Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Medya Okuryazarlığı Yeterlilikleri ile Eleştirel Düşünme Eğilimlerinin Yordanması

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 1 - 21, 31.12.2024

Alev Bulut Aşık , Filiz Zayimoğlu Öztürk

Öz

Bu araştırmanın amacı, sosyal bilgiler öğretmenlerinin medya okuryazarlığı yeterlilikleri ile eleştirel düşünme eğilimleri arasındaki ilişkiyi çeşitli değişkenlerle incelemektir. Bu doğrultuda araştırmanın evreni, Ordu ilinde Millî Eğitim Bakanlığına bağlı eğitim kurumlarında çalışan 354 sosyal bilgiler öğretmeninden olacak şekilde planlanmış ve ölçekler 109 öğretmene ulaşarak uygulanmıştır. Verilerin çözümlenmesinde betimsel ve kestirimsel istatistiki süreçler kullanılmıştır. Öğretmenlerin medya okuryazarlığı yeterlilikleri ile eleştirel düşünme eğilimlerinin cinsiyet, mesleki kıdem, mezun olunan program, öğrenim durumu, hizmet içi eğitimlere katılım değişkenleri açısından farklılık gösterip göstermediğini belirlemek amacıyla tek yönlü varyans analizi ve bağımsız gruplar t testi uygulanmıştır. Medya okuryazarlığı yeterlilikleri ile eleştirel düşünme eğilimleri arasında bir ilişki durumunu test etmek için ise Pearson Korelasyon katsayısı uygulanmıştır. Elde edilen bulgularda öğretmenlerin medya okuryazarlığı yeterlilikleri ile eleştirel düşünme eğilimleri arasında anlamlı farklılık oluşturacak bir ilişki bulunmuştur. Medya okuryazarlığı yeterlilikleri ile eleştirel düşünme eğilimleri arasındaki bu ilişki yüksek düzeyde, pozitif yönlü ve anlamlı bir ilişkidir. Verilebilecek önerilerden biri Sosyal bilgiler öğretmen yetiştirme programlarında eleştirel düşünme becerilerini ve eğilimlerini yansıtan öğretim yöntem ve tekniklerine daha sık yer verilmesi şeklindedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler öğretmenleri, medya okuryazarlığı, eleştirel düşünme, ilişkisel tarama

Prediction of Social Studies Teachers’ Media Literacy Competencies and Critical Thinking Tendencies

Öz

The purpose of this research is to examine the relationship between social studies teachers' media literacy competencies and critical thinking tendencies with various variables. In this regard, the population of the research was planned to include 354 social studies teachers working in educational institutions affiliated with the Ministry of National Education in Ordu province, and the scales were applied to 109 teachers. Descriptive and predictive statistical processes were used to analyze the data. One-way analysis of variance and independent groups t test were applied to determine whether teachers' media literacy competencies and critical thinking tendencies differ in terms of gender, professional seniority, graduated program, educational background, and participation in in-service training. Pearson Correlation coefficient was applied to test a relationship between media literacy competencies and critical thinking tendencies. In the findings, a significant difference was found between teachers' media literacy competencies and their critical thinking tendencies. The relationship between media literacy competencies and critical thinking tendencies is a high level, positive and significant relationship. One of the suggestions that can be made is to include teaching methods and techniques that reflect critical thinking skills and tendencies more frequently in the social studies teacher preperation programs.

Anahtar Kelimeler

Social studies teachers, media literacy, critical thinking, correlational survey

Kaynakça

• Altıntaş, S. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri ile medya okuryazarlık düzeyleri arasındaki ilişki. (Yüksek Lisans Tezi). Uludağ Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Bursa.
• Arke, E. T. (2005). Media literacy and critical thinking: Is there a connection? (Doctoral Dissertation). Duquesne University.
• Aslan, N., ve Basel, A. T. (2017). Eğitim fakültesi öğrencilerinin medya okuryazarlık düzeyleri (İzmir örneklemi). Kastamonu Eğitim Dergisi, 25(4), 1353-1372.
• Aybek, B. (2016). The relationship between prospective teachers’ media and television literacy and their critical thinking dispositions. Eurasian Journal of Educational Research, 63, 261-278.
• Aybek, B., ve Demi̇r, U. R. (2013). Lise öğrencilerinin medya ve televizyon okuryazarlık düzeyleri ile eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22(2).
• Buckingham, D. (2010). The future of media literacy in the digital age: Some challenges for policy and practice. Media Education Journal, 47, 3–10.
• Burn, A., ve Durran, J. (2007). Media literacy in schools: Practice, production and progression. Sage Publication.
• Dolanbay, H. (2022). On the way of improving the media literacy: The case of faculty of education students. International Journal of Curriculum and Instruction, 14(2), 1644–1659.
• Eri̇şti̇, B., ve Erdem, C. (2018). Öğretmen adaylarının medya okuryazarlığı beceri düzeyleri ile eleştirel düşünme eğilimleri arasındaki ilişki. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(67), 1234-1251.
• Ertaş Kılıç, H., ve Şen, A. İ. (2014). UF/EMI eleştirel düşünme eğilimi ölçeğini Türkçeye uyarlama çalışması. Eğitim ve Bilim, 39(176), 1-12.
• Feuerstein, M. (1999). Media literacy in support of critical thinking. Journal of Educational Media, 24(1), 43-54.
• Fisher, A. (2001). Critical thinking: An introduction. Cambridge University Press.
• Gomez, L. M. ve Gomez, K. (2007). Reading for learning: Literay supports for 21st-Century work. Phi 89, 224-228.
• Gülay, E., Aydın, N., ve Çelik, Ş. (2023). Öğretmen adaylarının eleştirel medya okuryazarlığı becerisinin geliştirilmesine yönelik bir karma yöntem çalışması. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(1), 67-86.
• Gürbüz, S., ve Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Kaplan, K. (2017). Medya okuryazarlığı dersinin Türkçe öğretimiyle birleştirilmesi sürecinde medya okuryazarlığı dersi öğretmenlerinde bulunması gereken yeterlikler. (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Karaman, M. K. (2016). Öğretmen adaylarının medya okuryazarlık düzeyleri ve eleştirel düşünme eğilimleri üzerine bir araştırma. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 4(1).
• Korkmaz, Ö. (2009). Öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilim ve düzeyleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1), 1-13.
• Kurt, A., ve Kürüm, D. (2010). Medya okuryazarlığı ve eleştirel düşünme arasındaki ilişki: kavramsal bir bakış. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2, 20-34.
• Kuş, Z., ve Yakar, H. (2021). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin demokrasiye yönelik inançları ve sınıf içi uygulamaları. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(1), 332-371.
• LeCompte, K., Blevins, B., ve Ray, B. (2017). Teaching current events and media literacy: critical thinking, effective communication, and active citizenship. Social Studies and the Young Learner 29 (3) pp. 17–20.
• Masterman, L. (1997). A rationale for media education. In R. Kubey (Ed.), Media literacy in the information age (pp. 15-68). New Brunswick, NJ: Transaction
• Nalçacı, A., Meral, E., ve Şahi̇n, İ. F. (2016). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının eleştirel düşünme ile medya okuryazarlıkları arasındaki ilişki. Doğu Coğrafya Dergisi, 21(36), 1-12.
• Özdemir, M., ve Doğruöz, E. (2021). Bilimsel araştırma desenleri. Cemaloğlu (Ed.), Bilimsel araştırma teknikleri ve etik içinde (ss. 65-98). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Öztürk, T. (2018). Sosyal bilgilerde beceri eğitimi. H. Çalışkan, B. Kılcan (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi içinde (ss. 413-430). Ankara: Lisans Yayıncılık.
• Potter, W. James. (2010). The state of media literacy. Journal of Broadcasting ve Electronic Media. 54(4), 675-696.
• Potter, J. (2019). Media literacy. Sage Publications.
• Sezgin Büyükalaca, A. A. (2023). Book Review: Teaching students to decode the world: Media literacy and critical thinking across the curriculum (Chris Sperry ve Cyndy Scheibe). Turkish Journal of Education, 12(3), 158-164.
• Sivritepe, S. (2014). Öğrencilerin medya okuryazarlığı dersine bakışı: Konya ili örneği. (Yüksek Lisans Tezi). Selçuk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Şahin, A. (2018). Öğretmenler, öğretmen adayları ve medya ile bağı olan herkes için eleştirel medya okuryazarlığı. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Timuçin, M., ve Çimer, A. (2022). A conceptual framework for critical thinking-based implementations. Journal of Instructional Technologies ve Teacher Education. 11(2), 43-52.
• Ünlü, İ. (2019). Eleştirel medya okuryazarlığı ve eğitimi. E. Koçoğlu ve Ö. Akman (Ed.), Medya okuryazarlığı ve eğitimi içinde. (ss. 273-284). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Yıldırım, Ş. (2017). Türkçe ve sosyal bilgiler öğretmenlerinin medya okuryazarlığı eğitimi ile ilgili becerileri ve görüşleri. (Yüksek Lisans Tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Van.
• Yiğit, Z. (2015). Sınıf öğretmenlerinin medya ve televizyon okuryazarlık düzeyleri ile eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). 18 Mart Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Çanakale.
• Yüzgeç, A. Y., ve Sütçü, S. S. (2020). The relationship between critical thinking dispositions of prospective English language teachers and their levels of new media literacy. Journal of Language and Linguistic Studies, 16(4), 1952-1967.
• Zayıf, K. (2008). Öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilimleri. (Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• Zayimoğlu Öztürk, F. (2011). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin ve öğretmen adaylarının ilköğretim sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan öğrenme alanlarına ilişkin özyeterlik düzeylerinin incelenmesi. (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Zayimoğlu Öztürk, F. (2020). Düşünme becerileri ve çocuk üniversitelerindeki yeri. M. Kılınç ve İ. Kösterelioğlu, (Ed), Türkiye’de çocuk üniversiteleri içinde. (ss. 224-246). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.