Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde Engelli Çocuk Hakları

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 9, 15 - 46, 23.08.2022

Emete Gözügüzelli

Öz

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde (KKTC) engelli çocuk haklarına yönelik özel bir yasa bulunmamaktadır. Ancak KKTC, Engelli Haklarına Dair Sözleşme’yi 2010 yılında kabul etmiş ve iç hukukunun bir parçası haline getirmiştir. Bu çalışmada KKTC’de yaşayan engelli çocukların statüsüne değinilmiş, yasal boşluklara işaret edilmiş ve özellikle de uluslararası hukuk temelinde dünyada alınan kararlara atıf yapılmıştır. Sonuç itibarıyla, KKTC’de engelli çocukların, toplumsal hayatın her alanında daha görünür olması için yasama erkinin, ivedilikle hukuksal boşlukları doldurması ve yükselen talepler doğrultusunda düzenlemeler yapmasının önemi vurgulanmıştır. Bu kapsamda özellikle de Türkiye Cumhuriyeti’nin bu konuda gerçekleştirdiği yasal ve idari düzenlemelerin, KKTC açısından büyük bir şans olduğu belirtilerek, ilerletilecek çalışmalarda kurulacak karşılıklı iş birliği temelindeki programlarla KKTC’de engelli çocuk haklarının güvencesinin Türkiye’nin desteği alınarak güçlendirileceği vurgulanmıştır. İlaveten, Engelli Eğitim Yasası (doğumdan-21 yaşına kadar), engellilere yönelik zorbalık, şiddet, darp gibi ceza suçu açısından işlenen suçlarda ağırlaştırılmış cezaların getirilmesi (oluşturulacak İnsan Hakları Yasası altında), Engelli Aile ve Eğitmenlere Hizmete Özel Yönetmenliği, Fiziksel ve Zihinsel Engelliler için Eğitim Yasası oluşturulmasının yararlı olacağı değerlendirilmektedir. KKTC’de çocuk engellilerin bakımını üstlenecek Engelli Bakıcılar Yasası dahi yoktur. Taslak olduğu belirtilen Özel Eğitim Yasası’nın Türkiye Cumhuriyeti ve uluslararası sözleşmeler dikkate alındığında yalnız başına çare üretemeyeceği belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Engelli Çocuklar, Uluslararası Sözleşmeler, KKTC İç Hukuku, Çocuk Hakları

The Rights of Chidren with Disabilities in the Turkish Republic of Northern Cyprus

Öz

There is no special law regarding the rights of children with disabilities in the Turkish Republic of Northern Cyprus. However, the TRNC accepted the Convention on the Rights of Persons with Disabilities in 2010 and made it a part of its domestic law. In this study, the status of children with disabilities living in the TRNC is mentioned, legal gaps are pointed out, and especially references are made to the decision taken in the world on the basis of international law. In conclusion, it was emphasized that the legislature should fill the legal gaps immediately and make regu- lations in line with the rising demands in order to make the disabled children more visible in all areas of social life in the TRNC. In this context, it was stated that the legal and administrative regulations made by the Republic of Turkey is a great opportunity for the TRNC. It was emphasized that the guarantee of the rights of children with disabilities in the TRNC will be strengthened with the support of Turkey, with programs on the basis of mutual cooperation to be established in further studies. In addition, the Disabled Education Law (from birth to 21 years of age), the introduction of aggravated penalties for crimes committed in terms of criminal offenses such as bullying, violence, and assault against the disabled (under the Human Rights Law to be established), Special Directive for Services for Disabled Families and Educators, for the Physically and Mentally Disabled Education Act, should be prepared in the Assembly of TRNC. In addition, there is not even the draft Disabled Caregivers Act to take care of children with disabilities in TRNC. It has been stated that the Special Education Law, which is stated to be a draft, cannot produce a solution on its own, considering the Republic of Turkey and international conventions.

Anahtar Kelimeler

Disabled Children, International Conventions, TRNC Domestic Law, Children Rights.

Kaynakça

• Avrupa Konseyi, Engelli Kişilerin Hakları,2022. https://www.coe.int/en/web/disability
• Council of Europe, 2012, The right of people with disabilities to live independently and be included in the community, council of Europe Puplishing, France.
• The European Committe Of Social Rights,Digest of Case Law, Aralık 2018. ss.1-242
• UN Committe on the Rights of the Child, Concluding observations: Romania, 12 Haziran 2009, CRC/C/ ROM/CO/4.
• UN Committe on the Rights of the Child, Concluding observations: the Slovak Republic, 10 July 2007, CRC/C/SVK/CO/2, parag. 39.
• UN Committe on the Rights of the Child, Concluding observations: Belgium, 11 Haziran 2010, CRC/C/ BEL/CO/3-4, paragraflar. 31-32.
• UN Committee on the Rights of the Child, Concluding observations: Bulgaria, 6 Haziran 2008, CRC/C/ BGR/CO/2 UNICEF (2007). Promoting the Rights of Children with Disabilities , UNICEP Digest.
• UNESCO, Salamanca Statement. http://www.csie.org.uk/
• United Nations, United Nations Decade of Disabled Persons 1983-1992.
• United Nations, The International Year of Disabled Persons 1981. https://www.un.org/development/desa/disabilities/the-international-year-of-disabled-persons-1981.html
• BM Dökümanları (1948, Aralık). Birleşmiş Milletler. Evrensel İnsan Hakları Bildirgesi
• UNICEF (1989, Kasım 20). United Nations Convention on the Rights of the Child. BM Dökümanları : https://www.unicef.org/crc/files/Rights_overview.pdf
• BM Dökümanları (1993, Aralık). Birleşmiş Milletler-Engellilik. Engelliler için Fırsatların Eşitlenmesine İlişkin Standart Kurallar- Standard Rules on the Equalization of Opportunities for Persons with Disabilities.
• BM İnsan Hakları Komitesi. (2007, Mart ). Promoting the Rights of Children with Disabilities. UNICEF Innovation Research Centre: https://www.ohchr.org/EN/HRBodies/CRPD/Pages/ConventionRightsPersonsWithDisabilities.aspx
• UNICEF (2013, Nisan15). Rights of children and adolescents. https://repositorio.cepal.org/bitstream/handle/11362/35980/Challenges-15-ECLAC-UNICEF_es.pdf;jsessionid=2F2A4A9CC790CABCF6684E33A267820A?sequence=1)
• UNICEF (2018, December 13). Disabilities. https://www.unicef.org/disabilities/)
• Sayı 64/1993 Engellileri Koruma, Rehabilite ve İstihdam Yasası,KKTC
• Sayı 38/2010 Engellilerin Haklarına İlişkin Sözleşmenin Onaylanmasıın Uygun Bulunmasına İlişkin Onay Yasası
• 694/2014 Özel Sektörde Engelli İstihdamının Desteklenmesi Tüzüğü
• 1949/5387 sayılı “Korunmaya Muhtaç Çocuklar Hakkında Kanun, Türkiye Cumhuriyeti.
• 1961/222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Temel Kanunu, Türkiye Cumhuriyeti.
• 1962 ve 1968 yıllarında çıkarılan Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Yönetmeliği, Türkiye Cumhuriyeti.
• 1983/2916 sayılı Özel Eğitime Muhtaç Çocuklar Kanunu, Türkiye Cumhuriyeti.
• 1983/2828 sayılı Sosyal Hizmetler Çocuk Esirgeme Kanunu, Türkiye Cumhuriyeti.
• 1986/3308 sayılı “Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kanunu, Türkiye Cumhuriyeti.
• Sayı 6/1996 Çocuk Haklarına Dair Sözleşmenin Onaylanmasının Uygun Bulunmasına İlişin Yasa, KKTC
• Başbakkal, Z., & Bilsin, E., (2014), Dünya’da ve Türkiye’de Engelli Çocuklar, Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi , 65-78).
• Çitil M., & Doğan, İ.,(2019), Engelli Çocuğu Olan Ailelerin Yapısı ve Toplumsal İlişkilerinin Belirlenmesi, Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, Yıl: 19 Sayı: 43 Tarih: Nisan - Haziran 2019 ISSN: 2148-9424
• Kibrit, G., (2015), Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde Engelli Hakları, Hakeri,H., Doğan,C.,(ed)Uluslararası Sağlık Hukuku Sempozyumu, 16-17 Ekim 2014, Türkiye Barolar Birliği, Kasım 2015, Ankara.
• Seyidel, E.,H.,&Yıkılkan,H.,&Görpelioğlu ,S.(2016), Engelli Çocuk Yakınlarının Gereksinimleri ve Mevcut Hak ve Hizmetlerden Yararlanma Durumları, Smyrna Tıp Dergisi, no.47.
• Vural , S., & Yücesoy,Ş., (2004), Türkiye’de Özel Gereksinimli Bireylere Yönelik Hizmetlerin Yasal Yapılanmasında Avrupa Birliği’ne Uyum Çabalarının Yansımaları, Sosyal Bilimler Dergisi 2003-2004, ss.141-158
• Yumuşak, M., 2014, Şanlıurfa’da Engelli Bireylerin Ve Ailelerinin Toplumsal Hayatta Yaşadıkları Zorlukların Araştırılması Projesi Araştırma Raporu, No:TRC2/14/DFD/0002.