Sabahattin Ali’nin “İçimizdeki Şeytan” Romanı Üzerinden Türkiyede Bürokrasi Kavramı ve Memurluk Algısı

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 1, 48 - 62, 31.12.2024

Hanife Uçar Ahmet Güven

Öz

Türk edebiyatının önemli öykücülerinden biri olarak kabul edilen Sabahattin Ali, hikâyelerinde ve romanlarında genel olarak Anadolu’yu ve Anadolu insanını çeşitli açılardan, toplumsal gerçekçi bir tavır ve derinlemesine bir bakışla ele alır. Bu hikâyelerde şehir, kasaba ve köylerde görev yapan asker ve sivil memurlar; zihniyetleri, halkla ilişkileri ve olay/durumlar karşısındaki tutum ve davranışları ile mercek altına alınır. Çoğu zaman kendini devletle özdeşleştiren bu memurlar, asıl şahsiyetlerini de kaybetmişlerdir. Bu tutum ve davranışlar, halk üzerinde olumsuz intibalar bırakmış, toplumsal bilinç dışına damga vurmuştur. Böyle bir ortamda Sabahattin Ali öyküleriyle, halka ve insanımıza duyduğu merhameti ve sevgiyi, onların tarafında yer alarak ortaya koyar. Bu öykülerde, Anadolu halkının memur ve bürokratik işleyiş karşısındaki konumu da bu kapsamda ele alınmaktadır. Özellikle 1940’lı yıllarda yayımlanan Türk romanlarında, ana karakterlerden yardımcı karakterlere kadar birçok figür memur olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu romanlardan biri de Sabahattin Ali’nin “İçimizdeki Şeytan” adlı eseridir. Bu eserin ana karakteri de memurdur ve bu karakterin gündelik ve çalışma hayatı üzerinden dönemin bürokratik yapısı ele alınmaktadır. Romanda geçtiği haliyle, memurluk olgusu 1913’te yürürlüğe girmiş olan kanunlar çerçevesinde şekillenmiş olup, günümüzdeki memurluk sisteminden farklılıklar göstermektedir. Bu makalede, o dönemde çalışan memurların bürokratik ilişkileri ve bürokrasi kavramına bakış açısı romandaki kurgudan hareketle incelenmeye çalışılmıştır. Çalışmada, romanda da bahse konu edildiği gibi o dönemin memurlarının işe alım, terfi süreçleri ve bu süreçlerde liyakat ve adaletin göz ardı edilmesi meselesi, Weber’in ideal tip bürokrasisi ile karşılaştırılarak ele alınmaya çalışılmıştır. Ayrıca “İçimizdeki Şeytan” romanı üzerinden, o dönemin toplumsal yapısına ve sistemin eleştirisi memurluk bürokratik yapı ve halkın bu süreçteki hoşnutsuzluğu konuları roman üzerinden değerlendirilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bürokrasi , Memurluk , Sebahattin Ali , İçimizdeki Şeytan

The Concept of Bureaucracy and The Perception of Civil Servantship in Türkiye Through Sabahattin Ali’s Novel “The Devil Within Us”

Öz

Sabahattin Ali, who is considered one of the important storytellers of Turkish literature, generally addresses Anatolia and the Anatolian people from various perspectives, with a social realistic attitude and an in-depth perspective in his stories and novels. In these stories, soldiers and civil servants working in cities, towns and villages are examined with their mentalities, relations with the public and their attitudes and behaviors towards events/situations. These civil servants, who often identify themselves with the state, have also lost their real personalities. These attitudes and behaviors have left a negative impression on the public and have left their mark on the social unconscious. In such an environment, Sabahattin Ali reveals his compassion and love for the public and our people by taking their side with his stories. In these stories, the position of the Anatolian people against the civil servants and bureaucratic functioning is also addressed within this scope. Especially in Turkish novels published in the 1940s, many characters, from the main characters to the supporting characters, appear as civil servants. One of these novels is Sabahattin Ali's work "İçimizdeki Şeytan" (The Devil Within Us). The main character of this work is also a civil servant and the bureaucratic structure of the period is discussed through the daily and working life of this character. As it is mentioned in the novel, the concept of civil service was shaped within the framework of the laws that came into force in 1913 and differs from the current civil service system. In this article, the bureaucratic relations of the civil servants working in that period and their perspective on the concept of bureaucracy were examined based on the fiction in the novel. In the study, as mentioned in the novel, the recruitment and promotion processes of the civil servants of that period and the issue of disregarding merit and justice in these processes were tried to be addressed by comparing them with Weber's ideal type bureaucracy. In addition, through the novel "İçimizdeki Şeytan", the social structure of that period and the criticism of the system, the civil service, the bureaucratic structure and the public's dissatisfaction in this process were tried to be evaluated through the novel.

Anahtar Kelimeler

Bureaucracy , Civil Service , Sebahattin Ali , İçimizdeki Şeytan

Kaynakça

• Akçakaya, M. (2016). Bürokrasi kuramları ve Türk kamu yönetiminde bürokratik sorunlar. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(3), 669-694.
• Ali, S. (2023). İçimizdeki Şeytan, 71. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Aydın, Y. & Yeğen, İ. (2019). Sabahattin Ali’nin hikâyelerinde bürokrasi ve memurlar. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(1), 1243-1284. Bülbül, K. (2018). Bürokrasinâme: Yeni sistem, yeni bürokrasi: Sorunlar, tespitler, öneriler. Liberte Yayınları, Ankara.
• Çanaklı, L. A. (2007). Türk romanında bürokrasi ve memurlar (1872-1950). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Bursa: Bursa Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Çelik, T. (2021). Sabahattin Ali’nin romanlarında devlet memurluğu ve memur odaları. Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 8(2), 150-171.
• Ergun, T. (2015). Kamu yönetimi, TODAİE Yayınları, Ankara.
• Ergun, T., & Polatoğlu, A. (1988). Kamu yönetimine giriş, 3. Baskı, TODAİE Yayınları, Ankara.
• Eryılmaz, B. (1999). Kamu yönetimi, İstanbul.
• Eryılmaz, B. (2010). Bürokrasi ve siyaset: Bürokratik devletten etkin yönetime, 4. Baskı, Alfa Yayınları, İstanbul.
• Gökçe, O. & Şahin, A. (2002). 21. Yüzyılda Türk bürokrasisinin sorunları ve çözüm önerileri. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2(3), 1-27.
• Güven, A. (2017). Kamu yönetiminde yeni bürokratik hastalıklar. Türk İdare Dergisi, 1(485). 603-623.
• Güven, A. (2017). Kuramdan uygulamaya kamu yönetiminin dönüşümü, Ankara: Orion Kitabevi.
• https://Sozluk.Gov.Tr/?Ara=Memur ET:15.12.2024.
• Kabaklı, A. (1976), Bürokrasi ve biz, Boğaziçi Yayınları, İstanbul.
• Özer, M. A., Akçakaya, M., Yaylı, H., & Batmaz, N. Y. (2019). Kamu yönetimi klasik (Yapı ve Süreçler), 2. Baskı, Adalet Yayınları, Ankara.