HACIBEKTAŞ’TA BİR ZİYARET YERİ: KADINCIK ANA EVİ

Year 2020, Issue: 95, 301 - 322, 12.09.2020

Yusuf Acıoğlu

Abstract

Bu çalışmada, Nevşehir ili, Hacıbektaş ilçesinde yer alan Balım Evi olarak da bilinen Kadıncık Ana Evi tanıtılmaktadır. Daha önce Hacı Bektaş Veli Külliyesi ve diğer yapılarla ilgili çeşitli yayınlar yapılmış, ancak Hacı Bektaş Veli’nin, Hacıbektaş’a geldiği zaman kaldığı ev olduğu düşünülen Kadıncık Ana Evi ile ilgili detaylı bir çalışma yapılmamıştır. Bu nedenle bu çalışma ile, alana bir katkı sağlamak ve yapının Türk konut mimarisi ile Bektaşilikteki yerinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bu doğrultuda konu ile ilgili kaynak ve arşiv taraması yapıldıktan sonra yapı, mimari ve süsleme özellikleri dikkate alınarak incelenmiştir. İlk inşa tarihine dair bir bilgi bulunmamakla birlikte yapının Sır Odası bölümündeki kemer üzerinde yer alan kitabesinden 1896-97 ve 1974 tarihlerinde onarıldığı anlaşılmaktadır. Moloz taş ve kesme taş malzeme ile inşa edilen ev; dikdörtgen planlı, yan yana üç odadan oluşmakta olup önünde, içerisinde iki mezar taşı şahidesi bulunan genişçe bir bahçeye sahiptir. Genel itibariyle bölgedeki evler sofalı olmakla birlikte mevcut haliyle Kadıncık Ana Evi’nin sofası bulunmamaktadır. Yapı içerisinde Sır Odası ve Cem Odası’nın duvarları sıvalı olup kalem işleri ile bezelidir. İki oda arasında kalan Konuk Odası’nın duvarları ise sıvasızdır. Cem Odası duvarları üzerinde yer alan Batılılaşma dönemi etkileri taşıyan kalem işlerinin 1896-97 yılında yapıldığını, Sır Odası duvarları üzerinde yer alan kalem işlerinin ise 1974 yılında yapılan onarım sırasında yenilendiğini düşünmekteyiz. Her iki odanın da örtü sisteminde kullanılan Atkı kemer bölgede yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Bölgede atkı kemer üzerine bazen ahşap kirişli tavan, bazen de sal taşı konularak tonoz oluşturulduğu görülmektedir. Bu şekilde yapılan örtü sistemi genellikle toprak damla tamamlanmaktadır. Burada da Konuk Odası ahşap kirişli tavanla, Cem Odası atkı kemerli tonozla ve Sır Odası atkı kemerli ahşap kirişli tavanla örtülmüştür. Toprak dam ise sonradan kırma çatı ile kapatılmış olmalıdır. Tüm bu özellikleri ile yapı, Türk konut mimarisinin İç Anadolu Bölgesine özgü mimarisini barındırmakta olup, Bektaşi kültüründe önemli bir yer teşkil etmektedir

Keywords

Nevşehir, Hacıbektaş, Bektaşilik, Hacı Bektaş Veli, Kadıncık Ana Evi, Balım Evi

A Place to Visit in Hacıbektaş: Kadıncık Ana House

Abstract

In this research, Kadıncık Ana House, also known as Balım Evi, located in the Hacıbektaş district of Nevşehir province, is introduced. Various publications have been made about Hacı Bektaş Veli Complex and other buildings previously, but there has not been any detailed research made on Kadıncık Ana House, which is thought to be the house, where Hacı Bektaş Veli stayed, when he came to Hacıbektaş. Therefore, it is aimed to contribute to lack of knowledge in the literature and to put forward the position of the building in Bektashism and Turkish House architecture. Accordingly, after the reviewed of the sources and archives related to the subject, the building was examined taking into account the architectural and decorative features. Although there is no information on the date of the first construction of the building, it is understood that it was repaired in the years 1896-97 and 1974 according to the inscription on the arch in the Sır Room section of the building. Built with rubble stone and cut stone material, the house consists of collateral three rooms having a rectangular plan and in front of it, there is a large garden having two tombstone headstone inside. The houses in the region are generally with sofa, but at present, Kadıncık Ana House has no sofa. The walls of the Sır Room and Cem Room are plastered and embellished with hand-drawn artworks within the building. The walls of the Guest Room located between the two chambers are plasterless. We believe that the hand-drawn artworks, which have the effects of Westernization period and which are located on the walls of the Cem Room, were formed in 1896-97, and the hand-drawn artworks on the walls of the Sır Room were renovated during the restoration in 1974. The lintel arch used in the cover system of both of the rooms is widely used in the region. It is observed in the region that the vaults are built by placing sometimes a wooden beamed ceiling and sometimes a flat fine stone on the lintel arch. The covering system made in this way is generally completed with earthen roof. Herein, the Guest Room is covered with a wooden beamed ceiling, the Cem Room with a lintel arched vault and the Sır Room with a wooden beamed lintel arched ceiling. The earthen roof must be closed with a hipped roof later on. With all of its these features, the building contains the architecture of the Turkish Housearchitecture unique to the Central Anatolia Region and constitutes an important place in the of Bektashism culture

Keywords

Nevşehir, Hacıbektaş, Bektashism, Hacı Bektaş Veli, Kadıncık Ana House, Balım Evi

References

• Bayrakal, Sedat. (2010). “Nevşehir’in Hacı Bektaş İlçesindeki Bektaşi Kültürüyle İlişkili Türk Eserleri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 55, 281-310.
• Büyükmıhçı, Gonca. (2000). “Anadolu’da Konut; Nevşehir Evleri”. Arkitekt 478, 58-72.
• Dedebaba, Bedri Noyan. (1998). Bütün Yönleriyle Bektâşilik ve Alevîlik. Cilt I., Ankara: Ardıç Yayınları.
• Doğan, Ahmet Işık. (1977). “Osmanlı Mimarisinde Tarikat Yapıları Tekkeler, Zaviyeler ve Benzer Nitelikteki Fütüvvet Yapıları”. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi, İstanbul.
• Gölpınarlı, Abdülbaki. (1958). Manakıb-ı Hacı Bektâş-ı Velî Vilâyet-nâme. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• İmamoğlu, Vacit. (2010). Gesi Evleri. Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Kızılkaya, Oktay. (2019). “Hacı Bektaş Veli Tekkesi’nin Ziyaretgâh Olma Süreci ve XIX. Yüzyılda Yapılan İnşaatlar”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 92, 11-28.
• Maden, Fahri. (2010). “XIX. Yüzyılda Hacı Bektaş Velî Tekkesi’nde Yapılan Tamirlerle İlgili Arşiv Belgeleri”. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi 55, 311-324.
• Ocak, Ahmet Yaşar. (1992a). “Bektaşilik”, TDV İslam Ansiklopedisi, c.5, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 373-379.
• ——. (1992b). “Balım Sultan” TDV İslam Ansiklopedisi, c.5, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 471-s.18.
• ——. (1996a). “Hacı Bektaş-ı Veli”, TDV İslam Ansiklopedisi, c.14, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 455-458.
• ——. (1996b). “Hacı Bektaş Velayetnamesi”, TDV İslam Ansiklopedisi, c.14, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 471-472.
• Özcan, Zühal vd. (2005). Geleneksel Konut Dokusunda Kullanılabilirlik Ölçütlerinin Belirlenmesi Talas ve İncesu Örnekleri. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları.