Fosfat Yataklarının Teşekkülü ve Aranması

Year 1970, Volume: 13 Issue: 2, 49 - 82, 30.09.1970

Mehmet Ayan

Abstract

Dünyamızda her yıl çoğalmakta olan nüfusun artışı bir çok memleketler için önemli bir problem olarak ele alınmakta ve çok sayıda bilgin, insanların beslenmesi için yeni gıda maddeleri aramaktadır. Denizin gıda hazinesi, yosunların istikbalde insanları besliyeceği, petrol artıklarından protein yapılacağı gibi aktüel haberleri gazete sütunlarında zaman zaman okumaktayız.

İşte bundan 30 yıl kadar evvel de açlığın giderilmesi için fosfor en büyük ümit teşkil ediyordu.

Eskiden fosfat yataklarının yer yüzünde yalnız bir kaç bölgeye inhisar ettiği zannedilirdi. Son senelerde gelişen teknolojik ve jeolojik ilerlemeler fosfatın daha bol olduğunu ve istikbalde daha da bollaşacağını müjdeler.

Bu ilerlemelerden zenginleştirme ve gübre teknolojisinde olanlar ehemmiyet taşır.

1 — Çeşitli yıkama ve flotasyon usulleriyle % 5 — 10 P₂O₅ ihtiva eden konsalide olmamış yataklardan satışa elverişli konsantreler elde olunabilmektedir (Ruhlman 1958.5.10)

2 — Son zamanlarda istihsal edilen sülfürik asite ihtiyaç göstermemekte veya daha az miktar kafi gelmektedir. Durum için daha az sülfirik asitle fosfat gübresi imâl edilebilmektedir. (Walthall 1953-S-205)

3 — Bazı fosforitlerin bilhassa fazla hidroksilopatit ihtiva edenlerin toprak eriyiklerinde ayrıştığı anlaşılmıştır. (Nötre amonyum sitratta yapılan denemede ayrışmaktadır.) Bu çeşit yataklar bir ameliyeye tabi tutulmadan öğütülerek, gübre olarak kullanılırlar. Bu çeşit fosfatın bilhassa mutedil iklim ve asit topraklarda kullanılması daha verimlidir. Buna misal Curacao adası Kuzey Afrika yataklarından bazıları (Jacob and Hill 1953 S. 336). gösterilebilir.

Keywords

Fosfat Yatakları

References

• Beer H . Geologische Untersuchung der phosphatvorkommesi Westlihc Derik im Vilayet Mardin. M.T.A. Rapor Ankara 1965.
• Blazy P . Valorisation de gisement de phosphate de Mazıdağı Nancy 1965.
• Eray N . Mazıdağı fosfatlarının; değerlendirilmesi. M.T.A. Rapor 1966.
• Kazakov A. V. Faciès de la phosphorite et genèse des phosphorites 17 è Cong. Géo. İnt. 1937 Leningrad.
• Mc. Kelvy. V. E. Domestic phosphate Deposits Academic press. İnc. 1953 New-York.
• Monciardini C. Contribution à l'étude de la sédimantation Phoshatéo ex Turquie. B.R.G.M. yayınlanmamış rapor 1965.
• Sheldon R. Reconnaissance for phosphate in Turkey. Publication of the Mining Assistance comission Ankara 1957. Mining Assistance comission Ankara 1957.
• Tolun N. Stratigraphy and tectonics of SE Anatolia. İst. Üniv. Fen Fakült. Mecmuası seri B. Cilt XXV Sayı 3-4 ,1980.
• Şlansky, M. (1964) : Généralités sur la Sédimentation phosphatée et la recherce du phosphate. Bulf. B.R.G.M. No : 1.
• Bayraktar, S. (1966) : Mardin Mazıdağı Kasrık Fosfat Yatağı Jeoloji Raporu. M.T.A. Enst. Rapor No: 4130.
• Bayraktar, S. (1966) : Mardin Mazıdağı, Taşıt Kasrık Akras Fosfat Yatakları Sondaj ve Hafriyat Etüdleri Raporu. Cilt: I, II, III, IV, V, VI, VII. M.T.A. Enst. Rapor No: 4070.