Ege Bölgesi Ispanak Yetiştirilen Alanlarda Rastlanan Bazı Toksik Etkili Yabancı Ot Türleri ve İçerikleri

Year 2024, Volume: 27 Issue: 2, 126 - 145, 31.12.2024

Yıldız Sokat

Abstract

Ispanak (Spinacia oleracea L.), yaprağı yenen sebzeler grubunda yer alan, sofralarımızın vazgeçilmez kışlık sebzelerinden biridir. Kültür bitkilerinin üretiminde olduğu gibi ıspanak üretiminde de birçok faktör verim ve kaliteyi etkilemektedir. Söz konusu unsurlardan biri de yabancı otlardır. Yabancı otlar, verim ve kaliteyi etkilemelerinin yanı sıra ürüne karışarak insan ve hayvan sağlığına zarar verebilmektedir. Bu çalışmada, Ege Bölgesi ıspanak yetiştirilen alanlarda rastlanan yabancı ot türlerinde, daha önce yapılmış çalışmalara göre toksik bileşik içeren (sekonder metabolit) türlerin saptanması ve olası zararlı bileşenlerin durumunun değerlendirilmesi amaçlanmıştır. İlgili literatürler ışığında yapılan değerlendirmelerde; ıspanak alanlarında daha önceden belirlenmiş yabancı ot türlerinde (23 familyaya ait 52 tür), glikozit, alkaloit, fenolikler gibi sekonder metabolit içerme olasılığı olan 21 familyaya ait 49 yabancı ot türü olduğu, bunlardan 16 türün alkoloid, 4 türün glikozit, 4 türün hem alkoloid hem de glikozit, 17 türün ise diğer zararlı bileşikleri ihtiva edebileceği saptanmıştır. İlgili literatürlere göre; bu yabancı ot türlerinden Chenopodium album L., Capsella bursa pastories (L.) Medik., Datura stramonium L., Euphorbia microsphaera Boiss., Heliotropium europaeum L., Papaver rhoeas L., Solanum nigrum L., Senecio vulgaris L. türlerinin insanlar ve hayvanlara; Amaranthus spp., Convolvulus arvensis L., Hibiscus trionum L., Cynodon dactylon (L.) Pers., Echinochloa crus-galli L., Setaria verticillata (L) P.B., Sorghum halepense (L) Pers., Portulaca olereceae L., Tribulus terrestris L., Cyperus rotundus L. türlerinin hayvanlara zararlı sekonder metabolitleri ihtiva edebileceği anlaşılmıştır. Bahsedilen zararlı yabancı ot türlerinin ıspanak ürününe karışmaması için, yabancı otlarla mücadele edilmeli ve hasat sırasında bu türlere karşı dikkatli olunmalıdır.

Keywords

Ispanak (Spinacia oleracea), yabancı ot türü, yoğunluk, rastlanma sıklığı, zararlı bitki

Ethical Statement

I accept the Ethics Statement.

Supporting Institution

Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü (TAGEM), Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü-Bornova

Project Number

TAGEM/TBAD/Ü/18/A7/P9/1293

Thanks

‘Ege Bölgesi Ispanak Üretim Alanlarında Bulunan Yabancı Otların Tespiti, Zehirli Yabancı Otların Ürüne Karışabilirlik Durumlarının Belirlenmesi ve Mücadele Olanaklarının Araştırılması’ isimli, TAGEM/TBAD/Ü/18/A7/P9/1293 numaralı proje kapsamında elde edilen çalışmamızda; Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü’ne sağlamış oldukları desteklerinden dolayı, Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü-Bornova’ne de katkıları için teşekkür ederiz.

References

• Acartürk, R. (2004). Şifalı bitkiler, flora ve sağlığımız. Ovak Yayınları: 1, Ankara.
• Acito, M., Russo, C., Fatigoni, C., Mercanti, F., Moretti, M., Villarini, M. (2022). Cytotoxicity and Genotoxicity of Senecio vulgaris L. Extracts: An In Vitro Assessment in HepG2 Liver Cells. International Journal of Environmental Research and Public Health, 19(22), 14824.
• Açıkgöz, E. (2001). Yem bitkileri. Uludağ Üniversitesi, Ziaat Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümü, Bursa.
• Adams, N.R. (1995). Detection of the effects of phytoestrogens on sheep and cattle. Journal of Animal Science, 73, 1509-1515.
• Altay, V., Keskin, M., Karahan, F. (2015). Mustafa Kemal Üniversitesi Tayfur Sökmen Kampüsü (Antakya- Hatay/Türkiye)’nün bitki biyoçeşitliliğinin insan sağlığı açısından değerlendirilmesi. International Journal of Scientific and Technological Research, 1(2).
• Akbel, E., Bulduk, İ. (2022). Silybum marianum L. Gaertner'in antioksidan kapasitesi, toplam fenolik ve flavonoid içerikleri. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 43, 17-20.
• Aksan, U.A., Kuşkapan, Ö., Yazlık, A. (2019). Çayır-mera alanlarındaki yabani bitki türlerinin hayvanlara etkileri. International Conference on Agriculture and Rural Development (ISPEC) Bildiri Kitabı, 10-12 Haziran, 2019, Siirt, 16-36.
• Aksan, U.A. (2020). Mera alanlarında bulunan bitki türleri ve etkileri: Düzce merkez örneği. Yüksek Lisans Tezi, Düzce Üniversitesi, Düzce.
• Aksan, U.A., Yazlık, A. (2021). Mera alanlarında bulunan bitki türleri ve etkileri: Düzce merkez ilçe örneği. Akademik Ziraat Dergisi, 10(1), 81-96.
• Akman, M. Ş., Ozan, K. (1972). Ankara yöresinde yetişen Melilotus (kokulu yonca) türlerindeki kumarinik ve flavonik glikozidlerin kağıt kromatografı metodu ile incelenmesi. Ankara Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Dergisi, 19(3), 364-370.
• Al-Snafir, A.E. (2017). Farmakolojik ve terapötik önemiile ilgili Erigeron canadensis (Conyza Canadensis). IAJPS, 4(02), 248-256.
• Anonim (2019a). Basic specification for raw metarials edition 6, annex on toxic and allergenic plants. Version 1 dated 1.1.2019, 1-22.
• Anonim (2019b). Scientific opinion on pyrrolizidine alkaloids in food and feed. EFSA Panel on Contaminants in the Food Chain (CONTAM). European Food Safety Authority (EFSA), Parma, Italy, EFSA Journal 2011, 9(11), 2406.
• Anonim (2019c). Ispanak Raporu/2019. https://zmo.org.tr/. (Erişim Tarihi: 05.08.2020).
• Anonim (2019d) . Ispanak üretim ve ekim alanı verileri. http:// www.tuik.gov.tr, (Erişim Tarihi: 17.09.2020).
• Anonim (2019e). Ispanaktan kaynaklandığı iddia edilen zehirlenme vakaları hakkında basın açıklaması, https://www.istanbul tarım orman.gov.tr. (Erişim tarihi 20.11.2024).
• Anonim (2020a). Ispanak zehirlenmesi nedir? Ispanak zehirler mi? Ispanak zehirlenmesi nasıl anlaşılır? https://www.haberturk.com/. (Erişim tarihi: 23.09.2020).
• Anonim (2020a). T.C. Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Risk Değerlendirme Hizmetleri, Zehirli Bitki Listesi.
• Anonim. (2020). Spinach weed control, Clemson University College of Agriculture, Forestry and Life Sciences Clemson. htpp://www.lemsan.edu/cafls/ research /weeds/ crops. (Erişim tarihi: 23.09.2020).
• Anonim (2021). Ispanak krizi yeniden gündemde: Nasıl zehirler, alırken nelere dikkat edilmeli? www.ahaber.com.tr. (Erişim tarihi: 20.11.2024).
• Anonim (2023). Türkiye İstatistik Kurumu, Bitkisel Üretim İstatistikleri. http://www.tuik.gov.tr. (Erişim Tarihi: 22.8.2023).
• Anonim (2024a). Ispanak. https://tr.wikipedia.org/wiki/. ( Erişim tarihi: 20.11.2024).
• Anonim (2024b). Ispanak yetiştiriciliğ, lifted.https://ankaratarimorman.gov.tr,belgeler. (Erişim tarihi 20.11.2024).
• Anonim (2024c). Tribulus Terrestris: kullanımları ve riskleri. (Erişim tarihi: 27.11.2024).
• Anonim (2024d).Veronica kullanımları, yan etkileri ve daha fazlası. https://www .webmd. com/vitamins/ai/ ingredientmono-135/veronica. (Erişim tarihi: 27.11.2024).
• Asımgil A., (2009). Şifalı bitkiler. Timaş Yayınları, Entegre Matbaacılık, İstanbul.
• Aslan, N., Genç, S., Eden, A.O., Baydın, A. (2013). Antikolinerjik sendroma neden olan bitki zehirlenmesi. Konuralp Tıp Dergisi, 5(2), 50-52.
• Ayan, İ. (1997). Samsun yöresi engebeli meralarında değişik ıslah yöntemlerinin etkileri üzerinde bir araştırma. Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Aydın, N. (2010). Edirne’de yetişen bazı zehirli bitkilerin yaprak ve gövdesindeki kalsiyum oksalat kristallerinin araştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Biyoloji Bölümü, Tekirdağ.
• Bakırel, T. (2002). Veteriner toksikoloji yönünden Trakya Bölgesi’nin zehirli bitkileri. İstanbul Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Dergisi, 28(1), 125-142.
• Balabanlı, C., Albayrak, S., Türk, M., Yüksel, O. (2006). Türkiye çayır meralarında bulunan bazı zararlı bitkiler ve hayvanlar üzerindeki etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, A (2), 89-96.
• Baytop, T. (1963). Türkiye’nin tıbbi ve zehirli bitkileri. İsmail Akgün Matbaası, İstanbul.
• Baytop, T. (1984). Türkiye’de bitkiler ile tedavi (Geçmişte ve Bugün). İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları: 40, Ders Kitabı: 3255, İstanbul.
• Baytop, T. (1989). Türkiye’de zehirli bitkiler, bitki zehirlenmeleri ve tedavi yöntemleri. İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları: 54, İstanbul.
• Baytop, T. (1994). Türkiye’de bitkiler ile tedavi. İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi, Nobel Yayınları: 25, İstanbul.
• Baytop, T. (1999). Türkiye’de bitkiler ile tedavi. İstanbul Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Nobel Yayınları:5, İstanbul.
• Bernhard, S.A. (1923). Poisonous plants of all countries, 1923 2nd edition. Published by Bailliere Tindall and Cox, London.
• Beliaev, D. V., Yuorieva, N. O., Tereshonok, D. V., Tashlieva, I. I., Derevyagina, M. K., Meleshin, A. A., Rogozhin, E. A., Kozlov, S. A. (2021). High resistance of potato to early blight is achieved by expression of the ProSmAMP1 gene for hevein-like antimicrobial peptides from common chickweed (Stellaria media). Plants, 10(7).
• Bell, L, Jose M., Concha O., Wagstaff, C. (2015). Identification and quantification of glucosinolate and flavonol compounds in rocket salad (Eruca sativa, Eruca vesicaria and Diplotaxis tenuifolia) by LC–MS: Highlighting the potential for improving nutritional value of rocket crops. Food Chemistry, 172(1), 852-861.
• Bigongiali, F., Carlesi, S., Antichi, D., Fontanelli, M., Frasconi, C., Peruzzi, A., Bàrberi, P. (2014). Innovative strategies for weed control in organic spinach and cauliflower. In XLIII Convegno Nazionale della Società Italiana di Agronomia: la sostenibilità dell’intensificazionecolturale ele politicheagricole: ilruolodellaricercaagronomica (s.30-30). Società Italiana Di Agronomia (Sia).
• Blackwell, H., Will, J. (1990). Poisonous and Medicinal Plants. Published by Prentice- Hall, Inc. A Division of Simon & Schuster Englewood Cliffs, New Jersey.
• Bodi, D., Ronczka, S., Gottschalk, C., Behr, N., Skibba, A., Wagner, M., These, A. (2014). Determination of pyrrolizidine alkaloids in tea, herbal drugs and honey. Food Additives & Contaminants: Part A, 31(11), 1886-1895.
• Bras, G., Jelliffe, D.B., Stuart, K.L. (1954). Veno-occlusive disease of liver with nonportal type of cirrhosis, occurring in Jamaica. Arch. Pathol., 57, 285-300.
• Bras, G., Brooks, S.EH., Watler, D.C. (1961). Cirrhosis of liver in Jamaica. J. Pathol. Bacteriol, 82, 503-11.
• Çelik, N., Bulur, V. (1996). Çayır-mera ve yem bitkileri kaynaklı hayvan zehirlenmeleri ve beslenme bozuklukları. Türkiye 3. Çayır-Mera ve Yem Bitkileri Kongresi Bildiri Kitabı, 17-19 Hairan, 1996, Erzurum.
• Ceylan, A. (1983) Tıbbi bitkiler (Genel Bölüm). Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları: 312, İzmir.
• Chadha, M.L., Oluoch, M.O. (2003). Home-based vegetable gardens and other strategies to overcome micronutrient malnutrition in developing countries. Food Nutrition and Agriculture, 32, 17-23.
• Çiğnitaş, E., Kitis Y.E. (2023). Pirolizidin Alkaloidlerii içeren yabancı otlar ve etkileri. 1. Uluslararası Bilimsel ve Yenilikçi Çalışmalar Konferansı Bildiri Kitabı, Konya.
• Cooper, M. R., Johnson, A.W. (1984). Poisonous plants in Britain and their effects on animals and man. Ministry of Agric. Fishery and Food, Reference Book 161, s.305.
• Das, U., Islam, M.S. (2019). Areview study on different plants in Malvaceae family and their medicinenal uses. Am. J. Biomed. Sci. Res, 3(2), 94-97.
• Davis, P. H. (1965, 1966, 1967, 1970, 1975, 1978, 1982, 1984, 1985, 1988). Flora of Turkey. University of Edinburg, England.
• De Cauwer, B., Delanote, L., Devos, M., De Ryck, S., Reheul, D. (2020). Optimisation of weed control in organic processing spinach (Spinacia oleracea L.): Impacts of cultivar, seeding rate, plant spacing and integrated weed management strategy. Agronomy, 11(1), 53.
• Demirci, S., Çakır, N., Yakut Y. (2020). Karahindiba (Taraxacum officinale Weber ex Wiggers) Bitkisinin Botanik Özellikleri, Kimyasal Bileşimi ve Geleneksel Tedavide Kullanılışı, Türk Farmakope Dergisi, 5(3), 18-31.
• Drost, D. (2020). Spinach in the Garden. https://digitalcommons. usu.edu/cgi/viewcontent. cgi?article =1249& context=extension_curall. (Erişim tarihi: 30.10.2020).
• Dwyer, J. (2023). Thorn apple and love apple: Plants of poison and allure. Australian Garden History, 35(1), 22–24.
• Duke, J.A. (1983). CRC Handbook of medicinal herbs. Germlasma resources Labaratory United States Department of Agriculture Washington, DC.161-163.
• El-Shazly A., Wink M. (2014). Diversity of pyrrolizidine alkaloids in the Boraginaceae structures, distribution, and biological properties, Diversity, 6, 188-282.
• Enari, L. (1982). Poisonous Plants of Southern California. County of Los Angles, Department of Arboreta and Botonic Gardens Arcadia, Clifornia.
• Ergün, A., Çolpan, İ., Yıldız, G., Küçükersan S., Tuncer, D.Ş., Yalçın, S., Küçükersan, M.K., Şehu, A. (2002). Yemler, yem hijyeni ve teknolojisi. Ankara Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Hayvan Besleme ve Beslenme Hastalıkları Anabilim Dalı, S: 12-55, 318-344. Ankara.
• Frohne, D., Pfander, H. J. (2005). Poisonous plants. Manson Publishing Ltd., London.
• Frohne, D., Pfander, H. J. (1984). A Colour Atlas of Poisonous Plants (Wolfe Atlases Series), London.
• Gençkan, M.S. (1985). Çayır-mera kültürü, amenajmanı ve ıslahı, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Yayın No: 483, İzmir.
• Gökkuş, A., (1999). Çayır ve meralarda yabancı bitki savaşı, Çayır-Mera Amenajmanı ve Islahı. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı – Tarımsal Üretim ve Geliştirme Genel Müdürlüğü, Matsa Basımevi, Ankara.
• Gökkür, S., Doğan, S. (2018). Ülkemizde bulunan zehirli bitkiler. Apelasyon Dergisi, 53.
• Gül, V., Topçu, E. (2017). Salıpazarı (Samsun) İlçesinde yayılış gösteren zehirli bitkiler üzerine bir araştırma. Turkish Journal of Agricultural and Natural Sciences, 4(2), 162-168.
• Güley, M., Vural, N. (1978). Toksikoloji. Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi yayınları: 48, Ankara, 332 s.
• Güllü, İ.B., Öcal, N. (2016). Tıbbi bir bitki olarak Ecballium elaterium (L.)’un tedavi alanlarının araştırılması. Balıkesir Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 18(1), 49-57.
• Günay, A. (1992). Özel Sebze Yetiştiriciliği 2. Ankara.
• Güncan, A. (2001). Yabancı otlar ve mücadelesi. Selçuk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Basım evi yayını, Ders Kitabı, Konya.
• Güveni, U.M., Arslan, S., Çıracı, M.B., Kayıran, S.D. (2022). Calendula officinalis L. bitkisinin morfolojik özellikleri, ekstre içeren topikal ilaç formülasyonu geliştirilmesi ve in vitro değerlendirilmesi. Lokman Hekim Dergisi, 12 (1), 105-115.
• Habermehl, G.G. ve Martz, W., Tokarnia, C. H., Döbereiner, J., Mendez, M.C., (1989). Licestck Poisoning in South America by Species of the Senecio Plant. Her. Abst. 59 (4).
• Hirschmann, G.S., Ferro, E. A., Franco, L., Recalde, L., Theoduloz, C. (1988). Pyrrolizidine Alkaloids From Senecio brasiliensis Populations. Her. Abst., 58 (7).
• Hardin, J., Jay, W., Arena M. (1974). Human poisoning from native and cultivated plants, 2 nded. Duke UniversityPres, Durham, N.C.A Descriptively Presice and Well-Illustrated Guide to Common Poisonous Plants, Arranged by Botanical Family.
• Holm, L.G., Plucknet,t D.L., Pancho, J.V., Herberger, J.P. (1977). The world’s worst weeds, distribution and biology. The University Press of Hawaii, Honolulu.
• Hussein, A., Almarzoqi, A., Neras, M., Sahin, H. (2015). Lactuca serriola L.'nın ham fenolik, alkaloid ve terpenoid bileşik ekstraktlarının insan patojenik bakteriler üzerindeki antibakteriyel aktivitesi. Kimya ve Malzeme Araştırmaları, 7(1).
• Jacop, R.H., Peet, R.L. (1989). Poisoning of sheep and goats by Tribulus terrastris (Caltrop). Her. Abst., 59(4). Johnson, A.E., Molyneux, R.J. (1986). Variation in toxic pyrrolizidine alkaloid content of plants, associated with site, stage of growth and enviromental conditions. Her. Abst., 56(7).
• Karafakıoğlu Sunucu, Y. (2019). Balıkesir ilinden toplanan Geranium macrorrhizum (Gerenaceae) türünün metanol ekstresinin biyolojik ve antimikrobiyal aktivitesinin belirlenmesi. Erzincan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 12(1), 241-252.
• Keeler, R.F., Baker, D.C., Evans, J.O. (1988). Individual animal susceptibility and its relationship to induced adaptation or tolerance in sheep to Galega officinalis L. Veterinary and Human Toxicology, 30(5), 420-423.
• Kevseroğlu, K., Uzun, A., Çalışkan, V. (2014). Orta ve Doğu Karadeniz Bölgesi doğal florasında belirlenen tıbbi ve aromatik bitkiler. II. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Sempozyumu Bildiri Kitabı, 23-25 Eylül, 2014, Yalova.
• Kılınç, M., Özen, F. (1988). Samsun Ondokuzmayıs Üniversitesi Kurupelit kampüs alanı ve çevresinin florası. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Fen Dergisi, 1(2), 97-121.
• Kılınç, M., Özkanca, R. (1991). Orta Karadeniz Bölgesi kıyı koşullarının florası. Tübitak Doğa-Turkish Journal of Botany, 15, 314-327.
• King, I. A. (1997). Know Your Plants… Safe or Poisonous? California Poison Control System, California.
• Kitiş, E. (2012). Bazı önemli yabancı ot türlerinin çiftlik hayvanlarında neden olduğu zehirlenmeler ve belirtileri. Uluslararası Türk ve Akraba Topluluklar Zootekni Kongresi Bildiri Kitabı, 11-13. Eylül, 2012, Isparta.
• Khan, M.S.A., Hossain, M.A., Nurul, I.M., Mahfuza, S.N., Uddin, M.K. (2008). Effect of duration of weed competition and weed control on the yield of İndian spinach. Bangladesh Journal of Agrilcultural Research, 33 (3): 623-629.
• Khan, R. U., Mehmood, S., Khan, S.U. (2018). Toxic effect of common poisonous plants of district Bannu, Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan. Pakistan Journal of Pharmaceutical Sciences, 31(1).
• Koç, H. (2002). Lokman hekimden günümüze bitkilerle sağlıklı yaşama. Başbakanlık Basımevi, Ankara, 38-69.
• Kurt, Ş., Andiç, C. (1992). Van yöresinde doğal çayır ve meralarda sorun oluşturan yabancı otlar üzerinde araştırmalar. Y.Y. Üniv. Fen Bil Dergisi, 5.
• Kuşkapan, Ö. (2019). Çayır mera alanlarında hayvanlara zararlı yabani otlar ve etkileri. Diploma Bitirme Tezi, Düzce Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Düzce.
• Kutbay, H.G. (1993). Bafra Mobyan dağı ve çevresinin vejetasyonunun floristik, fitososyolojik ve ekolojik bir araştırma. Doktora Tezi (Basılmamış), Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Kültür, Ş., (2016). Zehirli Bitkiler. Transkrip, 5s. (Erişim tarihi, 18.11.2021).
• Lanigan, G.W., Payne A.L., Peterson J.E. (1978 ). Avustralya Tarım Araştırmaları Dergisi, 29,1281.
• Lanigan, G.W., Whittem, J.H. (1970 ). Avustralya Veterinerlik Dergisi, 46 (17).
• Lopez, T., Odriozola, E.R., Cseh, S. (1989). Toxicological aspects of Chenopodium album. Her. Abst. 59 (5).
• LsStrange, M. (2001). UC IPM Pest management. Guidelines-Spinach, University of California, 3467, 584 s.
• Lubenov, Y. (1985). Zararlı otlar yaşam ve ölüm kaynağıdır. (Bulgarcadan çevirenler: Basri Makaklı, Mustafa Dinçer), Çağ Matbaası, Ankara.
• Mennan, H., Jabran, K., Zandstra, B.H., Pala, F. (2020). Non-chemical weed management in vegetables by using cover crops: A Review. Agronomy, 10 (2), 257.
• Michel, J., Abd Rani, N. Z., Husain, K. (2020). A review on the potential use of medicinal plants from Asteraceae and Lamiaceae plant family in cardiovascular diseases. Frontiers in Pharmacology, 11, 852.
• Molyneux, R.J., Benson, M., Wong, R.Y., Tropea, J.E., Elbein, A.D. (1988). Australine a novel pirolizidine alkaloid glucosidase inhibitör from acastanospermum. Australe, 51 (6), 1198-1206.
• Moore, R.C. (2002). Plants for play. Mig Communications. California.
• Moore, C. R. (1993). Plants for Play. Second Printing 2002.California.
• Muca, B., Yıldırım, B., Özçelik, Ş., Koca, A. (2012). Isparta’s (Turkey) pisonous plants of public access places. Biological Diversity and Conservation, 5 (1), 23-30.
• Müderrisoğlu, A., Kuyumcu, N. (1986).Türkiyede datura türlerinin kültür çalışmalarında karşılaşılan güçlükler. 5. Bitkisel İç Hammedeleri Toplantısı, Bildiri Kitabı, 15-17 Kasım 1984, 100-102.
• Nelson, L.S., Shih, R.D., Balick, M.J. (2007). Handbook of poisonous and injurious plants. Springer, New York, 340 s.
• Oğuz, M. G., Yayıntaş, A. (1987). Park ve bahçelerimizin süs bitkileri. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kitapları: 120, İzmir.
• Özaslan, C., Önen, H., Özer, Z. (2009). Sonbaharda yetiştirilen ıspanağın (Spinacia oleracea L.) verim ve kalitesi üzerine yabancı otların etkileri. Türkiye III. Bitki Koruma Kongresi, Van, 59-68.
• Özçelik, H., (1987). Akseki yöresinde doğal olarak yetişen bazı faydalı bitkilerin yerel adları ve kullanılışları. Tübitak, Doğa Türk Botanik Dergisi, 11 (3), 316-321.
• Özçelik, H., Dutkuner, İ., Balabanlı, C., Akgün, İ., Gül, A., Karataş, A., Kılıç, S., Deligöz, A. (2006). Süleyman Demirel botanik bahçesinin tanıtımı. Süleyman Demirel Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10 (3), 352-373.
• Özçelik, H., Sağmanlıgil, H. (1993). Van gölü havzasında zehirli bitkiler. Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Veterinerlik Fakültesi Dergisi, 4 (2), 171-189.
• Özen, F., Kılınç, M., (1996). Samsun Ondokuzmayıs Üniversitesi’ndeki Kurupelit kampüs alanı ve çevresinin florası II. Anadolu Journal Of Agricultural Sciences, 6 (1), 121-131.
• Öztürk, M., Özçelik, H. (1991). Doğu Anadolu'nun faydalı bitkileri (Useful Plants of East Anatolia). Siskav Vakfı (Siirt), Semih Ofset ve Matbaa, Ankara.
• Öztürk, M., Uysal, I., Gücel, S., Mert, T., Akçicek, E., Çelik, S. (2008). Ethnoecology of poisonousplants of Turkey and northern Cyprus. Pakistan Journal of Botany 40 (4), 1359-1386.
• Özyurt, S. M. (1986). Ekonomik Botanik, A.Ü. Fen Edebiyat Fakültesi Yayın No:299, Erzurum.
• Parmesan, C., Yohe, G. (2003). Parmesan a globally coherent fingerprint of climate change impacts across natural systems. Nature, 2 (4), 37-42.
• Parsons, W.T., Cuthbetson E.G. (2001). Noxious weeds of Australia. Cısıro Publishing.
• Peterson, J.E., Culvenor, C.C.J., Marcel, D. (1983). Doğal toksinler el kitabı. Cilt 1, Bitki ve Mantar Toksinleri (RF Keeler ve AT Tu, Marcel Dekker tarafından düzenlenmiştir), New York.
• Roberts, J. L., Moreau, R. (2016). Functional properties of spinach (Spinacia oleracea L.) phytochemicals and bioactives. Food & function. 7 (8), 3337-3353.
• Robinson, L. C., Phillips, J., Brou, L., Boswell, E. P., Tatchell, K. (2012). G3: genes, genomes, genetics. Moleculer, 1 (2-12), 1687-1701.
• Rodriguez, M., Plaza, G., GilR., Chaves, B., Jiménez, J. (2008). Recognition and population fluctuation of weeds in spinach crop (Spinacea oleracea L.) in the municipality of Cota, Cundinamarca. Agronomia Colombiana, 26 (1): 208-211.
• Salehi, B., Armstrong, L., Rescigno, A., Yeskaliyeva, B., Seitimova, G., Beyatlı, A., Sharmeen, J.M. (2019). Lamium Plants-A Comprehensive Review on Health Benefits and Biological Activities. Molecules, 24 (10), 1913.
• Sarıkürkcü, C., Zengin, G., Aktümsek, A., Ceylan, O. (2014). Sonchus asper Subsp. Glaucescens (Asteraceae)’in antioksidan özellikleri. Selçuk Üniversitesi Fen Fakültesi, Fen Dergisi, 38, 28-37.
• Seçmen, Ö., Gemici, Y., Görk, G., Bekat, L., Leblebici, E. (2004). Tohumlu bitkiler sistematiği. Ege Üniversitesi Basımevi, 195s, İzmir.
• Seçmen, Ö., Leblebici, E. (1987). Yurdumuzun zehirli bitkileri. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Kitapları:103, İzmir.
• Sharopov, F.M., Durazzo, A., Lucarini, M., Santini, A., Abenavoli, L., Capasso, R., Sharifi-Rad, J. (2019). Lamium Bitkileri Sağlık Faydaları ve Biyolojik Aktiviteler Üzerine Kapsamlı Bir İnceleme. Molecules, Mayıs 17; 24 (10), 1913.
• Sırrı, M., Özaslan, C., (2020). Commonweeds in vegetableproduction in siirt province of Turkey. ISPEC Journal of Agricultural Sciences, 4 (3), 492-504.
• Singh, R., Chaudhary, M., SinghChauhan, E. (2022). Stellaria media Linn.: A comprehensive review highlights the nutritional, phytochemistry, and pharmacological activities. Journal of Herbmed Pharmacology, 11(3), 330-338.
• Smith, R.F., Fennımore, S.A., Lestrange, M. (2009). UC IPM pest management. Guidelines: Spinach, UC ANR Publication, 3467.
• Smith, R.F., Fennimore, S.A., Love, P., Lati, R. (2015). Evaluating new weed management systems for fresh market spinach, California. Leafy Greens Research Program.
• Sokat, Y. (2023). Ege Bölgesi Ispanak Üretim Alanlarda Görülen Yabancı Ot Türleri, Yoğunlukları ve Rastlanma Sıklıkları. Herboloji Dergisi, 26 (2), 114 – 122.
• Sokat, Y. (2020). Kekik (Origanum spp.) alanlarında görülen bazı zararlı yabancı ot türleri. Bahri Dağdaş Bitkisel Araştırma Dergisi, 9 (1), 29-42.
• Sokat, Y. (2021). Ege Bölgesi Yaprağı Yenen Sebze Üretim alanlarındaki Zehirli Yabancı Ot Türleri. Bahri Dağdaş Bitkisel Araştırma Dergisi, 10 (1), 91-101.
• Solmaz, E., (2009). Lamium purperium L. var. purpureum türünün farklı ekstrelerinin antimikrobial ve antioksidan aktivitelerinin incelenmesi ve aktivitede rol oynayan fenoliklerin belirlenmesi, Yüksek Lisans, Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyoloji Anabilimdalı, Balıkesir.
• Şener, B. (1982). Türkiye'de yetişen Fumaria spp. türleri ve bu türlerin alkaloitleri üzerinde araştırmalar. Ankara Ecz. Fak. Mec., 12, 83.
• Tahsin, F.M., (2016). Spinacia oleraecea ıspanağın besin değerine genel bir bakış. Uluslararası Yaşam Bilimleri ve İnceleme Dergisi (IJLSR), 2 (12), 172-174.
• Tembelo, B., Arslan, Z.F., Aksoy, N. (2020). Avrupa-Sibirya (Euro-Siberian) flora alanının batı karadeniz alt bölgesinde bulunan tıbbi yabancı ot türleri. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 8.
• Tanker, M., Tanker, N. (1973). Farmokognozi. Cilt I. Özışık Matbaası, İstanbul.
• Tanker, N., Koyuncu, M., Coşkun, M. (1998). Farmasötik Botanik. Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Yayınları, Ders Kitapları No:78, Ankara, 416 s.
• Tei, F., Stagnarı, F., Granier, A. (2002). Preliminary results on physical weed control in processing spinach. In 5th EWRS Workshop on Physical and Cultural Weed Control. 8-10 March 2004, Lillehammer, Norway.
• Tokluoğlu, M. (1986). Zehirli çayır ve mera bitkileri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları:13, Samsun.
• Töngel, M.Ö., Ayan, İ. (2005). Samsun İli çayır ve meralarında yetişen bazı zararlı bitkiler ve hayvanlar üzerindeki etkileri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 20 (1), 84-93.
• Tuttu, G., Abay, G. (2014). Çankırı ve çevresi zehirli bitkileri. III. Uluslararası Odun Dışı Orman Ürünleri Sempozyumu, Bildiri Kitabı. 5-6 Eylül, Gümüşhane.
• Tükel, T., Hatipoglu, R. (2001). Çayır meralarda zehirli bitkiler ve hayvanlar üzerindeki etkileri. Tarım ve Köy I İşleri Dergisi, 139, 40-43.
• Umeda, K., Fredman, C. (2020). Preemergence herbicide weed control in spinach. Vegetable Report.
• Uluğ, E., Kadıoğlu İ., Üremiş, İ. (1993). Türkiye’nin yabancı otları ve bazı özellikleri. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü Yayınları: 78, Adana.
• Van Wyk, J., Witthuhn, R.C., Britz, T.J. (2011). Optimisation of vitamin B12 and folate production by Propionibacterium freudenreichii strains in kefir. International Dairy Journal, 21 (2), 69-74.
• Van WYK, F., Van R., Heerden, V., Oudtshoorn, B. (2002). Poisonous plants of South Africa. Book. ISBN: 1. Vega, L., Owen, M., Pitty, A.C. (1987). Organisms associated with johnsongrass (Sorghum halepense (L.) Pers.) in Honduras. CEIBA., 36, 189-196 .
• Vural, H., Eşiyok, D., Duman, İ. (2000). Kültür sebzeleri. Ege Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü, ISNB 975-97190-0-2, Bornova, İzmir.
• Yavuz, R., (2013). Mera ıslahında herbisit ve gübre uygulamaları (Düzce Köprübaşı Ömerefendi Örneği). Doktora Tezi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Düzce Üniversitesi, Düzce.
• Yıldırım, H.A. (2019). Astragalus geven otu faydaları yan etkileri, Astragalus.
• Yılmaz, O., (1990). Bursa Yöresinde yetişen önemli zehirli bitkilerin toksikolojik özellikleri. Doktora Tezi, U.Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü Veteriner Farmakoloji ve Toksikoloji Ana Bilim Dalı, Bursa.
• Yılmaz, H., Akpınar, E., Yılmaz, H. (2006). Peyzaj mimarlığı çalışmalarında kullanılan bazı süs bitkilerinin toksikolojik özellikleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 1, 82-95.
• Yılmaz, M. (2018). Toxic – Hazardous substances found in plants in a natural pasture protected from grazing and their effects on animals. Akademik Platform Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi 6 (1), 97-103.
• Yılmaz, R. (2022). Baldıran otu (Conium maculatum L.) zehirlenmelerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Bursa Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Yücel, E., Yaltırık, F., Öztürk, M. (1995). Süs Bitkileri (Ağaçlar ve Çalılar). Anadolu Üniversitesi Yayınları, No:833 (Fen Fakültesi Yayınları, No:1), Eskişehir.
• Yücel, E. (2002). Çiçekler ve Yerörtücüler I. 1. Baskı, Etam Matbaası, Eskişehir.
• Yücel, E. (2005). Ağaçlar ve Çalılar 1. 1. Baskı, Etam Matbaası, Eskişehir.
• Yücel E., (2012). Türkiye’nin Çayır, mera ve ormanlarının zehirli bitkileri. Arkadaş Basım, Eskişehir.
• Wallace, R., Stein, L. (2020). Spinach Weed Control for Texas, https://agrilifeextension. tamu. edu/library /farming/spinach-weed-control-for-texas/. (Erişim Tarihi: 11.11.2020).
• Wagstaff, D. J. (2008). International poisonous plant checklist: An Evidence-Based Reference. CRC Press, Taylor & Franchis Group, New York.
• Watt, J.M.M, Breyer-Brandwijk, M.G., (1962). Medicicinal and Poisonous Plants of Southern and Eastern, Africa. WSSA (2020). Poisonous plant. http://www.wssa.net. (Erişim Tarihi:01.09.2020).
• Zhu, M., Luk, H.H., Fang, H.S., Luk, C.T. (1997). Cytoprotective effects of Cyperus rotundus against ethenol induced gastric ulceration in rats. Phytother, Res., 11, 392-394.
• Zhao, Y., Rodić, N., Liaskos M., Assimopoulou A.N., Lalaymia I., Declerck, S. (2024). Effects of fungal endophytes and arbuscular mycorrhizal fungi on growth of Echium vulgare and Alkannin/shikonin and their derivatives production in roots Fungal. Biology, 128 (1), 1607-1615.