II. Meşrutiyetin İlanının Cebel-i Lübnan’da Yansımaları ve Seçim Tartışmaları

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 65 - 97, 23.06.2023

Aziz Kılıç , Özer Özbozdağlı

https://doi.org/10.26513/tocd.1241927

Cited By: 1

Öz

Cebel-i Lübnan’a 1861’de düzenlenen nizamname gereğince müstakil mutasarrıflık statüsü verilmişti. Bu düzenlemeyle Cebel-i Lübnan siyasi olarak en istikrarlı dönemlerinden birine kavuşmuştu. Bununla birlikte Osmanlı İmparatorluğu’nun bir parçası olmasına rağmen İstanbul’dan oldukça bağımsız bir anlayışla hareket etmiştir. I. Meşrutiyet Dönemi’nde Osmanlı parlamentosuna mebus göndermesi çağrısında bulunulmuş ancak özerk statüsünü gerekçe göstererek Cebel-i Lübnan bu çağrıya uymamıştır. 23 Temmuz 1908’de Meşrutiyetin yeniden ilanı ile birlikte Cebel-i Lübnan’da bulunan nerdeyse tüm mezheplerdeki liberal hizipler, büyük ölçüde ihtiyaç duyulan idari reformları gerçekleştirmek, mutasarrıfın baskısından kurtulmak amacıyla bu kez yeni anayasal rejime katılmayı desteklemişlerdir. Fakat bir süre sonra Cebel-i Lübnan’ın Meclis-i Mebusan’da temsil edilmesinin imtiyazlara zarar vereceği endişesi ortaya çıkmıştır. Bu sebeple Osmanlı hükümetinin mebus seçimi için aldığı tüm tedbirlere ve halkı seçime ikna ve teşvik için gösterdiği çabalara rağmen halk seçimlere katılma konusunda imtina etmiştir. Bazı kazalarda başlayan seçimler ise sonuçlandırılamamıştır. Seçimler Dürzilerin çoğunlukta olduğu Şuf kazasında kabul görmüştür. Hristiyanların çoğunlukta olduğu bölgelerde ise Cebel-i Lübnan’ın imtiyazlarına zarar geleceği endişesiyle seçimler kabul görmemiştir.
Bu çalışmada II. Meşrutiyet’in ilanının Cebel-i Lübnan’daki yansımaları ve bölgede Osmanlı Devleti’nin 1908 Meclis-i Mebusan seçimlerini yaptırma girişimleri ele alınmıştır. Konu daha çok Osmanlı arşiv belgeleri ve İngiliz elçilik ve konsolosluk raporlarından elde edilen veriler ışığı altında ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cebel-i Lübnan, 1908 seçimleri, Meclis-i Mebusan, II. Meşrutiyet.

Teşekkür

Sayın Editör, çalışmamız derginizin yazım kuralları çerçevesinde hazırlanmış olup sisteme yüklenmiştir. Teşekkür eder kolaylıklar dileriz.

Kaynakça

• Sadaret Cebel-i Lübnan (A.}MTZ.CL..): 5/205.
• Hariciye Nezareti Siyasi (HR. SYS): 1859/4.
• Dâhiliye Nezareti Mektubi Kalemi (DH. MKT): 1298/60; 2629/100;2725/93;2625/75; 2651/81.
• Dâhiliye Nezareti Şifre Kalemi (DH. ŞFR): 403/123.
• Meclis Vükela Mazbataları (MV): 1228/17.
• Şura-yı Devlet (ŞD): 2306/5.
• Further Correspondence Respecting the Affairs of Asiatic Turkey and Arabia No. 9433 (Londra: Haziran 1909) [F.O. 424/216]
• Further Correspondence Respecting the Affairs of Asiatic Turkey and Arabia No. 9480 (Londra: Haziran 1909) [F.O. 424/217]
• Further Correspondence Respecting the Affairs of Asiatic Turkey and Arabia No. 9482 (Londra: Temmuz 1909) [F.O. 424/218]
• Acar, İrfan C. Lübnan Bunalımı ve Filistin Sorunu. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1989.
• Akarlı, Engin Deniz. The Long Peace: Ottoman Lebanon, 1861-1920, Berkeley : University of California Press, 1993.
• Altundağ, Şinasi. “Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın Suriye'de Hâkimiyeti Esnasında Tatbik Ettiği İdare Tarzı.” Belleten 8, no. 30, (1944): 231-243.
• Aydın, Suavi ve Ömer Türkoğlu. “İttihad ve Terakki Programının ve Eyleminin Radikal Dönüşümü: 1908 Öncesi ve Sonrası.” içinde II. Meşrutiyeti Yeniden Düşünmek, der. Ferdan Ergut, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 2009.
• Buzpınar, Ş. Tufan, “Lübnan, Osmanlı Dönemi.” İslam Ansiklopedisi Cilt 27, Ankara: Diyanet Vakfı, 2003, 248-254.
• Cleveland, William L. Modern Ortadoğu Tarihi. çev. Mehmet Harmancı. İstanbul: Agora Kitaplığı, 2008.
• Demir, Fevzi. Osmanlı Devleti’nde II. Meşrutiyet Dönemi Meclis-i Mebusan Seçimleri 1908-1914. İstanbul: İmge Kitabevi, 2007.
• Emir Şekib Arslan. İttihatçı Bir Arap Aydınının Anıları. çev. Halit Özkan. İstanbul: Klasik Yayınları, 2005.
• Emrence, Cem. Osmanlı Ortadoğu’sunu Yeniden Düşünmek. çev. Gül Çağalı Güven. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2012.
• Erdem, Tarhan. Anayasalar ve Seçim Kanunları 1876-1982. İstanbul: Milliyet Yayınları, 1982.
• Gökbilgin, M. Tayyip. “1840’tan 1861’e Kadar Cebel-I Lübnan Meselesi ve Dürziler.” Belleten X, no. 40, (1946): 641-703.
• Hitti, Philip K. A Short History of Lebanon. London: Macmillian, 1965.
• Hitti, Philip K. Lebanon in History, From the Earliest Times to the Present, London: Macmillian Co. Ltd., 1957.
• Kansu, Aykut. 1908 Devrimi. çev. Ayda Erbal, İstanbul: İletişim Yayınları, 2017.
• Kayalı, Hasan. Jön Türkler ve Araplar. çev. Türkan Yöney. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2019.
• Kılıç, Aziz. “Adanalı Bir İttihatçı: Ali Münif Yeğena (1874-1951) ve Siyasi Yaşamı.” History Studies 12, no. 4, (Ağustos 2020): 1999-2021.
• Matossian, Bedross Der. Parçalanan Devrim Düşleri. çev. Renan Akman, İstanbul: İletişim Yayınları, 2016.
• Özbozdağlı, Özer. İttihat-Terakki ve Makedonya Sorunu 1908-1912. Doktora Tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, 2016.
• Özkaya Duman, Olcay. “Bir Orta - Doğu Buhranı Cebel-İ Lübnan Olayları (1860-61).” Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 3, no. 5, (2006).
• Özdemirci, Ayşe Selcan. “Suriye İç Savaşı’nın Lübnan’a Etkileri (2011-2016).” Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi 3, no. 2, (2016): 76-105.
• Reyhan, Cenk. “Cebel-i Lübnan Vilayet Nizamnamesi.” Memleket Siyaset Yönetim, (2006): 171-181.
• Sarıalioğlu, İrşat. “Doğu Akdeniz’de Tanzimat: Lübnan’da Çift Kaymakamlık Sisteminin Tesis Edilmesi ve 19. Yüzyıl Güç Dengesi”, Amme İdaresi Dergisi, C 52, S. 2, (Haziran 2019): s. 25-48.
• Saydam, Abdullah. “Ömer Lütfi Paşa (1806-1871).” İslam Ansiklopedisi, C. 37, İstanbul: Diyanet Vakfı, 2007, 74-76.
• Shaw, Stanford J. ve Ezel Kural Shaw. Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye Cilt 2. çev. Mehmet Harmancı. İstanbul: E Yayınları, 2017.
• Spagnolo, John P. France& Ottoman Lebanon 1861-1914. London: Ithaca Press, 1977.
• Tekindağ, M.C. Şehabeddin. “Dürzi Tarihine Dair Notlar.” İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi7, no. 10, (1954): 143-156.
• Tekindağ, M.C. Şehabeddin. “XVIII. ve XIX. Asırlarda Cebel Lübnan, Şihab-Oğulları.” İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi 9, no. 13, (1958): 31-44.
• Tunaya, Tarık Zafer. Türkiye’de Siyasal Partiler, Cilt 1. İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları, 1988.
• Ülman, Haluk. “1840-1845 Arasında Suriye ve Lübnan’ın Durumu ve Milletlerarası Politika.” Ankara Üniversitesi SBF Dergisi 18, no. 3, (1963): 245-268.