İSLÂM BORÇLAR HUKUKUNDA İSTİSNÂ' (ESER) SÖZLEŞMESİ (Türk Hukuku İle Mukayeseli)

Year 2019, Volume: 3 Issue: 5, 1 - 45, 28.02.2019

Ahmet Akman

https://doi.org/10.30520/tjsosci.521959

Cited By: 2

Abstract

İstisnâ’ (eser) sözleşmesi insanlar arasında ihtiyaç olarak
eski tarihlerden bu yana uygulanmaktadır. Erken dönemlerde satın almak için
hazır olmayan daha basit malların tedariki maksadıyla uygulamaya konu olmuştur.
Sahip olduğu bu özelliğin taraflar için bir zarar ve aldatmaya yol açmaması
üzerinde durulmuştur. Bu işlem meşruiyetini teâmül hâline gelmesi ile kazanmış
ve hukuk sistemleri içerisinde yerini almıştır. Bu yer almayı batı hukuku
çizgisinde Roma Hukukundan başlayarak gözlemek ve Türk Hukukunda da bunu takip
etmek mümkündür. İslâm Hukukunda bu sözleşmenin meşruiyeti bakımından özellikle
Hanefilerde teâmüle çokça vurgu yapılır. Uygulamadaki ihtiyaç ve yaygınlık
sebebiyle genel bir kabulün var olduğu kabul edilmektedir. Aksi halde klasik
görüşteki olmayan bir malın satışı yasağına maruz kalacaktır. Hukuki
mahiyetindeki tartışmalar Mecelle ile birlikte günümüzdeki ihtiyaçlara önemli
ölçüde cevap verir tarzda neticelenmiş ve Osmanlı hukukuna da bu şekilde
yansımıştır. Günümüzde bir çok alanda uygulama imkanı bulan eser sözleşmesi ile
daha basit konuların sözleşmeye bağlandığı gibi, büyük inşaat ve yapım
projeleri ile proje finansmanı alanları da sözleşme konusu olabilmektedir.
Gelinen noktada İslâm ve Türk Hukukunun ayrıldıkları noktalardan daha fazla
benzeşen yönlerinden bahsetmek mümkün görünmektedir.

Keywords

İslâm Hukuku, Türk Borçlar Hukuku, Eser Sözleşmesi, Sipariş Anlaşması, Tedarik Sözleşmeleri

CONTRACT OF WORK IN THE OBLIGATION LAW OF ISLAM (Comparative with Turkish Law)

Abstract

The contract for work has been implemented since the ancient
history as a need for people. It was implemented for the purpose of supplying
simpler goods that were not ready for purchase at the time of contract in early
periods. It is emphasized that this feature does not cause harm and deception for
the parties. This transaction gained its legitimacy by becoming customary law
in some goods and took its place in the legal systems. It is possible to
observe this situation starting from the Roman Law in line with western law and
to follow it in Turkish Law. In terms of the legitimacy of this contracts in
Islamic law, it is especially made emphasis to the customary law implementation
especially in the Hanafis. It is accepted that there is a general acceptance
due to the need and prevalence in practice. Otherwise, it will be subject to
the prohibition rule on the sale of non-existing goods which is being in the
classical approach. The debates in the legal nature of this contract have been significantly
concluded with Mecelle in a way that responds to current needs and this
is reflected in Ottoman law as well. The contract for work which has the
opportunity to practice in many areas ranging from simpler topics and
construction projects to the finance area, can be the subject to agreement. At
this point, it is possible to talk about the aspects of Islam and Turkish Law
which are more similar than the points they are separated.

Keywords

İslamic Law, Turkish Obligations Law, Contract for Work, Order Agreement, Supply Contracts

References

• Abdürrezzâk es-Senhûrî (ö. 1971), Mesâdıru’l-Hak fi’l-Fıkhi’l-İslâmî, D-Türâsi’l-Arabî, c. I-VI, Beyrut 1417 / 1997. (Senhûrî)
• Abdüssettar Ebu Ğudde, el-Hıyâru ve Eseruhü fi’l-Ukûd, 2. Baskı, c. I-II, Kuveyt 1405 / 1985.
• Akıncı, Şahin, Roma Borçlar Hukuku (818 Sayılı BK ve 6098 Sayılı TBK İle Mukayeseli), Sayram Yay., Konya 2013.
• Akıntürk, Turgut, Borçlar Hukuku, Genel Hükümler-Özel Borç İlişkileri, Savaş Yay., Ankara 1994.
• Aktan, H., “İstisnâ’”, DİA, XXIII, s. 393-396.
• Aktan, Hamza, İslâm Borçlar Hukukunda Selem ve İstisnâ’ Akitleri, Basılmamış Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi İslâmî İlimler Fakültesi, 1976. (Selem ve İstısna)
• Alâüddîn Abdülazîz b. Ahmed b. Muhammed el-Buhârî (ö. 730 / 1330), Keşfü’l-Esrâr fî Şerhi Usûli’l-Pezdevî, Dârü’l-Kitâbi’l-İslâmî, c. I-IV, yy. ty. (Abdülaziz el-Buhârî, Keşfü’l-Esrâr)
• Alâüddîn Ebû Bekr b. Mes‘ûd b. Ahmed el-Kâsânî (ö. 587 / 1191), Bedâi’u’-Sanâî fî Tertîbi’ş-Şerâî, 2. Baskı, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, c. I-VII, Beyrut 1406/1986.
• Alaüddin Ebü’l-Hasen Ali b. Süleyman el-Merdâvî, (ö. 885 / 1480), el-İnsâf fi Marifeti’r-Racih Mine’l-Hılâf, Dârü İhyai’t-Türasi’l-Arabi, 2.Baskı, c.I-XII, Beyrut ty. (Merdâvî)
• Ali el-Hafîf, İslâm Hukukuna Göre Hukuki İşlemler ve Hükümleri (Eşya ve Borçlar Hukuku), Çev. Rahmi Yaran, TDV Yay., 4. Baskı, Ankara 2018.
• Altaş, H., Eserin Teslimden Önce Telef Olması (BK. Mad. 368), Yetkin, Ankara 2002.
• Apaydın, H. Y., “Muhayyerlik”, XXXI, s. 25-30.
• Apaydın, H. Yunus, “İrade Beyanı”, DİA, XXII, s. 387-391.
• Aral, Fahrettin / Ayrancı, Hasan, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, Yetkin, 11. Baskı, Ankara 2018
• Aybakan, “Selem”, DİA, XXXVI, s. 402-405.
• Bardakoğlu, “İcâre”, DİA, XXI, s. 379-388.
• Bardakoğlu, “İstisna”, İslam’da İnanç İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi, İlmi Müşavir ve Redaktör, Prof. Dr. İbrahim Kâfi Dönmez, İstanbul 1997, c.II, s. 470-471.
• Bardakoğlu, “İş Akdi”, İslam’da İnanç İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi, İlmi Müşavir ve Redaktör, Prof. Dr. İbrahim Kâfi Dönmez, İstanbul 1997, c.II, s. 474-478.
• Bardakoğlu, “Selem”, İslam’da İnanç İbadet ve Günlük Yaşayış Ansiklopedisi, İlmi Müşavir ve Redaktör, Prof. Dr. İbrahim Kâfi Dönmez, İstanbul 1997, c. IV, s. 104-105.
• Bardakoğlu, Ali, “Bey’”, DİA, VI, s. 13-19.
• Baygın, Cem, Türk Hukukuna Göre İstisna Sözleşmesinde Ücret ve Tabi Olduğu Hükümler, Beta İstanbul 1999.
• Berki, Ali Himmet, Açıklamalı Mecelle, 2. Baskı,Hikmet Yay., İstanbul 1979,
• Bilge, Necip, Borçlar Hukuku Özel Borç Münasebetleri, Sevinç Mat., Ankara 1971.
• Bilmen, Ö. Nasûhî, Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılahat-ı Fıkkiyye Kamusu, Bilmen Basımevi, c. I-VIII, İstanbul 1970.
• Buhârî, Ebu Abdillah Muhammed b. İsmail (ö. 256 / 870), Sahih, Mat.Âmire, c.I-VIII, Mısır 1315.
• Burhânüddîn Mahmûd b. Ahmed b. Abdilazîz (Burhânü’ş-Şerîa) (ö. 616 / 1219), el-Muhîtü’l-Burhânî fi’l-Fıkhı’n-Nu’mânî, Thk. Abdülkerim Sami el-Cündî, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, c. I-IX, Beyrut 1424 / 2004. (Burhânü’ş-şerîa)
• Büyükay, Yusuf, Eser Sözleşmesi, Yetkin Yay., 2. Baskı, Ankara 2014.
• Canavcı, Mehmet Ali, Roma ve Türk Hukukunda İstisna Akdi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara 2006.
• Canbolat, Ferhat, İş Sahibinin Ayıba Karşı Tekeffülden Doğan Hakları, Turhan Kitabevi Yay., Ankara 2009.
• Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî (ö. 370/981), el-Füsûl fi’l-Usûl (Usûlü’l-Fıkh), Thk. Uceyl Câsim en-Neşemî, 2. Baskı, Vezâretü’l-Evkâf ve’ş-Şüûni’l-İslâmiyye, c. I-IV, Kuveyt 1414/1994. (Cessâs)
• Çakmak, Ali Osman, İslâm Hukukunda İstisna Akdi, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2011.
• Çalışkan, İ., “İstisnâ’ Akdinin Mahiyeti ve Unsurları”, AÜİFD, 1990, c.13, sy.1, s.349-363.
• Çeker, O., İslâm Hukukunda Akidler, Tekin Kitabevi, Konya 2014.
• Çeker, Orhan, “İslâm Hukukunda Siparişler”, Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (1990), s. 373-385.
• Dâmad Efendi, Şeyhîzâde Abdurrahman b. Muhmmed b. Süleyman (ö. 1078/1667), Mecmau’l-Enhur fî Şerhi Mülteka’l Ebhur, Dârü İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, c.I-II, Beyrut ty.
• Darîr, Sıddîk Muhammed el-Emin, el-Ġarar ve es̱eruhû fi’l-ʿuḳūd fi’l-fıḳhi’l-İslâmî, Kahire 1386/1967.
• Debûsî, Abdullah (Ubeydullah) b. Muhammed b. Ömer b. Îsâ (ö. 430/1039), Takvîmü’l-Edille fî Usûli’l-Fıkh, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Thk. Halil Muhyiddin, Lübnan 1421/2001.
• Demiray, Mustafa, “Vaad”, DİA, c. XXXXII, s. 403-404.
• Dönmez, İ. Kâfi, “Garar”, DİA, XIII, s. 366-371.
• Dübyân b. Muhammed, el-Muâmelâtü’l-Mâliyye Asâle ve Muâsara, 2. Baskı, c.I-XX, Riyad 1432.
• Ebû Davud, Süleyman b. Eş‘as es-Sicistânî (ö. 275/888), Sünenü Ebî Davud, thk. Muhammed Muhyeddin Abdülhamid, nşr. Darü İhyai’s-Sünneti’n-Nebeviyye, c. I-IV (İkişer cilt), Beyrut ty.
• Ebû Davud, Süleyman b. Eş‘as es-Sicistânî (ö. 275/888), Sünenü Ebî Davud, thk. Muhammed Muhyeddin Abdülhamid, nşr. Darü İhyai’s-Sünneti’n-Nebeviyye, c. I-IV (İkişer cilt), Beyrut ty.
• Ebû Muhammed Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed el-Aynî (ö. 855 / 1451), el-Binâye Şerhu’l-Hidâye, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, c. I-XIII, Beyrut 1420 / 2000. ( Aynî)
• Ebû Muhammed Fahruddîn Osmân b. Alî ez-Zeylaî (ö. 743 / 1343), Tebyînü’l-Hakâyık Şerhu Kenzi’-Dekâik, (Şelebî Haşiyeli), c. I-VI, Matbaatü’l-Kübra el-Emiriyye, Bulak 1413. (Zeylaî)
• Ebu Sünne, Ahmed Fehmî, el-Örfü ve’l-Âdeh fî Ra’yi’l-Fukahâ, Matbaatu Ezher, Kahire 1947.
• Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Muhammed el-Hamevî (ö. 1098 / 1687), Ğamzü Uyûni’l-Besâir Şerhu Kitabi’l-Eşbâh ve’n-Nezâir, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1405 / 1985. (Hamevî)
• Ebü’l-Ferec Şemsüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Ahmed el-Makdisî (ö. 682/1283)
• Ebü’l-Feyz Muhammed el-Murtazâ ez-Zebîdî (ö. 1205 / 1791), Tâcü’l-Arûs, Thk. Abdülalîm et-Tahâvî, Kuveyt 1404 / 1984.
• Ebü’l-Hasen Burhanüddin Ali b. Ebi Bekir el-Merğınânî (ö. 593 / 1197), el-Hidâyetü Fi Şerhi Bidayeti’l-Mübtedi, (Thk. Talal Yusuf), Dârü İhyai’t-Türasi’l-Arabi, c.I-IV, Beyrut ty. (Merğınânî)
• Ebü'l-Berekât Ahmed b. Muhammed b. Ahmed ed-Derdîr (ö. 1201/1786), eş-Şerhu’s-Sağîr Alâ Akrabi’l-Mesâlik ilâ Mezhebi’l-İmam Malik, (Hâşiyetü’s-Sâvî Hamişli), Thk. Mustafa Kemal Vasfî, c. I-IV, Dârü’l-Meârif, Kahire ty. (Derdîr)
• Ekmelüddîn Muhammed b. Mahmûd b. Ahmed el-Bâbertî (ö. 786 / 1384) el-Inâye Şerhu’l-Hidâye, c. I-X, Dârü’l-Fikr, yy. ty. (Bâbertî)
• Erdoğan, İhsan, “İstisna Sözleşmesi ve Bazı İşgörme Sözleşmeleri İle Karşılaştırılması”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1990 (3), sy. 1, s. 135-172.
• Eren, Fikret, Borçlar Hukuku Özel Hükümler, Yetkin Yay., 6. Baskı, Ankara 2018.
• Fetâvâ’l-Hindiye (Heyet), 2. Baskı, c. I-VI, Dârü’l-Fikr, 1310.
• Gözübenli, Beşir, “Kıyemi”, DİA, XXV, 540-541.
• Güçlü, Hasan, Seybânî’nin El-Asl İsimli Eserinin “Kitâbu’l-Buyû‘ ve’s-Selem” Bölümünde İstihsan Metodunun Uygulanışı, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2008.
• Gümüş, Alper, Borçlar Hukuku Özel Hükümler (II), Vedat Kitapçılık, 3. Bası, İstanbul 2014.
• Güney, Necmeddin, Satım Akdi Özelinde İslam Borçlar Hukukunda Garar, Basılmamış Doktora Tezi, Konya 2013.
• Hacı Reşid Paşa, Ruhu’l-Mecelle, c. I-VIII, İstanbul 1326-1328.
• Haskefî, Alauddin Muhammed b. Ali b. Muhammed (ö. 1088/1677), Dürrü’l-Muhtar Şerhu Tenvîri’l-Ebsâr, Thk. Abdülmun’ım Halil İbrahim, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1423/2002.
• Hatemi, Hüseyin / Serozan, Rona / Arpacı, Abdülkadir, Borçlar Hukuku Özel Bölüm, Filiz Kitapevi, İstanbul 1992,.
• İbn Âbidin, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdi’l-Aziz (ö. 1252 / 1836), Reddü’l-Muhtâr Ala’d-Dürri’l-Muhtâr, Dârü’l-Fikir, c.I-VI, Beyrut 1412/1992. (İbn Âbidin)
• İbn Kayyım el-Cevziyye, Muhammed b. Ebi Bekir (ö. 751 / 1350), İ’lâmü’l-Muvakkıîn, thk. Muhammed Abdüsselam İbrahim, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiye, c.I-IV, Beyrut 1411/1991. (İbn Kayyım)
• İbn Kudâme Ebu’l-Ferec Şemsüddîn Abdurrahmân b. Muhammed b. Ahmed el Makdisî (ö. 682 / 1283), Şerhu’l-Kebîr alâ Metni’l-Mukni’, Dârü’l-Kitabi’l-Arabî, Beyrut ty.,
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed (ö. 620 / 1223), el-Muğnî, c. I-X, Kahire 1388 / 1968.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn Muhammed (ö. 711 / 1311), Lisânü’l-Arab, Dârü Sadr, 3. Baskı, c. I-XV, Beyrut 1414.
• İbn Müflih, Şemsüddin Muhammed b. Müflih el-Makdisî (ö. 763 / 1362), Kitâbü’l-Füru’, Thk. Râid Sabri b. Ebî Ulfe, Beytü’l-Efkâri’d-Devliyye, Amman 2004.
• İbn Nüceym, el-Eşbâh ve’n-Nezâir, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiye, I. Baskı, Beyrut 1419 / 1999. (İbn Nüceym, Eşbâh).
• İbn Nüceym, Zeynüddin b.İbrahim b. Muhammed (ö. 970 / 1563), el-Bahrü’r-Râik Şerhu Kenzi’d-Dekâik, 2. Baskı, c.I-VIII, Dârü’l-Kitabi’l-İslâmiye ty. (İbn Nüceym, Bahr).
• İbn Rüşd, Ebü’l-Velîd Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî (ö. 595 / 1198), Bidayetü’l-Müctehit ve Nihâyetü’l-Muktesıd, Dârü’l-Hadis, c. I-IV, Kahire 1425 / 2004. (İbn Rüşd, Bidâye)
• İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddin Muhammed b. Abdülvâhid (ö. 861 / 1457), Fethu’l-Kadîr, Dârü’l-Fikr, Beyrut ty. (İbnü’l-Hümâm)
• İsmail b. Hammâd el-Cevherî ( ö. 393 / 1003), es-Sıhâh, Thk. Muhammed Muhammed Tâmir, Dârü’l-Hadîs, Kahire 1430 / 2009. (Cevherî, Sıhâh)
• Kâdıhan, Ebü’l-Mehâsin Fahrüddîn Hasen b. Mansûr (ö. 592/1196), el-Hâniye, c. II, (F. el-Hindiye kenarı, Matbaa el-Meymeniye, c. I-III, Mısır ty.).
• Karaman, Ana Hatlarıyla İslâm Hukuku (Borçlar ve Akitler) III, Ensar Yay., İstanbul 2013.
• Karaman, H., Mukayeseli İslâm Hukuku, İz Yay., c. I-III, 9. Baskı, İstanbul 2016.
• Kâsib b. Abdilkerim el-Bedran, Akdü’l-İstisnâ’ fi’l-Fıkh, 2. Baskı, Câmiatü el-Melik Faysal, 1404 / 1984. (Bedran)
• Katılım Finansmanında Yeni Yaklaşımlar, YKBB Yay.,Yayın No: 8, 2018.
• Kelebek, Mustafa, İslâm Borçlar Hukuku ve Ebû Yûsuf’un Öncelikleri, Ensar Yay., İstanbul 2014.
• Köse, Saffet, İslâm Hukukuna Giriş, 9. Baskı, Hikmetevi, İstanbul 2016.
• Kurt, L. Müjde, Yüklenicinin Eseri Teslim Borcunda Temerrüdü, Yetkin Yay., Ankara 2012.
• Mansûr b. Yûnus b. Salâhiddîn el-Buhûtî (ö. 1051 / 1641), Keşşâfü’l-kınâ’ an Metni’l-İknâ’, c. I-IV, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, ty. (Buhûtî)
• Mecelletü’l-Mecmaı’l-Fıkhi’l-İslâmî (Li Mü’temeri Mecma’ı’l-Fıkhi’l-İslâmî), Yıl 7 (1412 / 1992), Sy. 7, Cüz, 2.
• Mevsılî, Abdullāh b. Mahmûd b. Mevdûd el-Mevsılî (ö. 683 / 1284), el-İhtiyâr li Ta’lîli’l-Muhtâr, Çağrı Yay., İstanbul 1980. (Mevsılî)
• Mevsûatü’l-Fıkhiyye el-Kuveytiye, Vezâretü’l-Evkâf ve’ş-Şüûni’l-İslâmiyye, c. I-45, Kuveyt 1404-1427.
• Molla Hüsrev, Muhammed b. Ferâmuz b. Ali (ö. 885/1480), Dürerü’l-Hukkâm Şerhu Gureri’l-Ahkâm, Dârü Ihyâi’l-Kütübi’l-Arabî, c. I-II, Kahire ty., (Molla Hüsrev)Muhammad Al-Bashir Muhammad Al-Amine, “Istisna` And Its Application In Islamic Banking”, Arab Law Quarterly (2001), s. 22-48.
• Muhammad Anas Zarqa, “Istisna‘ Financing Of Infrastructure Projects”, Islamic Economic Studies, Vol. 4, No. 2, 1997, s. 67-74.
• Muhammed Ebu Zehra, İslâm Hukuku Metodolojisi Fıkıh Usûlü, (Çev. Abdulkadir Şener), Fecr Yay., 12. Baskı, Ankara 2014.
• Muhammed Kadri Paşa (ö. 1888), Mürşidü’l-Hayrân İlâ Ma’rifeti Ahvâli’l-İnsân, 2. Baskı, Matbaatü’l-Kübra el-Emîriyye, Bulak (Mısır) 1308/1891.
• Muhyiddin İstanbûlî, Akdü’l-İstisna’ ve Ehemmiyetühü fi’l-İstismâr (Dirâse Mukârene beyne’ş-Şerîati ve’l-Kanun), Cezayir 2015 / 2016.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc (261/874), Sahih, Thk. Muhammed Fuâd Abdülbaki, Darü’l-Hayâi’t-Türâsi’l-Arabiyye, c.I-V, Beyrut ty.
• Nesâî, Ebu Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Ali (ö. 303 / 915), Sünenü’n-Nesâî, (Celâleddîn es-Suyûtî Şerhli ve İmam es-Sindî Haşiyeli), Matbaatü’l-Mısriyye, c. I-VIII, Kahire 1348 / 1930.
• Önder, Muharrem, Hanefî Mezhebinde İstihsan Anlayışı ve Uygulaması, Hikmetevi Yay., İstanbul 2014.
• Öz, M. Turgut, İş Sahibinin Eser Sözleşmesinden Dönmesi, Kazancı Yay., İstanbul 1989.
• Özsoy, İsmail, “Faiz”, DİA, XII, s. 110-126.
• Remali Yusoff / Nor’ Azurah Md. Kamdari, “The Contract of Bay-al-Salam and Bay-al-Istisna in Islamic Commercial Law: A Comparative Analysis”, Prosiding Perkem Ke-11, (2016), s. 590-594.
• Sa’d b. Türkî el-Haslân, Fıkhu’l-Muâmelâti’l-Mâliyye el-Muâsıra, 2. Baskı, Riyad 1433 / 2012.
• Sahnûn Ebû Saîd Abdüsselâm b. Saîd et-Tenûhî (ö. 240 / 854), el-Müdevvenetü’l-Kübra, c. I-XVI, Vezâretü’ş-Şüûni’l-İslâmiyye ve’l-Evkâf, Suud ty.
• Semerkandî, Ebû Bekr Alâüddîn Muhammed (ö. 539 / 1144), Tuhfetü’l-Fukahâ, c.I-III, 2. Baskı, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut 1414/1993.
• Serahsî, Muhammed b. Ahmed (v.483/1090), el-Mebsût, Dârü’l-Marife, c.I-XXXI; Beyrut 1409/1989. (Serahsî)Serahsî, Usûl, Dârü’l-Ma’rife, c. I-II, Beyrut ty.
• Seyyid Sâbık, Fıkhu’s-Sünne, Dârü’l-Fikr, c. I-III, Dımaşk 1414 / 1993.
• Suyûtî, Celâlüddin Abdurrahman b. Ebî Bekir (ö. 911/1505), el-Eşbâh ve’n-Nezâir, Thk. Muhammed el-Mu’tasım el-Bağdâdî, Dârü’l-Kütübi’l-Arabî, Beyrut 1407/1987.
• Şafiî, Ebû Abdillah Muhammed b. İdris (ö. 204 / 820), el-Ümm, Dârü’l-Marife, c.I-VIII, Beyrut 1410/1990.
• Şafiî, er-Risâle (İslâm Hukukunun Kaynakları), Çev. Abdulkadir Şener, İbrahim Çalışkan, TDV Yay., 2. Baskı, Ankara 1997.
• Şahin, Osman, “İstihsan Yönteminin Aklî Gerekçeleri ve Bazı Uygulama Şekilleri”, Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, VIII (2008), sy. 4, s. 41-75.
• Şahin, Turan, Eser Sözleşmesinde Yüklenicinin Eseri Teslim Borcunu İfada Temerrüdü, Seçkin Yay., Ankara 2012.
• Şemsüddîn Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed ed-Desûkî (ö. 1230 / 1815), Hâşiyetü’d-Desûki alâ Şerhi’l-Kebîr, Dârü İhyâi’l-Kütübi’l-Arabiyye, Kahire ty. (Desûkî)
• Şemsüddin Ebû Abdillah Muhammed b. Muhammed b. Abdirrahman el-Hattâb (ö. 954 / 1547), Mevâhibü’l-Celîl fi Şerhi Muhtasari’l-Halîl, Dârü’l-Fikir, III. Baskı, c.I-VI, Beyrut 1412/1992.
• Şenocak, Zarife, Eser Sözleşmesinde Müteahhidin Yükümlülükleri, Turhan Kitabevi Yay., Ankara 2002.
• Şeybânî, Ebu Abdillah Muhammed b. Hasen b. Ferkad (ö. 189/805), el-Asl, Thk. Muhammed Boynukalın, Nşr. Dârü İbn Hazm, c. I-XII, Beyrut 1433/2012. (Şeybânî)
• Şîrâzî, Ebu İshak İbrahim b. Ali b. Yusuf (ö. 476/1083), el-Mühezzeb, Thk. Mustafa ez-Zuhaylî, c.I-VI, Dımaşk 1417/1996. (Şîrâzî)
• Tandoğan, H., Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri (II), Vedat Kitapçılık, İstanbul 2010. (Tandoğan, Borçlar Hukuku)
• Tandoğan, Halûk, “İstisna Akdi Kavramı, Unsurları ve Benzeri Akitlerden Ayırdedilmesi”, İmran Öktem’e Armağan, AÜHF Yay., Sevinç Matbaası, Ankara 1970. (Tandoğan, İstisna Akdi Kavramı)
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ Sevre (v.279/892), el-Câmi’u’s-Sahîh, Thk. Abdurrahman Muhammed Osman, Matbaatü’l-Medenî, c.IV, Kahire 1964.
• Tunçomağ, Kenan, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri II, Fakülteler Matbaası, 2. Bası, İstanbul 1974.
• Yaman, Ahmet / Çalış, Halit, İslam Hukuku, Bilay Yay., Ankara 2018.
• Yavuz, Cevdet, Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler, Beta Yay., 10 Baskı, İstanbul 2014.
• Zekiyyüddin Şa’bân, Usûlü’l-Fıkhı’l-İslamî, 2. Baskı, Beyrut 1971.
• Zerka, Akdü’l-İstisnâ’ ve meda Ehemmiyyetihi fi’l-İstismârâti’l-İslâmiyyeti’l-Muâsıra, Cidde 1420. (Zerka, Akdü’l-İstisnâ’)
• Zerka, M. Ahmed, el-Medhalü’l-Fıkhi’l_Âmm, Dârü’l-Kalem, c. I-II, Dımaşk, 1418 / 1998. (Zerka, Medhal)
• Zevkliler, Aydın / Gökyayla, Emre, Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, Turhan Kitapevi, 18 Bası, Ankara 2018.
• Zeydan, A., el-Medhal li Dirâseti’l-Şerîati’l-İslâmiyye, 11. Baskı, Amman 1411/1990. (Zeydan, Medhal)
• Zeydan, Abdülkerim, el-Veciz fî Usûli’l-Fıkh, 6. Baskı, Bağdat 1396/1976. (Zeydan, Vecîz)
• Zuhayli, V., el-Fıkhu’l-İslami ve Edilletühü, c.I-VIII, Darü’l-Fikir, 3. Baskı, Dımaşk 1309 / 1989. (Zuhaylî, Fıkhu’l-İslami)
• Zuhaylî, V., Usûlü’l-Fıkhı’l-İslâmî, Dârü’l-Fikr, c. I-II, Dımaşk 1406 / 1986. (Zuhaylî, Usûlü’l-Fıkh)
• Zuhaylî, Vehbe, el-Muâmelâtü’l-Mâliye el-Muâsıra, Dârü’l-Fikr, Dımaşk 2002. (Zuhaylî, Muâmelât)