16. YY.IN İLK YARISINDAKİ DİVANLARDA YAVUZ SULTAN SELÎM’E SUNULMUŞ ŞİİRLER

Yıl 2019, Sayı: 40, 339 - 400, 30.05.2019

Ümran Ay Yılmaz Top

Öz

Yavuz Sultan Selîm dokuzuncu Osmanlı padişahı olup 1512-1520 yılları arasındapadişahlık yapmıştır. Şehzadeliği ve padişahlığı döneminde çevresinde âlim, sanatkârve şair olmak üzere birçok kıymetli simanın yetişmesine imkân veren YavuzSultan Selîm çıktığı seferlerde de hocalarını ve şairleri musahip olarak yanında bulundurmaksuretiyle onlarla daima irtibat hâlinde olmuştur. Bu makalede; YavuzSultan Selîm döneminde klasik Türk şiirinde eser veren şairler taranarak divan sahibiolanlar belirlenmiş, elde bulunan divanlardan ve Mecmû‘a-i Kasâ’id-i Türkiyye’denYavuz’a ithafen şiir yazan şairler ve bu şairlerin şiirleri tespit edilmiştir. Selîmnâmetarzındaki müstakil eserler ve Yavuz adına yazılan mesneviler çalışmaya dâhil edilmemiştir.15.yy.ın sonu ile 16.yy.ın ilk çeyreğinde eser veren şairlerden Yavuz adınaşiir yazmış 16 şairin manzumesi muhteva bakımından incelenmiştir. Bu şiirlerdekihükümdarla ilgili benzetmeler ayrı bir başlık altında değerlendirilerek Yavuz’un hükümdarlığının,şairliğinin ve diğer özelliklerinin şiire yansıması hakkında bir sonucaulaşılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yavuz Sultan Selim , Klasik Türk edebiyatı , divan , Kaside , benzetme

The Poems Presented To Selım I ın The Dıvans of The Fırst Half of The Sıxteenth Century

Öz

Selim I was the ninth Ottoman Sultan reigning from 1512 until 1520. During the term when he was a prince and a sultan, Selim I paved the way for the education of many venerable intellectuals, artisans and poets in his vicinity. He was always in contact with his tutors and poets and wanted to have them present as “musahip”s during his expeditions. In this article the poets having given divan anthology of verse to the classical Turkish poetry during Selim I’s reign have been searched thoroughly and the poets having a divan have been determined. From the divans on hand and from Mecmû‘a-i Kasâ’id-i Türkiyye the poets whose poems where dedicated to Selim I and the poetries of these poets have been ascertained. Distinct works in the style of Selîmnâme and masnavis which where written in the name of Selim I have not been added to this workout. The content of the poems belonging to 16 poets who made works in the name of Selim I at the end of the 15th century until the first quarter of the 16th century have been worked through. The analogies regarding the sultan in these poems have been worked up under another heading. We tried to determine how the sultanate of Selim I, his poesy and his other characteristics reflected on the classical Turkish poetry.

Anahtar Kelimeler

Selim I , Classical Turkish Literature , divan , ode , analogy

Kaynakça

• AKARSU, Kâmil haz. , Rumelili Za‘îfî Dîvânı Tenkîdli Metin , Berikan Yayı- nevi, Ankara 2011.
• ARGUNŞAH, Mustafa haz. , Şükrî-i Bitlisî Selîm-nâme, Erciyes Üniversitesi Ya- yınları, Kayseri 1997.
• AVŞAR, Ziya haz. , Revânî Dîvânı, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara 2017, e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56143,revani di- vanipdf.pdf?0 Erişim tarihi: 03.10.2018 .
• BİLGEN, Abdüsselam, Adâ’î-yi Şîrâzî ve Selîm-nâmesi İnceleme-Metin-Çeviri , Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2007.
• BURMAOĞLU, Hamit Bilen, Lâmi‘î Çelebi Dîvânı Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Dîvânı’nın Tenkidli Metni , Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniver- sitesi Fen Edebiyat Fakültesi, Erzurum 1983.
• ÇAĞLAR, Arife, Üsküplü Atâ ve Divançesi İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük , Ka- radeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Trabzon 2013.
• ÇAVUŞOĞLU, Mehmed-Mehmet Ali Tanyeri, Üsküplü İshak Çelebi Divanı, Mi- mar Sinan Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1989.
• ÇELTİK, Halil, Ahmed-i Rıdvan Divanı, Bizim Büro Basın Yayın Dağıtım, An- kara 2011.
• DİLÇİN, Cem, Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2016.
• DURSUN, Mesut, Nihânî Divanı, Gazi üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, YL Tezi, Ankara 1990.
• EMECEN, Feridun M., İmparatorluk Çağının Osmanlı Sultanları-I, İSAM Yayın- ları, İstanbul 2014.
• EREN, Kutlukhan, Basirî ve Divanının Tenkidli Metni, İstanbul Üniversitesi, Sos- yal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1999.
• ERÜNSAL, İsmail E., The Life and Works of Tâcî-zâde Ca‘fer Çelebi, With A Cri- tical Edition of His Dîvân, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Ya- yınları, İstanbul 1983.
• İPEKTEN, Halûk, Divan Edebiyatında Edebî Muhitler, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul 1996.
• İSEN, Mustafa, Dile Duran Ölüm -Klasik Türk Edebiyatında Mersiyeler-, Kapı Ya- yınları, İstanbul 2012.
• KARAVELİOĞLU, Murat A., Şem‘î Divanı, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, İstanbul 2014.
• ______ , Mecmû‘a-i Kasâ’id-i Türkiyye, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara 2015.
• KARTAL, Ahmet, “Yavuz Sultan Selîm Dönemi Edebiyatı”, Arayışlar, İnsan ve Bilim Araştırmaları, Yıl:4, S:7-8, 2002, s.105-152.
• ______ , Basirî ve Türkçe Şiirleri, Akçağ Yayınları, Ankara 2006.
• KAZAN NAS, Şevkiye, Celilî Divanı, Fakülte Kitabevi, İsparta 2011.
• KEKLİK, Murat, Üsküplü İshak Çelebi Divan Metin-Çeviri-Açıklamalar Dizini , Kırgızistan Türkiye-Manas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Bişkek 2014.
• KURTOĞLU, Orhan haz. , Zâtî Dîvânı - Gazeller Dışındaki Şiirler - İnceleme- Tenkitli Metin , T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara 2017, e-kitap: http://ekitap.kulturturizm.gov.tr/Eklenti/56164, zati-divanipdf.pdf?0 Erişim tarihi: 03.10.2018 .
• MENGİ, Mine haz. , Mesîhî Dîvânı, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Ku- rumu Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara 2014.
• ŞENEL, Abit, Lâmi‘î Çelebi Hüsn ü Dil İnceleme-Metin , Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslam Tarihi ve Sanatları Ana Bilim Dalı, Bursa 1998.
• TARLAN, Ali Nihad çev. , Yavuz Sultan Selîm Divanı, Ahmet Halit Kitabevi, İstanbul 1946.
• ______ , Şiir Mecmualarında XVI-XVII. Asır Divan Şiiri: Revanî, Hayretî, Haverî, Ahî, Peyamî, Sani, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1949.
• UĞUR, Ahmet, “Selîmnâme”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Cilt: 36, İstanbul 2009, s.440-441.
• ÜNVER, Niyazi, Gelibolulu Sürûrî ve Divanı, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara 2010.
• YAKŞI, Ayhan, Nihânî, Hayatı, Edebi Kişiliği ve Divanı’nın Tenkitli Metni, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya 1993.
• YAVUZ, Kemal, “Nihânî’nin Sultan I. Selim Adına Yazdığı Muammalı Kasi- desi ve Çözümü”, İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, c.28, İstanbul 1998, s. 547-583.