SİVAS KARGIN HALAYININ SEMAHLARLA BENZER VE FARKLI YÖNLERİ

Year 2020, Issue: 96, 443 - 458, 17.12.2020

Sevim Coşkun

Abstract

Bu makale Sivas semah ve halaylarının karşılaştırılmasını konu almıştır. Daha önce ayrı olarak Semahlar ve Halaylar konusunda araştırmalar yapılmış ise de Sivas Semah ve halaylarının karşılaştırılması ve Kargın Halayı Örneği konusu ilk defa detaylı olarak çeşitli kaynaklardan da faydalanılarak incelenmiştir. Konuyla ilgili olarak Karkın Halayı ele alınmıştır. Makalede öncelikle halay konusunda bilgi verilmiş ve Sivas halaylarından örneklerle halayların müzikal yapıları anlatılmıştır. Birlik, beraberlik, yardımlaşma gibi toplu hareket anlamına gelen halay, davul – zurna eşliğinde oynanmaktadır. Oyuncu sayısı en az üç kişiden başlar 5-6 kişi veya 8-10 kişi olabilir. Halaylar, tek bölümlü iki bölümlü, üç bölümlü ve dört bölümlü olmak üzere dört şekilde görülür. Tek bölümlü halaylar, hızlıdır. İki bölümlü halaylarda birinci bölüm “Ağırlama”, ikinci bölüm “Hoplatma”, “Sıktırma”, “Yürütme” adlarını alır. Üç bölümlü halaylarda üç farklı ritim vardır. “Ağırlama” ile başlar, “Yürütme” devam eder, “Hoplatma” ile sona erer. Dört bölümlü halaylarda “Ağırlama ”ile başlar, “Yanlama”ya geçer, “Yeldirme” ile devam eder ve “Hoplatma” ile sona erer. Semahlar Alevi ve Bektaşi topluluklarınca müzik eşliğinde yapılan dini bir tür törendir. Kapalı mekânda “cem” denilen ortamda yapılır. Bağlama eşliğinde dönülür. Kıyafet olarak temiz günlük halk giysileri kullanılır. 3-5-7-9-12 kişi sayısı ile oynanır. Bu sayılar Alevilerde önemlidir. Semahlarda da bölümler vardır. İki bölümlü semahlarda “Ağırlama” ve “Yeldirme” bölümleri olmak üzere iki bölümden oluşur. Altı ve üç bölümlü semahlar da vardır. Halay ve semah karşılaştırmasına örnek olarak Sivas Kargın Garhın yöresine ait Kargın Gahın halayı ele alınarak incelenmiş, çeşitli araştırmalar sonucu semahlarla olan benzerlikleri ve farklılıkları ortaya çıkarılmıştır. Kargın Halayının Semahlardan Farkları, müzik aleti olarak Davul zurna kullanılmıştır, oyuncular elele, omuz omuza figürler oluşturmuşlardır, ileriye üç adım ve geriye üç adım figürleri görülmektedir. Kargın Halayının Semahlarla Benzerlikleri ise, yanlama ve yeldirme bölümlerinde oyuncular ayrılarak kollarını yanlara sallayarak oyunu icra etmişlerdir. Nitekim müzikal yapısındaki bu duygu bize semahtan halaya dönüştüğü kanaatini vermektedir. Sonuç olarak bu makalede semah ve halaylar incelenmiştir. Sivas Kargın Halayı örnek olarak alınmış, detaylı olarak incelenmiş ve Halay özelliği taşımasına rağmen, belki geçmişinden gelen bir etkileşim sonucu olabilir, müzikal yapısında semahı andıran bir koku taşımaktadır. Nitekim bazı figürlerinden de bu benzerlik anlaşılmaktadır.

Keywords

Sivas Semahı, Halay, Sivas Kargın Halayı, Alevi, Halk Oyunu

Similarities and Differences Between Sivas Kargın Halay and Semahs

Abstract

This article is about the comparison of Sivas semahs and halays a kind of Anatolian folk dance . Although some researches have been done on semahs and halays before, the comparison of semahs and halays in Sivas and Kargın Halay has been examined in detail for the first time by making use of various sources. First of all, information about halay is given in the article and the musical structures of halay are explained with examples from Sivas halay. The halay, which means unity, solidarity, operation and collective action, is played with the accompaniment of drums and zurna a musical instrument similar to flute . The number of people performing the halay starts with at least three people; it can be 5-6 people or 8-10 people. Halay is seen in four forms: one-part, two-part, three-part, and four-part. Halay consisting of a single part is fast. In two-part halay, the first part gets the names; “Ağırlama” accommodating , the second gets the names; “Hoplatma”, “Sıktırma”, and “Yürütme”. There are three different rhythms in the three-part halays. It begins with “Ağırlama”, continues with “Yürütme” ends with “Hoplatma”. The four-part halays begin with “Ağırlama”, passes to “Yanlama”, continue with “Yeldirme” and end with “Hoplatma”. Semahs are a kind of religious ceremony performed with music by Alawi and Bektashi communities. It takes place in an indoor space called “cem”. Whirling takes place accompanied by bağlama. Clean daily folk clothes are used as clothing. It is played with the number of 3-5-7-9-12 people. These numbers are important for Alawis. There are also sections in the semahs. The two-part semahs consist of two sections, namely “Ağırlama” and “Yeldirme”. There are also six and three part semahs. As an example of the comparison of halay and semah, the Kargın Garhın Halay belonging to Sivas Kargın Garhın region has been examined, the similarities and differences with semahs have been revealed as a result of various studies. Differences of Kargın Halay from semahs are drum and zurna was used as an instrument, the players formed figures hand in hand, shoulder to shoulder, three steps forward and three steps back are figures. The similarities of Kargın Halay with semahs are that the players leave and perform the semah by waving their arms to the sides in the “yanlama” and “yeldirme” sections. As a matter of fact, this feeling in the musical structure gives us the opinion that it has transformed from a semah to a halay. As a result, although Sivas Kargın Halay has the feature of halay, it may be the result of an interaction from the past as it has a similar sense with semah in its musical structure. As a matter of fact, this similarity can be understood from some of its figures.

Keywords

Semah of Sivas, Halay, Kargın Halay, Alawi, Folk Dance

References

• Bozkurt, Fuat (1990). Semahlar. İstanbul: Cem Yayınevi.
• Coşkun, Sevim (1994). “Sivas Semah ve Halaylarının Karşılaştırılması”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Elçi, Coşkun Armağan (1997). Muzaffer Sarısözen Hayatı, Eserleri ve Çalışmaları. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ay, Göktan (1990). Folklora Giriş. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Kaya, Doğan (2011). Sivas Halk Oyunları, Halk Oyunları Davul ve Zurna Sanatçıları. Sivas: Sivas Fazıl Heyeti Âşıklar ve Halk Oyunları Derneği Yayınları.
• Kaya, Uğur (1991). “Sivas Halayları ve Ezgilerinin İncelenmesi”,Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Önder, Erdoğan (1988). “Sivas Halk Oyunları”. Basılmamış Lisans Tezi, Sivas.
• --------. (2001). “Folklor Sosyolojisi Açısından Sivas Halayları”, Türklük Bilimi Araştırmaları 10, 81-105.
• Sarısözen, Muzaffer (1942). “Garkın Halayı”, Ülkü Mecmuası 30, 10-11. Yönetken, Halil Bedii (2006). Derleme Notları: I. Kitap, İstanbul: Sun Yayınları.