TAŞELİ YÖRESİ TAHTACILARININ GEÇİŞ DÖNEMLERİNDE MİTOLOJİK UNSURLAR

Year 2016, Issue: 78, 139 - 158, 08.06.2016

Onur Alp Kayabaşı

Abstract

Araştırma sahası olan Taşeli Yöresi, Akdeniz Bölgesi’nin orta kesiminde yer alır. Taşeli Yöresi,Orta Toroslar’ da Alanya’nın doğusundan başlayarak kıyıda Gazipaşa, Anamur, Bozyazı,Aydıncık ve Silifke’nin batı kesimleri ile iç kesimlerde Gülnar, Mut ve Ermenek’i kapsayan vearazi yapısı çok kayalık ve engebeli olan bir bölgedir. Çalışmanın sınırlılığı Anamur, Bozyazı,Silifke, Mut ilçelerinde yerleşik Yanınyatır ve Hacı Emirli Ocağına bağlı Tahtacı oymaklarıdır.Çalışmada zengin bir kültüre sahip olan Tahtacıların geçiş dönemleri olarak adlandırılan doğum,evlenme/düğün ve ölüme ilişkin inançlarındaki uygulamalar incelenecek ve bunlarınTürk kültürü içerisindeki yeri gösterilerek içerisindeki mitolojik unsurlar ortaya çıkarılacaktır.Araştırmamızda nitel araştırma ilkeleri çerçevesinde gözlem, görüşme ve doküman analiziyöntemleri kullanılmıştır. Bir toplumun manevi değerlerini yansıtan gerçek ve kutsal kabuledilen mitler halkın içerisinde çeşitli unsurlarıyla, farklı inanış ve uygulamalarla varlığını sürdürmektedir.Dolayısıyla Taşeli Yöresi Tahtacıları arasında, insanların korunmaya muhtaçoldukları, kutsala duydukları ihtiyaç sebebiyle bu geçiş dönemleri esnasında görülen inanışve uygulamalarda birçok mitolojik unsura rastlanmaktadır. Sonuç olarak görülmektedir kiTahtacılar arasında görülen geçiş dönemlerine ait inanç ve uygulamalarda Türk mitolojisineait uygulamalar kendisini açık bir şekilde göstermektedir.

Keywords

Taşeli Yöresi, Tahtacılar, mitoloji, doğum, evlenme, ölüm

MYTHOLOGICAL ELEMENTS IN TRANSITION PERIODS OF TAHTACI SOCIETY AT “TAŞELİ” TERRITORY

Abstract

The research area is “Taşeli” Territory located in the central part of Mediterranian Region. The area is located in the Central Taurus Mountains starting from east of Alanya covering Gazipaşa, Anamur, Bozyazı, Aydıncık and west part of Silifke at the Coast of Mediterranian Sea. It also covers Gülnar, Mut and Ermenek towns in the inlands. The limitation of the study is Tahtaci tribes which belong to the Yanınyatır and Hacı Emirli guilds and are settled in Anamur, Bozyazı, Silifke and Mut towns. Practices of birth, marriage/wedding and death beliefs are named as the transition periods. In this study, not only transition periods of Tahtaci Society which has a rich culture will be examined but also mythological elements will be revealed by showing their place in Turkish Culture. Observation, interview and document analysis methods were used within the framework of the qualitative research approach. Myths reflecting the moral values of a society and accepted as real and sacred are still in existence inside people with its different beliefs, elements and practices. Therefore, there are lots of mythological elements resulting from the need of protection, and sacred of the people could be seen in beliefs and practices during this transition periods among Taşeli Territory Tahtacis. As a result of applications of Turkish mythology, it shows itself clearly in the beliefs and practices that belong to the transition periods among Tahtacis

Keywords

Taşeli Territory, Tahtacis, mythology, birth, marriage, death

References

• ATALAY, B. (1985). Divanü Lûgat-it Türk Tercümesi I cilt. Ankara: TDK Yayınları.
• ATALAY, B. (1986). Divanü Lûgat-it Türk Tercümesi Dizin. Ankara: TDK Yayınları.
• BAKIRCI, N. (2014). Eflâtun Cem Güney’in 'Masallar' Adlı Kitabında Yer Alan Metinlerde Mitolojik Unsurlar. Türük Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi., 4(2): 37-52.
• BAYAT, F. (2003). Korkut Ata Mitolojiden Gerçekliğe Dede Korkut. Ankara: Karam Yayınları.
• BAYAT, F. (2006). Ana Hatlarıyla Türk Şamanlığı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• BAYAT, F. (2007). Türk Mitolojik Sistemi (Kutsal Dişi-Mitolojik Ana, Umay Paradigmasında İlkel Mitolojik Kategoriler-İyeler ve Demonoloji) Cilt: 2. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• BEYDİLİ, C. (2005). Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük. Ankara: Yurt Kitap- Yayın.
• BORATAV, P. N. (1994). 100 Soruda Türk Folkloru (İnanışlar, Töre ve Törenler, Oyunlar). İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• BOZKURT, F. (2005). Toplumsal Boyutlarıyla Alevilik (5. Baskı). İstanbul: Kapı Yayın
• ÇIBLAK, N. (2005). Mersin Tahtacıları: Halkbilim Araştırmaları. Ankara: Ürün Yayınları.
• ÇOBANOĞLU, Ö. (1999). Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş (1.baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• ÇORUHLU, Y. (1998). 1. Eyüpsultan Sempozyumu Tebliğler Kitabı. Orta Asya’dan Anadolu’ya Lahit ve Taş Sandukalarda Görülen Hançer-Bıçak Tasvirlerinin Sembolizmi. İstanbul: Eyüp Belediyesi.
• ÇORUHLU, Y. (2006). Türk Mitolojisinin Ana Hatları. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• DURDU, A., KALAYCI DURDU, B. (1998). Geçmişten Günümüze Ölüm Adetleri ve Kemali- ye Köyünde Ölüm, Türk Halk Kültürü Araştırmaları. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• DİLEK, İ. (2007). Sibirya Türklerinde Ateşle İlgili İnançlar, Törenler ve Bazı Efsaneler. Bilig. 43: 33–54.
• DİLEK, İ. (2008) Prof. Dr. Ahmet Bican Erilasun Armağanı (Editör. Ekrem Arıkoğlu). Al- taylardan Anadolu’ya Bir Yemek, Bir Oyun ve Bir Ölüm Geleneği Üzerine. Ankara: Akçağ Yayınları.
• DİLEK, İ. (2014). Resimli Türk Mitoloji Sözlüğü Altay/Yakut. Ankara: Grafiker.
• ELİADE, M. (1991). Kutsal ve Dindışı. çev: M.A. Kılıçbay. Ankara: Gece Yayınları.
• ELİADE, M. (1994). Ebedi Dönüş Mitosu. çev: Ümit Altuğ. Ankara: İmge Kitabevi.
• ELİADE, M. (2003). Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi C.I. Çev. Ali Berktay. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• ELİADE, M. (2009). Dinler Tarihine Giriş. çev: L. A. Özcan, İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• ENGİN, İ. (1998). Tahtacılar/ Tahtacı Kimliğine ve Demografisine Giriş. İstanbul: Ant Yayınları.
• ERGUN, P. (2004). Türk Kültüründe Ağaç Kültü. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• ERÖZ, M. (1977). Türkiye’de Alevilik ve Bektaşilik. İstanbul: Otağ Matbaacılık.
• ERÖZ, M. (1991). Yörükler. İstanbul: T.D.A.V. Yayınları.
• FRAZER, J. G. (2004). Altın Dal I-II. Çev: M. H. Doğan. İstanbul: Payel Yayınları.
• GÜNAY, Ü.; GÜNGÖR, H., KUZGUN, Ş., vd. (1996). Kayseri’de Ziyaret ve Ziyaret Yerleri. Kayseri.
• GÜNAY, Ü.; GÜNGÖR, H. (2009). Başlangıçtan Günümüze Türklerin Dinî Tarihi. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• GÜNGÖR, H. (2002). Eski Türklerde Din ve Düşünce, Türkler Ansiklopedisi. III., Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• HOPPAL, M. (2014). Avrasya’da Şamanlar. Çev: B. Bayram; Ş.Ç. Çapraz. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• İNAN, A. (1998). Makaleler ve İncelemeler. Ankara: TTK Yayınları.
• İNAN, A. (2000). Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• KAPLAN, M. (2001). Kültür ve Dil. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• KAYABAŞI, O. A. (2013). Taşeli Yöresi Geçiş Dönemleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi . Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• KUMARTAŞLIOĞLU, S. (2012). Türk Kültüründe Ateş ve Ocak Kültü. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Balıkesir.
• MALİNOWSKİ, B. (2000). Büyü, Bilim ve Din. çev: S. Özkal. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• ÖGEL, B. (2002). Türk Mitolojisi II. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. ÖRNEK, S. V. -
• ÖZBOLAT, A. (2014). Kutsallaşma Sürecine Tipolojik Bir Yaklaşım: Ziyaret Fenomeni Örneği. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 70: 121-138.
• POTAPOV, L.P. (2012). Altay Şamanizmi. Çev. Metin Ergun. Konya: Kömen Yayınları.
• ROUX, J. P. (1999). Eskiçağ ve Ortaçağ ‘da Altay Türklerinde Ölüm. Çev: A. Kazancıgil. İs- tanbul: Kabalcı Yayınevi.
• ROUX, J. P. (2002). Türklerin ve Moğolların Eski Dini. Çev: A. Kazancıgil. İstanbul: Kabalcı.
• SKOBELEV, S. G. (2002). Eski ve Çağdaş Türklerde Umay Tanrıçası Görüntüsünün Parçaları ve İkonografisi, Türkler Ansiklopedisi. III, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• SELÇUK, A. (2008). Ağaçeri Türkmenleri Tahtacılar. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• SÜMER, D. (2011). Alevi-Bektaşi Miraç Söyleminden Cemin Simgesel Temsillerine Hakk’ın Birlik Bilinci. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 57: 57-84.
• TAŞ, İ. (2002). Türk Düşüncesinde Kozmogoni- Kozmoloji. Konya: Kömen Yayınları.
• TRYJARSKİ, E. (2012). Türkler ve Ölüm-Geçmişten Bugüne Türklerde Ölüm Kültürü. Çev: H. Er. İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
• ULUOCAK, Ş. (2014). Kazdağı Tahtacı Türkmen Kozmolojisinde 'Hakka Yürümek'. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 71: 55-82.
• YAR, E. (1999). Müslüman Düşüncesinde Olağanüstülük. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakül- tesi Dergisi, 4: 203-220.
• YEŞİL, Y. (2014). Türk Dünyası’nda Geçiş Dönemi Ritüelleri ve Bu Ritüellerde İcra Edilen Tür- ler, Ankara: Grafiker.
• YETİŞEN, R., (1986). Tahtacı Aşiretleri: Adet, Gelenek ve Görenekleri. İzmir: Memleket Ga- zetecilik ve Matbaacılık.
• YÖRÜKÂN, Y. Z. (2006). Anadolu’da Alevîler ve Tahtacılar. Ekler ve Yayına Haz. Turhan Yörükhan. İstanbul: Ötüken Neşriyat.