Belkavak Köyü (Yerköy-Yozgat) Civarındaki Kuvars ve Ametist Oluşumlarında Mikrotermometrik Özellikler

Year 2011, Volume: 54 Issue: 3, 123 - 139, 01.12.2011

Nihal Çevik Zeynep Ayan Ebru Coşkun İ. Sönmez Sayılı

Abstract

Yozgat-Yerköy- Belkavak köyü civarında yüzeyleyen volkanik kayaçlardan bazaltik andezitler içinde kalsedon, beyaz kuvars, şeffaf kuvars-I, ametist ve şeffaf kuvars-II minerallerinden oluşan beş ayrı silis zonu bulunmuştur. Bu zonların oluşum evrelerine göre sırası, homojenleşme sıcaklıkları ve % NaCl eşdeğeri olarak tuzluluk parametreleri belirlenmeye çalışılmıştır. Buna göre, ilk evre kalsedon bantlarından oluşmaktadır. Bunlar kriptokristalen dokuda olduğundan herhangi bir sıvı kapanıma rastlanmamıştır. Daha sonra oluşan beyaz kuvarslarda ölçülen sıcaklıklar 272-323 °C arasında, tuzluluklar ise 3.86 - 4.65 % NaCl eşdeğerlerindedir. Şeffaf kuvars-I evresinde ise 217-280°C arası sıcaklıklar belirlenirken, tuzluluklar 3.06-4.96 % NaCl eşdeğerleri olarak ölçülmüştür. Ametistlerin oluştuğu sırada çözeltilerin sıcaklıkları 162-370°C arasında ve tuzlulukları da 1.73-4.96 % NaCl eşdeğerlerindedir. Son evredeki şeffaf kuvars-II oluşumları ise 120-270 °C arasında sıcaklıklar vermektedir. Tuzluluklar ise 0-6.88 % NaCl eşdeğerleri arasındadır. Elde edilen bu verilere göre ortama gelen ilk silisli çözeltiler nispeten soğuk bir ortam ile temasta olduklarından kalsedonları oluşturmuşlardır. Daha sonra gelmeye devam eden silisli çözeltilerin sıcaklığı 200-370 °C’ lere kadar çıkmış ve zamanla sıcaklıkları azalarak 120 °C’lere kadar düştüğü tespit edilmiştir. Genellikle % 8’in altındaki tuzluluk değerleri kuvars ve ametistlerin oluşumları sırasında deniz suyunun yanı sıra meteorik suların da etkin olabileceğini düşündürmektedir.

Keywords

Kalsedon, Ametist, Kuvars, Sıvı Kapanım, Yerköy, Yozgat

References

• Akçe, M.A. 2003. Yozgat Batolitinin kuzey bölümünün jeolojisi ve petrolojisi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü yüksek lisans tezi, 116 s., Ankara
• Alpaslan, M. and Temel, A. 2000. Petrographic and geochemical evidence for magma mixing and crustal contamination in the Post-Collisional calcalkaline Yozgat Volcanics, Central Anatolia, Turkey. International Geology, Vol.42; 850-863
• Ateş, Ş., Erkal, T., Mutlu, G., Bulut, A., Osmançelebioğlu, R., Olgun, Ş. ve Özata, A. 2002. Çorum kenti ile merkez ilçesinin yerbilim verileri ve doğal afet kaynakları. Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Derlemesi, 146s., Ankara.
• Ayan, T. 1969. Çankırı-Yerköy Havzası petrol imkanları jeolojik ve tektonik etüdü. TPAO, Rapor No: 469, 101s., Ankara.
• Ayan, Z., Çevik, N., Coşkun, E., Sayılı, İ. S. 2009. Yozgat-Yerköy Belkavak Köyü Civarındaki Volkanitlerde İzlenen
• Birgili, S., Yoldaş, R., ve Ünal,G. 1975. Çankırı Çorum Havzası’nın jeolojisi ve petrol olanakları. MTA Genel Müdürlüğü Rapor No 5621, 78 s., Ankara
• Bodnar, R.J. 1993. Revised equation and table for determining the freezing point depression of HO-NaCl solutions.
• Büyükönal, G. 1985. Yozgat Yöresi volkanitlerinin asal ve iz elementlerinin dağılımı. MTA dergisi, 105-106; 97-111.
• Çevik, N. 2009. Yozagat-Yerköy-Belkavak Köyü civarı kalsedon ve ametist oluşumlarının incelenmesi. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü yüksek lisans tezi, 110s., Ankara
• Çevik, N. ve Sayılı, İ. S. 2010. Yozgat-Yerköy-Belkavak Kalsedon-Kuvars ve Ametist Oluşumlarının Jeolojik, mineralojik ve Jeokimyasal Özellikleri. 2. Uluslararası Katılımlı Mücevher-Takı Tasarımı ve Eğitimi Sempozyumu, s
• Erdoğan, B., Akay, E. and Uğur, M.S. 1996. Geology of the Yozgat region and evolution of the collisional Çankırı Basin. International Geology Review, 38; 788-806.
• Gilg, H.A., Morteani, G., Kostitsyn, Y., Preinfalk, C., Gatter, I. and Strieder, A. J. 2003 Genesis of amethyst geodes in
• Göncüoğlu, M.C., Toprak, G.M.V., Kuşçu, I., Erler, A., and Olgun, E. 1991. Orta Anadolu Masifinin Batı kemsinin jeolojisi Bölüm 1: Güney Kesim. ODTÜ- TPAO Proj. Rep., 140 p. (yayınlanmamış).
• Gürbüz, M. 2007. Balıkesir-Dursunbey-Güğü Köyü civarındaki magmatitlerin jeolojisi ve petrografisi ile ametistlerin
• Gürbüz, M ve Sayılı, İ.S. 2008: Güğü (Dursunbey-Balıkesir) Civarında Ametist İçeren Damarların Yer Aldığı
• Ketin, İ. 1955. Yozgat Bölgesinin jeolojisi ve Orta Anadolu Masifi’nin tektonik durumu. TJK Bülteni, Sayı. 1-28
• Keskin, E. 1992. Çiçekdağı (Kırşehir) Yerköy-Şefaatli Yozgat dolaylarının jeolojisi ve kömür olanakları. MTA Genel
• Roedder, E., 1984. Fluid Inclusions, Min.Soc.Am.Rev.in Min.,v.12, 646p.
• Shepherd, T.J., Rankin, A.H., Alderton, D.H.M., 1985. A practical guide to fluid inclusion studies, Blackie, London, 239 p.