Existence through Language: An Ontological Analysis of Bekir Çobanzade’s Poem Tuvğan Til

Yıl 2025, Sayı: 54, 777 - 798, 29.11.2025

Neslihan Karagöz

Öz

As one of the prominent approaches in contemporary art philosophy, the ontological analysis method is a significant tool used to explain the meaning and artistic value of a work of art. This method is comprehensively addressed and theoretically framed in İsmail Tunalı’s seminal work Sanat Ontolojisi (Ontology of Art). In the field of art ontology, the multiple layers of being (ontology) that constitute a literary work determine its multidimensional structure. These layers are regarded as the primary components that shape the depth of meaning and aesthetic value of a literary text. To analyze a poem using the ontological method, it must be examined through the lenses of both being and meaning. In this context, studies focusing particularly on poetry have become especially prominent.
Mother tongue, one of the core concepts of this study, represents the cultural identity that reflects a nation’s memory, soul, and mode of existence. In this respect, mother tongue plays a crucial role in the construction of collective memory. Serving as a bridge between a nation’s past and its future, it facilitates intergenerational cultural transmission, and determines how that nation perceives the world, formulates its philosophy, and expresses its emotions. For the Crimean Tatars, language has historically been the most fundamental component of their identity. Among the Crimean Tatars, love for the mother tongue has often been equated with love for the homeland. In this regard, Bekir Çobanzade’s poem Tuvğan Til stands out as a unique example that sheds light on the ontological significance of mother tongue, both on an individual and collective level. This study presents biographical information about Bekir Çobanzade, one of the most significant figures in Crimean Tatar literature, and analyzes one of his most renowned poetic works, Tuvğan Til, using the ontological analysis method to reveal the existential meaning that mother tongue holds for both the individual and society.

Anahtar Kelimeler

Crimean Tatar literature , Bekir Çobanzade , Tuvğan Til , mother tongue , ontology , Ontological Analysis

Etik Beyan

This study did not involve the use of any scales or materials belonging to others. Ethical principles were followed during the data collection process. I declare all these matters to the relevant journal.

Teşekkür

I thank Prof. Dr. Orhan Söylemez for his scientific support and guidance during the preparation and publication of this study.

Dil Yoluyla Varlık: Bekir Çobanzade’nin Tuvğan Til Şiirinin Ontolojik Analizi

Öz

Çağdaş sanat felsefelerinden biri olarak öne çıkan ontolojik çözümleme yöntemi bir sanat eserinin anlamını ve sanatsal değerini açıklamak amacıyla kullanılan önemli yaklaşımlardan biridir. Bu yöntem İsmail Tunalı’nın Sanat Ontolojisi adlı çalışmasında ayrıntılı biçimde ele alınmış ve temel çerçevesi oluşturulmuştur. Sanat ontolojisinde edebî eserin çok boyutlu yapısını varlığa ilişkin katmanlar belirlemektedir. Bu katmanlar edebi metnin anlam derinliğini ve estetik değerini belirleyen başlıca unsurlar olarak kabul edilir. Bir şiirin ontolojik yöntemle çözümlenebilmesi incelenen eserin varlık ve anlam düzlemlerinde ele alınmasını gerekmektedir. Bu bağlamda özellikle şiir türünde yapılan incelemeler öne çıkmaktadır.
Çalışmanın temel kavramlarından birini oluşturan ana dili bir milletin hafızasını, ruhunu ve varoluş biçimini yansıtan kültürel kimliktir. Bu yönüyle ana dili, toplumsal belleğin inşasında önemli bir rol oynamaktadır. Bir milletin geçmişi ve geleceği arasında köprü olarak kuşaklar arası kültürel aktarımı sağlayan ana dili o milletin dünyayı algılama biçimi, felsefesi ve duygularını ifade biçimi açısından belirleyici bir etkiye sahiptir. Kırım Tatarları için dil, tarihsel süreç boyunca kimliğin en temel yapı taşı olmuştur. Kırım Tatarlarında ana dile duyulan sevgi çoğu zaman vatan sevgisiyle özdeşleştirilmiştir. Bu doğrultuda Bekir Çobanzade’nin Tuvğan Til adlı şiiri hem bireysel hem de toplumsal düzlemde ana dilin ontolojik değerine ışık tutan özgün bir örnek olarak dikkat çeker. Bu çalışmada, Kırım literatürünün önemli isimlerinden biri olan Bekir Çobanzade’nin biyografisi hakkında bilgi verilmiş, edebi anlamda en ünlü eserlerinden biri olan Tuvğan Til adlı şiiri ontolojik analiz metoduyla incelenerek ana dilin birey ve toplum için taşıdığı varlık düzeyindeki anlam ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kırım Tatar edebiyatı , Bekir Çobanzade , Tuvğan Til , ana dili , ontoloji , Ontolojik İnceleme Metodu

Etik Beyan

Bu çalışma kapsamında herhangi bir ölçek ya da başkasına ait materyal kullanılmamıştır. Veri toplama süreci boyunca etik ilkelere uygun hareket edilmiştir. Tüm bu hususları ilgili dergiye beyan ederim.

Teşekkür

Bu çalışmanın hazırlanmasında sunduğu bilimsel katkılar ve yayın sürecinde sağladığı rehberlik için Prof. Dr. Orhan Söylemez’e teşekkür ederim.

Kaynakça

• AÇA, Mehmet, “Sovyetler Birliği’nde Galiyevcilik”, Düşünce Dünyasında Türkiz, 3/17, Ankara 2022, 85.
• ACAR, Kenan, “Kırımlı Bir Türk Çobanın Türklük Bilimine İz Bırakan Şair Oğlu: Bekir S. Çobanzade”, Düşünce Dünyasında Türkiz, 3(17), Ankara 2022, 217.
• ALTIN, Özlem, Bekir Sıtkı Çobanzade’nin Şiirleri Üzerine Bir İnceleme, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir 2018.
• AYDINGÜN, Ayşegül, “Kırım Tatarlarının Ana Vatana Dönüşü ve Kültürel Canlanma Sürecinde Dil ve Eğitimi”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 21/1, Ankara 2004, 110-111.
• AZAP, Samet, “Ontolojik Çözümleme Yöntemi ve “Kanla Kirlenmiş Evrak” Şiiri Üzerine Bir Çözümleme Denemesi”, Turkish Studies, 8/1, Ankara 2013, 852.
• BURAN, Ahmet, Kurşunlanan Türkoloji, Akçağ Yayınları, Ankara 2010, 506-512.
• CEVİZCİ, Ahmet, Paradigma Felsefe Sözlüğü, Paradigma Yayınları, İstanbul 2013, 1192.
• DUYMAZ, Ali, “Bekir Çobanzade’nin Edebiyat Tarihçiliği ve Türk Halk Edebiyatı Üzerine Çalışmaları”, Akademik Kaynak, 3/6, Samsun 2015, 48.
• ERGIN, Muharrem, Türk Dil Bilgisi, Bayrak Basımevi, İstanbul 2013, 3.
• HABLEMITOĞLU, Necip, Yüzbinlerin Sürgünü Kırım’da Türk Soykırımı, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, İstanbul 2004, 68.
• HABLEMİTOĞLU, Necip, Yüzbinlerin Sürgünü Kırım’da Türk Soykırımı, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, İstanbul 2004, 68.
• HAZER, Gülsemin, “Ontolojik Tahlil Metoduyla Ahmet Muhip Dıranas'ın Yaşarken Şiirinin İncelenmesi”, Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, 41, İstanbul 2014, 6.
• KARAGÖZ, Neslihan, Kırım Tatar Edebiyatında Göç: Şiirler ve Türküler, Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kastamonu 2022.
• KAVAK, Nuri, Muhammet Taha Bayraktar, “İlmin ve Kalemin Orak ve Çekiç ile Dansı Kırımlı Büyük Türkolog Bekir Sıdkı Çobanzade (15 Mayıs 1893-13 Ekim 1937)”, Journal of International Eastern European Studies, 3/1, 2021, 45.
• OTAR, İsmail, Kırımlı Türk Şair ve Bilgini Bekir Sıdkı Çobanzade, Lebib Yalkın Yayımları, İstanbul 1999, 13-14.
• ÖZTÜRK, Furkan, “Osmanlı Şiirine Sanat Ontolojisiyle Yaklaşmak Üzerine”, Turkish Studies, 2/4, Ankara 2007, 681–682.
• SAKALLI, Erol, “Türk Dünyası Şairlerinde Millî Kimlik Simgesi Olarak Ana Dili”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 39, Ankara 2015, 184.
• SÖYLEMEZ, Orhan, Samet Azap, Türk Dünyası Edebiyatları Şiir Çözümlemeleri, Kesit Yayınları, İstanbul 2017, 124-125.
• TUNALI, İsmail, Sanat Ontolojisi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul 1971, 91–92.
• Türk Dil Kurumu, “Güncel Türkçe Sözlük”, https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 22.06.2025).
• TÜRKOĞLU, İsmail, “Çobanzâde, Bekir Sıtkı”, İslâm Ansiklopedisi, Cilt EK-1, 294-295. Türk Diyanet Vakfı, https://İslamansiklopedisi.Org.Tr/Cobanzade-Bekir-Sitki/ (Erişim Tarihi: 23.06.2025).
• YILMAZ, Tuba, “Hilmi Yavuz’un Ney Şiiri Üzerine Ontolojik Analiz Metoduyla Çözümleme Denemesi”, Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 6/12, Samsun 2017, 160.
• КОКИЕВА, Айше, Къырымтатар эдебияты (стандарт дередже): окъутув къырымтатар тилинде алып барылгъан умумтасиль орта муэссиселерининъ 10-джы сыныфы ичюн дерслик, Букрек нешрият эви, Черновцы 2018, 160-162.
• ФАЗЫЛОВ, Риза, Сафтер Нагаев, Къырымтатар эдебиятынынъ тарихы. Кьыскъа бир назар, Къырым девлет окъув-педагогика нешрияты, Симферополь 2001, 289-293.
• ЧОБАН-ЗАДЕ, Бекир, Меним Языларым… Шиирлер ве Икяелер, Тарпан, Акъмесджит 2009, 64-65.