Isparta’daki yenilebilir mantar çeşitliliği

Year 2025, Volume: 26 Issue: 3, 203 - 211, 30.09.2025

Fatma Merve Nacakcı , Sude Aksu

https://doi.org/10.18182/tjf.1652681

Abstract

Günümüzde bitkilerin etnobotanik özelliklerinin yaygın bir şekilde bilinmesi, insanların bitkilerden maksimum düzeyde faydalanmasına olanak sağlamıştır. Aynı şekilde mantarların etnomikolojk özelliklerinin belirlenmesi ile de mantarların insanlara olan faydalarından maksimum düzeyde yararlanmak için öncelikle mantarlara ait doğru ve net teşhislerin gerçekleştirilmesi gerekmektedir. Ayrıca mantarlara dair geleneksel bilgiyi içeren etnomikolojik ve taksonomik çalışmalar, geleneksel bilgiyi gelecek nesillere bilgi aktarmak nedeniyle yüksek öneme sahiptir. Bu bağlamda Isparta yöresinde yenilebilir mantarların yoğunlukta bulunabileceği yerler belirlenmiştir. Bu yerlerdeki halk ile görüşülerek sıklıkla tükettikleri mantarları belirleyerek insan sağlığı için doğru türleri toplayıp toplamadıkları belirlenmiştir. Mantar örnekleri için çalışma alanlarına 2023-2024 yılları arasında araziye gidilerek mantarlar toplanıp morfolojik teşhisleri gerçekleştirilmiştir. Bu çalışma kapsamında 11 familyaya ait 20 makrofungus families (Agaricus augustus, Agaricus campestris, Agaricus bitorquis, Amanita vaginata, Bovista plumbea, Coprinellus micaceus, Coprinus comatus, Flammulina velutipes, Infundibulicybe geotropa, Lactarius deliciosus, Lepista nuda, Macrolepiota procera, Marasmius oreades, Morchella elata, Morchella esculenta, Pleurotus ostreatus, Rhodocollybia butyracea, Russula sp., Tricholoma terreum, Verpa bohemica) tespit edilmiştir. Bu çalışmanın makromantarlar ile yapılacak ileri aşama bilimsel çalışmalar için temel oluşturmaktadır. Ayrıca mantar teşhislerinin yapılmasıyla yöre halkının tükettiği mantarların doğruluğunun belirlenmesi ile yanlış mantar tüketiminin önüne geçileceği ve buna bağlı yaşanılan zehirlenme vakalarının azalacağı düşünülmektedir.

Keywords

Yenilebilir mantar , Etnomikoloji , Isparta , Makromantar , Geleneksel bilgi

Project Number

2209A

Edible mushroom diversity in Isparta, Türkiye

Abstract

Today, the widespread knowledge of the ethnobotanical characteristics of plants has enabled people to make maximum use of plants. Similarly, with the determination of the ethnomycological characteristics of mushrooms, it is necessary to make accurate and clear diagnoses of mushrooms to maximize the benefits of mushrooms to humans. In addition, ethnomycological and taxonomic studies, which include traditional knowledge about mushrooms, are highly important for transferring traditional knowledge to future generations. In this context, places where edible mushrooms can be found in the Isparta region were determined. By interviewing the people in these places, it was determined whether they collected the right species for human health by determining the mushrooms they frequently consumed. The mushroom samples were collected and morphologically identified from the study areas between 2023 and 2024. Within the scope of this study, 20 macro mushroom belonging to 11 families (Agaricus augustus, Agaricus campestris, Agaricus bitorquis, Amanita vaginata, Bovista plumbea, Coprinellus micaceus, Coprinus comatus, Flammulina velutipes, Infundibulicybe geotropa, Lactarius deliciosus, Lepista nuda, Macrolepiota procera, Marasmius oreades, Morchella elata, Morchella esculenta, Pleurotus ostreatus, Rhodocollybia butyracea, Russula sp., Tricholoma terreum, Verpa bohemica) were detected. This study provides a basis for further scientific studies to be carried out with macromycetes. In addition, by determining the accuracy of the mushrooms consumed by the local people by making mushroom diagnoses, the consumption of the wrong mushrooms can be prevented, and the number of poisoning cases can be reduced.

Keywords

Edible mushroom , Ethnomycology , Isparta , Macrofungus , Traditional knowledge

Supporting Institution

Tübitak

Project Number

2209A

Thanks

This article is a part of the research project titled “Isparta Yöresinde Yenilebilir Mantarların Tespiti ve Yöre Halkının Mantar Tüketim Davranışlarının Belirlenmesi” supported by the Tubitak 2209-A University Students Research Projects Support Program. The authors are thankful to TUBITAK for their financial support.

References

• Acar, E., 2016. Sinop ve yöresi ağızlarında mantar adları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43): 7-26. DOI: 10.17719/jisr.20164317576
• Acar, E., 2018. Kastamonu ve yöresi ağızlarında mantar adları. Uluslararası Beşeri Bilimler ve Eğitim Dergisi, 4(9): 177-228.
• Akata, I., Uzun, Y., Kaya, A., 2016. Macrofungal diversity of Zigana Mountain (Gümüşhane/Turkey). Biological Diversity and Conservation, 9(2): 57-69.
• Akgül, H., Nur, A.D., Sevindik, M., Doğan, M., 2016. Tricholoma terreum ve Coprinus micaceus’ un bazı biyolojik aktivitelerinin belirlenmesi. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 17(2): 158-162.
• Akman, M., Baysal, A., 1984. Ege bölgesinde besin olarak kullanılan mantar türleri ve tüketim sıklığı üzerinde bir araştırma. Beslenme ve Diyet Dergisi, 13: 107-112.
• Akyuz, M., Onganer, A.N., 2010. Antimicrobial activity of some edible mushrooms in the eastern and southeast Anatolia region of Turkey. Gazi University Journal of Science, 23(2): 125-130.
• Allı, H., Şen, İ., 2016. Edibility and economical importance of Turkish mushrooms. Agriculture and Food, 4: 415-423.
• Arslan, M., Kaba, H., Yılmaz, T., Okan, T., Köse, C., Hilesiz, H., 2021. Yenilebilir yabani mantar ticaretinde toplayıcı ve aracıların rolü: İstanbul Orman Bölge Müdürlüğü örneği. Turkish Journal of Forest Science, 5(1): 165-186. DOI: 10.32328/turkjforsci.873789
• Bengü, A.Ş., Işık, H., Türkekul, İ., Yılmaz, H.Ç., 2021. Some minerals and fatty acid compositions of five different wild edible mushrooms species collected in Tokat and Yozgat provinces in Turkey. Anatolian Journal of Botany, 5(1): 58-64.
• Beram, R.C., Bıkzad, M.R., 2024. Antagonistic activities of endophytic fungi isolated from pines against Diplodia sapinea (Fr.) Fuckel. Turkish Journal of Forestry, 25(3): 249-257.
• Bulam, S., Karadeniz, M., Bakır, T., Ünal, S., 2022. Assessment of total phenolic, total flavonoid, metal contents and antioxidant activities of Trametes versicolor and Laetiporus sulphureus. Acta Scientiarum Polonorum Hortorum Cultus, 21(5): 39-47. DOI: 10.24326/asphc.2022.5.4
• Bulam, S., Üstün, N. Ş., Pekşen, A., 2018a. Mushroom foreign trade of Turkey in the last decade. International Congress on Engineering and Life Science (ICELIS 2018), Kastamonu,Türkiye, pp. 779-784.
• Bulam, S., Üstün, N. Ş., Pekşen, A., 2018b. The most popular edible wild mushrooms in Vezirköprü district of Samsun province. Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 6(2): 189-194. DOI: 10.24925/turjaf.v6i2.189-194.1547
• Duman R., Doğan H.H., Atefl A., 2003. Morchella conica (Pers.) Boudier ve Suillus luteus (L.) SF Gray makrofungusunun antimikrobiyal aktiviteleri. SÜ Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, 22: 19-24.
• Erdem, Ö., Bayram, F., Çiftçi, B., Kemer, A. K., 2018. Mutfak şeflerinin yöresel mantarları tanıma ve kullanım durumlarına ilişkin keşifsel bir araştırma. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 3: 225-239. DOI: 10.21325/jotags.2018.250
• Eren, R., Süren, T., Kızıleli, M., 2017. Gastronomik açıdan Türkiye’de yenilebilir yabani mantarlar üzerine kavramsal bir değerlendirme. Turizm Akademik Dergisi, 4(2): 77-89.
• Gizaw, B., Tsegay, Z., Tefera, G., Aynalem, E., 2018. Traditional knowledge on mushroom consumption habits of Amhara region in four selected districts; - Mecha, Fogera, Bahirdarzuria and Zege. Current Investigations in Agriculture and Current Research, 1(1): 555552. DOI: 10.19080/JOJHA.2018.01.555552
• Gopal, J., Sivanesan, I., Muthu, M., Oh, J.W., 2022. Scrutinizing the nutritional aspects of Asian mushrooms, its commercialization and scope for value-added products. Nutrients, 14: 3700. DOI: 10.3390/nu14183700
• Guzmán, G., 2001. Hallucinogenic, medicinal, and edible mushrooms in Mexico and Guatemala: traditions, myths, and knowledge. International Journal of Medicinal Mushrooms, 3(4): 399-408. DOI: 10.1615/IntJMedMushr.v3.i4.100
• Güngör, H., Solak, M. H., Alli, H., Işıloğlu, M., Kalmış, E., 2015. New records for Turkey and contributions to the macrofungal diversity of Isparta Province. Turkish Journal of Botany, 39(5): 867-877.
• Güven, A., Gülmez, M., 2006. Fonksiyonel gıdalar ve sağlıkla ilişkisi. Kafkas Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Dergisi, 12(1): 91-96.
• Heleno, S.A., Barros, L., Sousa, M. J., Martins. A., Ferreira. ICFR., 2010. Tocopherols composition of Portuguese wild mushrooms with antioxidant capacity. Food Chemistry, 119: 1443– 1450. DOI: 10.1016/j.foodchem.2009.09.025
• Heleno, S. A., Barros, L., Martins, A., R. P. Queiroz, M. J., Morales, P., Fernández-Ruiz, V., Ferreira, I.C.F.R., 2015. Chemical composition, antioxidant activity and bioaccessibility studies in phenolic extracts of two hericium wild edible species. LWT – Food Science Technology, 63(1): 475-481. DOI: 10.1016/j.lwt.2015.03.040
• Kalyoncu, F., Ergönül, B., Yıldız, H., Kalmış, E., Solak, H., 2010. Chemical composition of four wild edible mushroom species collected from southwest Anatolia. Gazi University Journal of Science, 23(4): 375-379.
• Kaytanlıoğlu, E.H.T., Fakir, H., Aydemir, A.N., 2021. Onikişubat (Kahramanmaraş) yöresinde gıda olarak tüketilen bazı doğal bitki taksonlarına ait yöresel tarifler. Turkish Journal of Forestry, 22(2): 83-90.
• Kaytanlıoğlu, E.H.T., Koca, A., Fakir, H., 2024. Some edible wild herbs in Isparta region. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 26(1): 137-147.
• Keleş, A., Demirel, K., Uzun, Y., Kaya, A., 2014. Macrofungi of Ayder (Rize/Turkey) High Plateau. Biological Diversity Conservation, 7(3): 177-183.
• Kosanić, M., Ranković, B., Dašić, M., 2012. Mushrooms as possible antioxidant and antimicrobial agents. Iranian journal of pharmaceutical research: IJPR, 11(4): 1095.
• Lindequist, U., Niedermeyer, T.H.J., Jülich, W.D., 2005. The Pharmacological potential of mushrooms. evidence-based complementary and alternative medicine, 2, Article ID 906016, 15 pages. DOI: 10.1093/ecam/neh107
• Lovrić, M., Da Re, R., Vidale, E., Prokofieva, I., Wong, J., Pettenella, D., Verkerk, P. J., Mavsar, R., 2020. Nonwood forest products in Europe – A quantitative overview. Forest Policy and Economics, 116: 102175. DOI: 10.1016/j.forpol.2020.102175
• Lovrić, M., Da Re, R., Vidale, E., Prokofieva, I., Wong, J., Pettenella, D., Verkerk, P. J., Mavsar, R., 2021. Collection and consumption of non-wood forest products in Europe. Forestry: An International Journal of Forest Research, 94: 757-770. DOI: 10.1093/forestry/cpab018
• Martins, A., 2017. The Numbers Behind Mushroom Biodiversity. In: Ferreira, I. C. F. R., Morales, P., Barros, L. (Eds.). Wild plants, mushrooms and nuts: functional food properties and applications. John Wiley & Sons, United Kingdom pp. 15-63. DOI: 10.1002/9781118944653.ch2
• Meena, B., Sivakumar, V., Praneetha, S., 2020. Prospects of biodiversity and distribution of mushroom fungi in India. GSC Biological and Pharmaceutical Sciences, 13(01): 078-085. DOI: 10.30574/gscbps.2020.13.1.0329
• Nacakcı, F. M., Dutkuner, İ., 2018. A study of ethnobotany in Kumluca (Antalya). Turkish Journal of Forestry, 19(2): 113-119.
• Niego, A.G., Rapior, S., Thongklang, N., Raspé, O., Jaidee, W., Lumyong, S.,Hyde, K. D., 2021. Macrofungi as a nutraceutical source: promising bioactive compounds and market value. Journal of Fungi, 7: 397. DOI: 10.3390/Jof7050397
• Okan, O. T., Yıldız, S., Yılmaz, A., Barutçiyan, J., Deniz, I., 2013. Wild edible mushrooms having an important potential in East Black Sea Region. International Caucasian Forestry Symposium. 24-26 October 2013, Artvin, Türkiye, pp. 673-680.
• Oruç, Y., Keleş, A., Uzun, Y., Kaya, A., 2021. Macromycetes determined in Çamburnu Nature Park and close environs (Trabzon). The Journal of Fungus, 12(1): 71-79. DOI: 10.30708.mantar.857729
• Özcan, Ö., 2015. Trakya bölgesindeki bazı yenebilen mantar türlerinin Beta-glukan içeriklerinin, antioksidan ve antimikrobiyal aktivitelerinin kültür mantarı ile karşılaştırılması. Doktora tezi, Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Edirne.
• Palacios, I., Lozano, M., Moro, C., D'Arrigo, M., Rostagno, M.A., Martinez, J.A., 2011. Antioxidant properties of phenolic compounds occurring in edible mushrooms. Food Chemistry, 128: 674-678.
• Pamir, M.H., 1985. Fermantasyon mikrobiyolojisi. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Ankara.
• Pekşen, A., Bulam, S., Üstün, N. Ş., 2016. Edible Wild mushrooms sold in Giresun local markets. In: Özcanlı, M., Serin, H., Çalık, A. (Eds.). 1st International Mediterranean Science and Engineering Congress (IMSEC 2016), 26-28 October 2016, Çukurova University Adana, Türkiye, pp. 3358-3362.
• Pekşen, A., Karaca, G. H., 2000. Macrofungi of Hacıosman forest (Samsun). The Herb Journal of Systematic Botany, 7(1), 211-218.
• Pekşen, A., Kaplan, M., 2017. Ordu ilinin ekonomik öneme sahip yenilebilen doğa mantarları. Akademik Ziraat Dergisi, 6 (özel sayı): 335-342.
• Reis, F.S., Barros, L., Martins, A. Ferreira, ICFR, 2012. Chemical composition and nutritional value of the most widely appreciated cultivated mushrooms: An inter‐species comparative study. Food and Chemical Toxicology, 50: 191– 197.
• Rubel, W., Arora, D., 2008. A study of cultural bias in field guide determinations of mushroom edibility using the iconic mushroom Amanita muscaria, As an Example. Economic Botany, 62(3): 223-243. DOI: 10.1007/s12231-008-9040-9
• Sadullahoğlu, C., Uzun, Y., Kesici, S., 2021. Oltu ve Narman (Erzurum) ilçelerinin yenen makromantarları. Şırnak Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 2(1): 39-52.
• Sarikürkcü, C., 2009. Akdeniz Bölgesi yenilebilir bazı mantarlarının antioksidan aktivitelerinin belirlenmesi. Doktora tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Sesli, E. (eds.), Asan, A. (eds.), Selçuk, F. (eds.), Abacı Günyar, Ö., Akata, I., Akgül, H., Aktaş, S., Alkan, S., Aydoğdu, H., Berikten, D., Demirel, K., Demirel, R., Doğan, H. H., Erdoğdu, M., Ergül, C. C., Eroğlu, G., Giray, G., Haliki Ustan, A., Keleş, A., Kırbağ, S., Kıvanç, M., Ocak, İ., Ökten, S., Özkale, E., Öztürk, C., Sevindik, M., Şen, B., Şen, İ., Türkekul, İ., Ulukapı, M., Uzun, Ya., Uzun, Yu., Yoltaş, A., 2020. Türkiye Mantarları Listesi. Ali Nihat Gökyiğit Vakfı, İstanbul.
• Sevindik, M., Akgül, H., Günal, S., Doğan, M., 2016a. Pleurotus ostreatus’ un doğal ve kültür formlarının antimikrobiyal aktiviteleri ve mineral madde içeriklerinin belirlenmesi. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 16(1): 153-156.
• Sevindik, M., Akgül, H., Akata, I., Altuntaş, D., Bal, C., Doğan, M., 2016b. Macrolepiota procera (Scop.) Singer. mantarının ağır metal içeriklerinin ve oksidatif stres durumunun belirlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 20(3): 504-508.
• Sganzerla, W. G., Todorov, S. D., da Silva, A., 2022. Research trends in the study of edible mushrooms: nutritional properties and health benefits. International Journal of medicinal mushrooms, 24(5): 1-18. DOI: 10.1615/IntJMedMushrooms.2022043738
• Sırrı, M., Sırrı, G., 2020. Hakkâri ilinde gıda olarak tüketilen yabani bitki ve yabancı ot türlerinin güncel durumu. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (19): 393-409. DOI: 10.31590/ejosat.697536
• Sullivan, R. Smith, J. E., Rowan, N. J., 2006. Medicinal mushrooms and cancer therapy: translating a traditional practice into western medicine. Perspectives in Biology and Medicine, 49(2): 159-170. DOI: 10.1353/pbm.2006.0034
• Şimşek, A., Önek, Ü. M., 2021. Yenilebilir mantar tüketimi ve yemekleri üzerine bir inceleme: Kastamonu örneği. OCAK: Türk Mutfak Kültürü Araştırmaları Dergisi, 1(1): 21-30.
• Tapan, E., Süfer, Ö., Taşkin, H., Assyov, B., Bozok, F., 2024. Antioxidant activities of some edible and poisonous Amanita species from Türkiye. Biology Bulletin 51(6), 1662-1670.
• Turfan, N., Ayan, S., Akın, Ş. S., Akın, E., 2019. Nutritional and antioxidant variability of some wild and cultivated edible mushrooms from Kastamonu rural areas. Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 7 (sp3): 11-16. DOI: 10.24925/turjaf.v7isp3.11-16.3094
• Uzun, Y., Kaya, A., 2022. Macromycetes determined in Tonya (Trabzon) district. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 25(1): 66-77. DOI: 10.18016/ksutarimdoga.vi.857201
• Venturella, G., Ferraro, V., Cirlincione, F., Gargano, M. L., 2021. Medicinal mushrooms: bioactive compounds, use and clinical trials. International Journal of Molecular Sciences, 22: 634. DOI: 10.3390/Ijms22020634
• Waktola, G., Temesgen, T., 2018. Application of mushroom as food and medicine. Advances in Biotechnology & Microbiology, 11 (4): 555817. DOI: 10.19080/AIBM.2018.11.555817
• Wasser, S. P., 2002. Medicinal mushrooms as a source of antitumor and immunomodulating polysaccharides. Applied Microbiology and Biotechnology, 60: 258-274. DOI: 10.1007/s00253-002-1076-7
• Wasser, S. P., 2014. Medicinal mushroom science: current perspectives, advances, evidences, and challenges. Biomedical Journal, 37(6): 345-356. DOI: 10.4103/2319-4170.138318
• Woldegiorgis, A. Z., Abate, D., Haki, G. D., Ziegler, G. R., 2015. Proximate and amino acid composition of wild and cultivated edible mushrooms collected from Ethiopia. Journal of Food and Nutrition Sciences, 3(2): 48-55. DOI: 10.11648/j.jfns.20150302.14
• Yilmaz, N., Solmaz, M., Türkekul, İ., Elmastaş, M., 2006. Fatty acid composition in some wild edible mushrooms growing in the middle Black Sea region of Turkey. Food Chemistry, 99(1): 168-174.
• Yılmaz, H., Zencirci, N., 2016. Ethnomycology of macrofungi in the Western Black Sea Region of Turkey: Identification to Marketing. Economic Botany, 70(3): 270-284.
• Zhang, J. J., Li, Y., Zhou, T., Xu, D. P., Zhang, P., Li, S., Li, H. B., 2016. Bioactivities and health benefits of mushrooms mainly from China. Molecules, 21(7): 938. DOI: 10.3390/molecules21070938
• Zhao, Y. Y., 2013. Traditional uses, phytochemistry, pharmacology, pharmacokinetics and quality control of Polyporus umbellatus (Pers.) Fries: A Review. Journal of Ethnopharmacology, 149(1): 35-48. DOI: 10.1016/j.jep.2013.06.031
• Zsigmond, G., 2010. The meanings and functions of mushrooms as food in Hungarian folk tradition. Acta Ethnographica Hungarica, 55(1): 115-138. DOI: 10.1556/AEthn.55.2010.1.8