Selefi-Cihadi Örgütlerin Karşılaştırmalı Analizi: El Kaide ve IŞİD Örneği

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 89 - 134, 06.01.2023

Tamer Kaşıkcı , Gözde Deniz Bülbül

https://doi.org/10.26513/tocd.1148920

Cited By: 1

Öz

ABD’de gerçekleşen 11 Eylül terör saldırıları, terörizmi uluslararası gündemin üst sıralarına taşımanın yanı sıra, terörizm çalışmalarına yönelik mevcut ilginin de artmasına neden olmuş, özellikle saldırıları gerçekleştiren El Kaide benzeri Selefi-cihadi örgütlere yönelik çalışmaların sayısı hızlı bir şekilde artmıştır. Bu Selefi-cihadi örgütlere yönelik gelişen alanyazında genelleştirici ve indirgemeci olmak üzere iki yaklaşım dikkat çekmektedir. Genelleştirici yaklaşımlar, bu örgütleri yüzeysel ortak özellikleri bağlamında birbirine özdeş yapılar olarak tanımlamakta iken, indirgemeci yaklaşımlar ise bu aktörlerin birbirlerinden farklılaştığı noktalara odaklanarak çeşitli sınıflandırmalar üretmektedir. Her iki yaklaşım da, sayıları hızla artan Selefi-cihadi örgütlerin anlaşılmasında önemli avantajlara sahip olmakla birlikte, genelleştirici yaklaşımlar, birbirinden farklı siyasi, sosyal, ekonomik ve tarihsel koşullar içerisinde oluşan bu aktörlerin önemli farklılıklarını; indirgemeci yaklaşımlar ise bu örgütlerin, oluşturdukları tipolojilerin koşullarına uyum sağlamayan özeliklerini göz ardı etmektedirler. Bu varsayım temelinde makale, Selefi-Cihadi örgütlere yönelik gerçekliği daha açık bir şekilde elde edebilmek için genelleştirici ve indirgemeci yaklaşımların sınırlarına bağlı kalmaksızın, öne çıkan cihadi terör oluşumları olarak El Kaide ve IŞİD’in benzerlik ve farlılıklarının ne olduğu sorusuna yanıt aramaktadır. Bu soru özelinde makalede, cihadi örgütlerin, güçlü benzerliklerine rağmen genelleştirici yaklaşımların öne sürdüğü kadar özdeş, farklılıklarının ise indirgemeci çalışmaların ileri sürdüğü kadar keskin olmadığı iddiası ileri sürülmektedir. Çalışmada, değerlendirilen aktörlerin farklılıkları ve benzerlikleri, aktörlere ait birincil kaynaklar üzerinden ideoloji, amaç ve strateji kategorileri içerisinde analiz edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

El Kaide, IŞİD, Cihat, Selefilik, İdeoloji

Kaynakça

• Abubaker, Sarkan Salman. “IŞİD’in İdeolojisi: Cihadi Selefilik”, Lectio Socialis, no.2 (2020): 97-112.
• Akkoyunlu, İsmail. “İbn Teymiyye’de Selef ve Selefiyye Kavramları”, Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, no.1 (2019): 545-562.
• Azzam, Abdullah. Defense of the Muslim Lands: The First Obligation After Iman, 1984.
• Bozorgmehri,Majid. “Roots of Violence by ISIS, An Analysis on Beliefs”, International Journal of Social Science Studies, no.3 (2018): 1-8.
• Cook, David. “Islamism and Jihadism: The Transformation of Classical Notions of Jihad into an Ideology of Terrorism”, Totalitarian Movements and Political Religions, no.2 (2009): 177-188.
• Dabıq Dergisi, no.1 (2015 - Ramazan, 1435): 3-50.
• Dabıq Dergisi, no.2 (2014 - Ramazan 1435): 3-44.
• Dabıq Dergisi, no.5 (2014 - Muharrem 1436): s.3-40.
• Dabıq Dergisi, no.3 (2014 - Sevval 1435): 3-42.
• Dabıq Dergisi, no.4 (2014 - Zilhicce 1435): s.3-56.
• Dabıq Dergisi, no.6 (2015 - Rebiülevvel 1436): s.3-63.
• Duderija, Adis. “Constructing the religious Self and the Other: neo-traditional Salafi manhaj”, Islam and Christian–Muslim Relations, no.1( 2010): 75-93.
• Gerges, Fawaz. The Far Enemy: Why Jihad Went Global, Cambridge: Cambridge University Press, 2009.
• Gürler, Recep Tayyip ve Özdemir, Ömer Behram. “DEAŞ: Ortaya Çıkışı, Yükselişi ve Çöküşü”. Orta Doğu’da Devlet Dışı Silahlı Aktörler içerisinde, der. Murat Yeşiltaş ve Burhanettin Duran. İstanbul: SETA Kitapları, 2019.
• Gürler, Recep Tayyip ve Özdemir, Ömer Behram. "El Kaide’den Post-Kaide’ye Dönüşüm: IŞİD", Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, no.1 (Mayıs 2014): 113-155.
• Hegghammer, Thomas. “The Ideological Hybridization of Jihadi Groups”, Current Trends in Islamist Ideology, no.1 (2009): 26-45.
• Hegghammer, Thomas. Jihad in Saudi Arabia: Violence and Pan-Islamism since 1979, Cambridge: Cambridge University Press, 2010.
• Hellmich, Christina. Al-Qaeda: From Global Network to Local Franchise, London: Bloomsbury Publishing, 2011.
• Hirsh, Michael. “Bush and the World”, Foreign Affairs, no.5 (2002): 18-43. Inspire Dergisi, no.5 (Bahar 2011, 1431): 4-73.
• Inspire Dergisi, no.7 (Güz 2011, 1432): 3-35.
• İbn Taymiyyah,Taqi-ud-Deen Ahmad. The Religious and Moral Doctrine of Jihaad, Birmingham: Maktabah Al-Ansar Publications, 2001.
• Kamolnick, Paul. The Al-Qaeda Organization and The Islamic State Organization: History, Doctrine, Modus Operandi, and U.S. Policy to Degrade and Defeat Terrorism Conducted in the Name of Sunni Islam, Carlisle: U.S. Army War College Press, 2017.
• Kepel, Gilles ve J.P. Milelli. Al Qaeda in its own words. Pascale Ghazaleh (çev.), Cambridge, Mass.: Belknap Press of Harvard University Press, 2008.
• Kobs, David M.. “The Ideological and Political Power of the Islamic State”, Strategic Studies Institute, no. 1 (2016): 40-44.
• Konstantiniyye, no.1 ( 2015 - Şaban 1436): 3-45.
• Konstantiniyye, no.3 (2015 -Zilhicce 1436, ): 3-72.
• Kurt, Selim ve Rafiyev, Elşad. "İslâm’da Cihad ve Terör Örgütlerince Manipülasyonu: El-Kâide Örneği" Ortadoğu Etütleri, , no.1 (2020): 82-117.
• Kutub, Seyyid. Yoldaki İşaretler –İman’ın İlkeleri-. Çeviren Salih Uçan. İstanbul: Hicret Yayınları, 1980.
• Lister, Charles. Profiling the Islamic State, Doha: The Brooking Instituation, 2014.
• Martin, Gus. Terörizm: Kavramlar ve Kuramlar. Çevirmenler İhsan Çapcıoğlu ve Bahadır Metin. Ankara: Adres Yayınları, 2017.
• Neer, Thomas ve O’Toole, Mary Ellen. “The Violence of the Islamic State of Syria (ISIS): A Behavioral Perspective”, Violence and Gender, no. 4 (2014): 145-156.
• Raineri, Luca ve Martini, Alice. “ISIS and Al-Qaeda as Strategies and Political Imaginaries in Africa: A Comparison between Boko Haram and Al-Qaeda in the Islamic Maghreb”, Civil Wars, no.4 (2017): 1-23.
• Ranstorp, Magnus. "Mapping terrorism studies after 9/11: An Academic Field of Old Problems and New Prospects ", Critical Terrorism Studies: A New Research Agenda, der. Richard Jackson ve diğerleri, London: Routledge, 2009.
• Rej, Abhijnan. “The Strategist: How Abu Mus'ab al-Suri Inspired ISIS”, ORF Occasional Paper (Ağustos 2016): 1-18.
• Sönmez, Göktuğ. “El-Kaide’den DEAŞ Sonrası Döneme: Küresel Militan Selefi Hareketin Dönüşümü ve Geleceği”, Güvenlik Çalışmaları Dergisi, no.2 (Aralık 2019): 134-148.
• Speckhard, Anne ve Ellenberg, Molly D.. “ISIS in Their Own Words: Recruitment History, Motivations for Joining, Travel, Experiences in ISIS, and Disillusionment over Time – Analysis of 220 In-depth Interviews of ISIS Returnees, Defectors and Prisoners”, Journal of Strategic Security, no. 1 (2020): 82-127.
• Stenersen, Anne. “Jihadism after the ‘Caliphate’: towards a new typology”, British Journal of Middle Eastern Studies, no.5 (2020): 774-793.
• Wiktorowicz, Quintan, ‘Anatomy of the Salafi Movement’, Studies in Conflict and Terrorism 29, no. 3 (2006): 207–39.
• Yetim, Mustafa, Kalaycı, Rıdvan ve Kaşıkcı, Tamer. Ortadoğu’da Devlet-Dışı Aktörler ve Arap Baharı, Müslüman Kardeşler, Hizbullah ve Hamas, Ankara: Orion Kitabevi, 2020.
• Yosufi, Abdul Basir. “The Rise and Consolidation of Islamic State: External Intervention and Sectarian Conflict”, Connections: The Quaterly Journal, no.4 (2016): 91-110.
• “A Draft of Zawahiri’s Message to the Egytptians” (SOCOM-2012-0000013), Combating Terrorism Center. https://ctc.westpoint.edu/harmony-program/a-draft-of-zawahiris-message-to-the-egyptians-original-language-2/
• “Compilation of Usama Bin Ladin Statements 1994-January 2004”, FBIS Report, Ocak 2004. https://irp.fas.org/world/para/ubl-fbis.pdf
• “Letter Regarding the Al Qaeda Strategy” (SOCOM-2012-0000017), Combating Terrorism Center. https://ctc.westpoint.edu/harmony-program/letter-regarding-al-qaida-strategy-original-language-2/
• “The Al Qaeda Manual”, FAS Intelligence Resource Program. https://irp.fas.org/world/para/manualpart1_1.pdf
• “Zawahiri’s Letter to Zarqawi”, Combating Terrorism Center. https://ctc.usma.edu/harmony-program/zawahiris-letter-to-zarqawi-original-language-2/