NECÂTÎ BEY’İN ŞİİR ANLAYIŞI

Yıl 2012, Sayı: 27, 143 - 218, 30.11.2012

Bayram Ali Kaya

Öz

Klâsik Türk şiirinin poetikasının bir bütün hâlinde tespitine yönelikçalışmalara malzeme ve de katkı sağlamak amacıyla hazırladığımız buçalışmada, Necâtî Bey’in dîvânından hareketle dile getirdikleri çerçevesindeşiirden ne anladığı, şiire yüklediği anlamlar, şiir karşılığında kullandığıkelimeler, şiiri için yaptığı benzetmeler, şiirinin vasıfları, özellikleri, konuları,işlevleri, şiire ve şiirine dâir yaptığı diğer değerlendirmeler, kısaca poetikasınınönemli bir bölümünü oluşturan şiir anlayışı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Necâtî, dîvânında en fazla şiir kelimesini tercih etmiş, onun yerine ayrıcaelfâz, gazel, kelâm, nazm, söz, suhan vb. kelimeleri kullanmıştır. Kendişiirlerini, aynı zamanda birer poetik terim olan âb-dâr, garrâ, rûşen, selîs, tâzevb. kelimelerle vasıflandırmış, onları ayrıca âb-ı hayât, akarsu, bahr, cennetyiyeceği, dür, gevher, lü’lü, fidan, servi, şeker, Hz. Yusuf vb. unsurlarabenzetmiştir. Şiirlerinin hâkim konusu sevgili ve onun güzellik unsurlarınınvasfedilmesi olan Necâtî’ye göre şiir, sevgilinin dudağı vb. güzellik unsurlarıvasfında yazılmalı, bir içim su gibi tatlı ve akıcı, büyüleyici, hatta mûcizevîözellikte olmalıdır. Yine ona göre şiir aynı zamanda güzel bir hat ve doğru birimlâ ile yazılmalı, şiirden anlayan nitelikli okuyucuya sunulmalı; bilgisiz, kötükâtiplere yazdırılmamalı, şiirden anlamayan kişilere ise asla sunulmamalıdır.Yaşadığı dönemde ”melikü’ş-şuarâ“ olarak anılan Necâtî’nin, klâsik şiirgeleneğinin aynı zamanda kurucu şairlerinden, klâsik şiirin tam olarakbaşladığı bir devrede eser veren isimlerinden biri olması da onun poetik görüş,değerlendirme ve tenkitlerini daha anlamlı ve önemli kılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Necâtî Bey , şiir , Şair , poetika , şiir anlayışı , Divan şiiri , Klasik Türk şiiri

UNDERSTANDING OF NECATİ BEY’S POETRY

Öz

The purpose of this study is to contribute to the studies that would establish thepoetics of Classical Turkish Poetry as a whole by providing material. In this work,the Necati Beg’s Divan is used as the primal source to identify the frameworks of hispoetry, his understanding of poetry, the metaphors that he used, the qualities of hispoems, his subjects, his assessments about his own poetry and poetry in general.Necati mostly preferred to use the term ”poetry“ along with the terms, elfâz, gazal,nazm, kelam, suhan etc. He also characterized his poems as ”âb-dâr“,”garrâ“,”ruşen“, ”selîs“, ”taze“ and likened them to ”âb-ı hayât“, ”akarsu“, ”bahr“, ”cennetyiyeceği“, ”dür“, ”gevher“, ”fidan“, ”servi“, ”şeker“, ”Yusuf“, etc. that are also poeticterms. The dominant themes of his poems are the beloved and the depiction of thebeloved’s beauty. According to Necati, poetry must be written as beautiful as thebeloved; it must be sweet and smooth as water, charming and miraculous. The poetrymust also be written with good chaligraphy and correct spelling; poems must berepreseted exclusively to the qualified reader; and poets must not have unqualied clerkswrite them.Necati who is known as ”melikü’ş-şuarâ“ the sultan of the poets in his period,being also one of the founding poets of the classical poetry makes his opinions andcritisisms about poetry, his poetic evaluations valuable and important for us.

Anahtar Kelimeler

Necâtî Bey , poem , poet , poetr , divan poetry , classicl Turkish poetry