsel olarak sunulmuş ve doğrudan alıntılara yer verilmiştir. Öğretmen adaylarının ürettikleri metaforların sekiz kategori altında toplandığı görülmüştür. Okul öncesi öğretmen adayları dini en çok “yol gösterici ve rehber” olarak algıladıkları görülmüştür. Okul öncesi öğretmen adaylarının dini giderek azalan bir oranda; “manevi iyi oluş kaynağı” “güvenli bir sığınak”, “bilgi kaynağı ve öğreten”, “sonu olmayan, tam bilinmeyen”, “tutsak edici ve sınırlandırıcı”, “birleştirici ve bütünleştirici” ve “kural koyucu ve düzenleyici” olarak algıladıkları anlaşılmıştır. Öğretmen adaylarının en düşük oranda dini “kural koyucu ve düzenleyici” olarak algılamışlardır. Araştırmada okul öncesi öğretmen adaylarının dini, farklı biçimlerde ve büyük oranda olumlu algıladıkları görülmüştür. Araştırma bulgularından hareketle üniversitelerin okul öncesi ve çocuk gelişimi öğretim programlarına erken çocukluk döneminde çocukta dinî duygunun gelişimi, bu dönemde din eğitimi ile ilgili teoriler ve din eğitimi yöntemleri ile ilgili ders içeriklerin eklenmesi önerisinde bulunulmuştur.

Keywords

Din Eğitimi, Din, Din Algısı, Metafor, Okul Öncesi Öğretmen Adayı.

Ethical Statement

Bu çalışma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm kaynakların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Supporting Institution

Araştırmayı destekleyen herhangi bir dış destek fon alınmamıştır.

Thanks

Makale kabul sürecinde emeği geçenlere teşekkür ederim..

References

• Abuzar, Celil. “Dinin Toplumsal Yaşam Üzerindeki Etkisi”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 26/26(2011), 143-153.
• Acar, Hatice. “Manevi İyi Oluş İle Dindarlık Arasındaki İlişki Üzerine Bir Değerlendirme”. Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 18/2(2014), 391-412.
• Akıncı, Adem. “Hayata Anlam Vermede Dinî Değerlerin ve Din Öğretiminin Rolü”. Değerler Eğitimi Dergisi 3/9(2005), 7-24.
• Akto, Semra- Akto, Akif. “Okul Öncesi Öğretmenlerin Din Eğitimi Hakkındaki Görüşlerinin İncelenmesi (Nitel Bir Araştırma)”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmaları Dergisi 9/2 (2017), 1096-1121.
• Apalı, Yasemin. “Bilgi Sosyolojisi Açısından Din ve Zihniyet”. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi 5/1(2015), 189-213.
• Apaydın, Halil. “Ruh Sağlığı-Din İlişkisi Araştırmalarına Bir Bakış”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 10/2(2010), 59-77.
• Alper, Hülya. “Sırât-ı Müstak’ım”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 37/119-120. Ankara: TDV Yayınları, 2009. https://islamansiklopedisi.org.tr/sirat-i-mustakim
• Altıparmak, Şerife- Budak, Hatice. “X, Y, Z Kuşağı Kadınlarının Din Algılarının Karşılaştırmalı Analizi”. Karatay Sosyal Araştırmalar Dergisi 8(2012), 55-94.
• Ataman, Esra Burcu. Yetişkinlik Döneminde Dini Başa Çıkma Üzerine Bir Araştırma. Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2022.
• Aybey, Salih. “Okul Öncesi Öğretmenlerinin Okul Öncesi Dönemde Din Eğitimi Hakkındaki Görüşleri Üzerine Bir Araştırma”, Tasavvur Tekirdağ İlahiyat Dergisi 8/2 (2022), 915-958
• Bacanlı, Hasan. Gelişim ve Öğrenme. Ankara: Nobel Yayınları, 12. Basım, 2006.
• Balıkçı, Üsame – İnce, Abdullah. “Gençlerin Farklı İnanma Biçimlerine İlişkin Lisansüstü Çalışmaların Analizi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 24/1 (2024), 101-134.
• Başcı, Vahdettin. “Agnostisizm/Bilinemezcilik”. Sosyal Bilimler Ansiklopedisi. Erişim: 10 Temmuz 2024.
• Baymur, Feriha. Genel Psikoloji. İstanbul: İnkılap Kitabevi, 12. Basım, 1994.
• Bilgili, Muhammed Yunus- Aslantürk, Oğuzhan- Firidin, Emrah. “Çevre ve Sürdürülebilirlik Açısından Tek Tanrılı Dinler”. Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi 5/9 (2016), 143-151.
• Bilici, Ali Baz. “Çocukta Dînî Duygunun Teşekkülü”. Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/1 (2012), 189-219.
• Bullough, Robert V. - Stokes, David K.. “Analyzing Personal Teaching Metaphors İn Preservice Teacher Education As A Means For Encouraging Professional Development”. American Educational Research Journal 31/1 (1994), 197–224.
• Can, Mücella. “Presokratik Felsefede Duyum ve Algı Sorunu”. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi 32 (2021), 91-107.
• Ceylan, Yılmaz. Lise Öğrencilerinin Din Algısı. Sakarya: Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Christensen, Larry B. - Johnson, R. Burke- Turner, Lisa. A. Araştırma Yöntemleri: Desen ve Analiz. çev. Ahmet Aybay. Ankara: Anı Yayıncılık, 2020.
• Clandinin, D. Jean Review of Classroom Practice: Teacher Images inAction. (London: Falmer Press, 1986), 194.
• Cihandide, Zeynep Nezahat. Okul Öncesi Din ve Ahlak Eğitimi. İstanbul: Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, 2014, 2. Basım.
• Connelly, Lynne. “What is phenomenology?”. Medsurg Nursing 19/2 (2010), 127.
• Çapcıoğlu, Fatma. “İlahiyat Fakültesi Son Sınıf Öğrencilerinin, Eğitim ve Din Kavramlarına Yönelik Metaforik Algıları”. Journal of Islamic Research 34/1 (2023), 74-99.
• Çelik, Fatih. Dini Sosyalizasyon Sürecinde Aile Kurumunun Önemi: Yetiştirme Yurtlarında Kalan Gençler ile Aile Ortamında Kalan Gençlerin Din Algısı, Dini Tutum ve Davranışları ve Sosyal İlişkileri Üzerine Karşılaştırmalı Bir Araştırma. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2010.
• Çetin, Rabiye. “Türkiye’de İlahiyat Fakültelerinin Konumu ve Dini Bilginin Niteliği”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 51/1 (2010), 445-450.
• Güneş, Abdurrahman. “Medyanın Olumsuz Din Algısına Etkisi”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 28/1 (2018), 203-216.
• Dağlıoğlu, Hacer Elif. “Okul Öncesi Öğretmenlerinin Özellikleri ve Okul Öncesi Eğitime Öğretmen Yetiştirme”. Okul Öncesi Eğitime Giriş, ed. Gelengül Haktanır. Ankara: Anı Yayıncılık, 2012, 39-78.
• Dönmez Yapucuoğlu, Melek “Sosyal ve Duyuşsal Öğrenme: Dünden Bugüne” Sosyal ve Duyuşsal Öğrenme, ed. Meltem Yalın Uçar. İstanbul: Efe akademi Yayınları, 2023, 42.
• Ekşi, Halil - Kaya, Çınar - Okan, Nesrullah. “Maneviyat ve Psikolojik Danışma”. Manevi Yönelimli Psikolojik Danışma. ed. Halil Ekşi. Ankara: Nobel Yayınları, 2020, 1-24.
• Erbay, İlyas. “Okul Öncesi Eğitim Kurumlarında Din Eğitimi: Erken Dönem Din Eğitimine İlişkin Ebeveyin Görüşleri”, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 49, (2020), 179-215.
• Göksu, Mehmet Zeki. “Okul Öncesi Kurum Yöneticileri ve Veli Görüşleri Işığında Okul Öncesinde Din Eğitimi”, EKEV Akademi Dergisi 89 (2022), 121-140.
• Güney, Salih. Sosyal Psikoloji. Ankara: Nobel Yayınları, 5. Basım, 2017.
• Gündüz, Muhammed. Muhdi. “Gelişim Özellikleri Doğrultusunda Gençliğin Din Eğitimi”. e-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi 12/4 (2020), 1092-1117.
• Harms, Ernest. “The Development of Religious Experience in Children”. American Journal of Sociology 50 (1944), 112-122.
• Hayta, Akif. “Anneden Allah’a: Bağlanma Teorisi ve İslâm’da Allah Tasavvuru”. Değerler Eğitimi Dergisi, 4/12 (2006), 29-63.
• Hökelekli, Hayati. Din Psikolojisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1. Basım, 2005.
• Hökelekli, Hayati. Ailede Okulda Toplumda Değerler Psikolojisi ve Eğitimi. İstanbul: Timaş Yayınları, 1. Basım, 2011. Hökelekli, Hayati. Ölüm, Ölüm Ötesi Düşüncesi ve Din. İstanbul: Dem Yayınları, 1. Basım, 2008.
• Kalra, Mani Bhasin - Baveja, Bharati. “Teacher Thinking About Knowledge, Learning and Learners: A Metaphor Analysis”. Procedia-Social and Behavioral Sciences 55 (2012), 317-326.
• Karaca, Faruk. Din Psikolojisi. Trabzon: Eser Ofset Matbaacılık, 1. Basım, 2011, 73-236.
• Karacoşkun, Mustafa Doğan. “Modern Psikolojide Dine Yaklaşımlar”. Din Psikolojisi. ed. Mustafa Doğan Karacoşkun. Ankara: Grafiker Yayınları, 1. Basım, 2012, 35-56.
• Karacoşkun, Mustafa Doğan. Din Psikolojisi Bilimi ve Türkiye’deki Gelişimi”. Din Psikolojisi. ed. Mustafa Doğan Karacoşkun. Ankara: Grafiker Yayınları, 1. Basım, 2012, 59-73.
• Karacoşkun, Mustafa Doğan. “Dini İnanç”. Din Psikolojisi. ed. Mustafa Doğan Karacoşkun. Ankara: Grafiker Yayınları, 1. Basım, 2012, 129-136.
• Karaman, Hayreddin- Çağrıcı, Mustafa - Dönmez, İbrahim Kafi - Gümüş, Sadrettin. Kur’an Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 3. Basım, 2007.
• Karslı, Necmi. “İlahiyat Fakültesi Öğrencilerinde Psikolojik İyi Oluş ve Dindarlık”. Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 53 (2021), 165-194.
• Karasu, Teceli. “Kur’an Kursu Öğreticilerine Göre Okul Öncesi Dönemde Din Eğitimi: Muş İli Örneği”, İlahiyat tetkikleri dergisi 51 (2019), 479-500.
• Kartopu, Saffet. “Dini Yaşayışta Hayatı Sorgulama ve Anlam Arayışı”. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/3 (2013), 67-90.
• Keskin, Mustafa. “Din ve Toplum İlişkileri Üzerine Bir Genelleme”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 4/3 (2004), 7-21.
• Kirkpatrick, Lee A. “Din Psikolojisinde Bağlanma Teorisi”. çev. Mustafa Koç, Bilimname: Düşünce Platformu 4/10 (2006), 133-172.
• Kutluer, İlhan, “Lâedriyye”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Erişim: 27 Şubat 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/laedriyye
• Koçak, Ali - Kayıklık, Hasan. “Duygular Bağlamında Din Duygusu ve Dinî Duygular”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 19/2 (2019), 685-713.
• Konuk, Yurdagül. Okul Öncesi Çocuklarda Dinin Duygunun Gelişimi ve Eğitimi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1. Basım, 1994.
• Köse, Ali - Ayten, Ali. Din Psikolojisi. İstanbul: Timaş Yayınları, 1. Basım, 2012.
• Köylü, Mustafa. “Ruh Sağlığı ve Din: Batı Toplumu Açısından Bir Değerlendirme”. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23/23 (2007), 65-92.
• Köylü, Mustafa. “Çocukluk Dönemi Dini İnanç Gelişimi ve Din Eğitimi”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 45/2 (2004), 137-154.
• Kur’ân-ı Kerim Meâli, çev. Halil Altuntaş – Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 12. Basım, 2011.
• Lakoff, George - Johnson, Mark, Metaforlar, Hayat, Anlam ve Dil. çev. Gökhan Yavuz Demir. İstanbul: Paradigma Yayınları, 1. Basım, 2005.
• McEwan, Anna. “Do Metaphors Matter in Higher Education? Journal of College and Character, 8/2 (2007), 1-8.
• Mehmetoğlu, Ali Ulvi. “Din (İlahiyat)” Sosyal Bilimler Ansiklopedisi. Erişim: 11 Eylül 2024. https://ansiklopedi.tubitak.gov.tr/ansiklopedi/din_ilahiyat
• Menekşe, Aslı. “Ramazan Altıntaş, Gençler İnançtan Soruyor”. Tevilat 2/1 (2021), 145-151.
• Mert, Şevket. Bilgisayar Oyunları Yoluyla Okul Öncesi Dönemde Din Eğitimi (Çorum: Hitit Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2015).
• Miles, Matthew B. - Huberman, A. Michail, Qualitative Data Analysis. London: SAGE Publications, 1994.
• Morgan, Cliford. T. Psikolojiye Giriş. çev. Hüsnü Arıcı. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Psikoloji Bölümü Yayınları, 1993.
• Oruç, Cemil. “Okul Öncesi Dönemde Dini Duygunun Kökenleri ve Gelişimi”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 10/1 (2010), 75-96.
• Özbay, Murat. “Dil Becerilerinin Kazanılmasında Gözlemin Yeri”. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 4/2 (2004), 35.
• Özcan, Şevket. “İnsana Verilen Değer Ekseninde Çeşitli Dinlerde İnsan: Dinler Tarihi Açısından Karşılaştırmalı Bir Araştırma”. Dini Araştırmalar 19/48 (2016), 203-224.
• Özdemir, Fikri. Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi 8. Sınıf Ders Kitabı. Ankara: Anka Yayınevi, 2019.
• Özgüven, Alperen Cemal - Yılmaz, Arı. “Üniversite Gençliğinin Din Algısı (Eskişehir Örneği)”. Darulhadis İslami Araştırmalar Dergisi 4 (2023), 143-155.
• Özkarpuzcu, Hasibe Aslıhan. Konya Ilgın İlçe Merkezindeki Ortaöğrenim Gençliğinin Din Algısı Ve Dini Yaşayışları. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi, 2019.
• Özsarı, Elif – Öğretir- Özçelik, Ayşe Dilek. “Çocuk Psikolojisi”. Sosyal Gelişim. ed. Ayşe Dilek Öğretir Özçelik. Ankara: Pegem Akademi, 2021, 171-203.
• Peker, Hüseyin. Din Psikolojisi. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 1. Basım, 2008.
• Sayın, Gülşen. “Din Eğitimi Öğretmenlerine Göre Dini Bilgi ve Davranış Değişikliği İlişkisi”. Artuklu Akademi 8/2 (2021), 299-318.
• Sayın, Gülşen - Tosun, Cemal. “Din Eğitimi Öğretmenlerinin Bilgi ve Dini Bilgi Anlayışları”. Eskiyeni 45 (2021), 753-779.
• Senemoğlu, Nuray. Gelişim, Öğrenme ve Öğretim. Ankara: Yargı Yayınları, 2013.
• Spinks, G. Stephens. “Psikoloji ve Din”. çev. Bozkurt Koç - Zeynep Özcan, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/1(2008), 307-318.
• Şimşek, Eyüp. “Çocukluk Dönemi Dini Gelişim Özellikleri ve Din Eğitimi”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi 4/4 (2004), 207-220.
• Sürmen, Sümeyye. Okul Öncesi Öğretmenlerinin Din ve Değerler Eğitimi Hakkındaki Görüşleri Üzerine Nitel Bir Araştırma (Bursa: Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2021).
• Tan, Hümeyra Nazlı -Yıldız, Mualla. “Manevi İyi Oluş Kavramının Ortaya Çıkışı ve Tanımlanması”. Dini Araştırmalar 25/63(2022), 447-476.
• Tavukçuoğlu, Mustafa. “Okulöncesi Çocuğunun Eğitiminde Din Duygusu ve Din Eğitimi”. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/14 (2002), 51-63.
• Topçu, Nurettin. Psikoloji. Ankara: Dergah Yayınları, 2003, 131.
• Türk, Esra, “Çocukluk Döneminde Duygusal Gelişim ve Din Eğitimi”, Marife Dini Araştırmalar Dergisi, 14/3 (2014), 143-158.
• Uslu, Ferit. “Agnostisizm”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 11/21 (2012), 5-28.
• Yaman, Ali Osman. İstanbul Büyükçekmece’de Liseli Öğrencilerin Din Algısı. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.
• Yavuz, Kerim. “Dini İnancın Gelişmesinde Nativizm ve Tecrübecilik Problemi”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 7 (1986), 129-142.
• Yavuz, Şaban. “Din ve Dindarlık Bağlamında Öğretmen Dindarlığı ve Dindar Öğretmen Tipolojileri”. Ağrı İslami İlimler Dergisi 13 (2023), 250-276.
• Yavuzer, Hasan. “Üniversite Gençliğinin Din Algısı (Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Örneği). Milli Kültür Araştırmaları Dergisi, 2/2 (2018), 22-48.
• Yazıbaşı, Muhammed Ali. “Çocukluk Döneminde Din ve Din Eğitiminin Çocuklara Kazandırdıkları”, İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi 6/1 (2017), 309-326.
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2011.
• Yıldırım, Ramazan - Gazel, Ahmet Ali. “Ortaokul Öğrencilerinin Din Kavramına İlişkin Algılarının Metaforlar Aracılığıyla Belirlenmesi”. Journal of Theoretical Educational Science, 11/1 (2018), 30-57.
• Yılmaz, Sema - Karacoşkun, Mustafa Doğan. “Dini Davranışlar ve İnançlarla İlişkisi Dini İnanç”. Din Psikolojisi. ed. Mustafa Doğan Karacoşkun. Ankara: Grafiker Yayınları, 1. Basım, 2012, 139-174.
• Yüksel, A. Şule. “Dini gelişim”. Din Psikolojisi. ed. Mustafa Doğan Karacoşkun, Ankara: Grafiker Yayınları, 1. Basım, 2012, 112-126.
• Zadra, Jonathan. R. - Clore, Gerald L., “Emotion and Perception: The Role of Affective İnformation”. Wiley İnterdisciplinary Reviews: Cognitive Science 2/6 (2011), 676-685.
• Zhu, Jinfei - Zhu, Gang, “Understanding Student Teachers’ Professional İdentity Transformation Through Metaphor: An İnternational Perspective”. Journal of Education for Teaching 44/4 (2018), 500-504.