YİYECEK-İÇECEK İŞLETMELERİNDE KORUYUCU ERGOTERAPİ YAKLAŞIMLARI

Yıl 2024, , 235 - 248, 31.05.2024

Hülya Yücel

https://doi.org/10.52369/togusagbilderg.1333013

Öz

Yiyecek-içecek işletmeleri insanların beslendikleri, serbest zamanlarını değerlendirdikleri; içerisinde aşçı, garson ve temizlik görevlisi gibi personeli olan mekânlardır. Bu mekânların esas amacı, mesleki yeterliliğe sahip çalışanlar ile müşterilere iyi bir hizmet sunmaktır. Ergoterapistler bu amacın yerine getirilmesine destek veren meslek grupları arasındadır. Ergoterapistler detaylı değerlendirmeleri ve uyguladıkları müdahaleler ile çalışanların sağlığını korumayı, var olan becerilerini geliştirmeyi, iş verimliliğini arttırmayı, olası risk faktörlerini en aza indirmeyi ve böylece yaşam kalitesini arttırmayı hedefler. Bu hedefler doğrultusunda koruyucu ergoterapi uygulamaları ile çevresel düzenlemeler yaparlar ve kişiye özel önleyici programlar geliştirirler. Ülkemizde ergoterapistlerin, iş yeri ortamının düzenlenmesinde ve çalışanlara uygulanacak koruyucu programlarda daha etkin görev almaları beklenmektedir. Bu derleme, yiyecek-içecek işletmelerinde sağlıkla ilgili risk faktörlerini ortaya koyarak çalışma ortamının düzenlenmesi ve koruyucu ergoterapi yaklaşımları konusunda farkındalık oluşturmak amacıyla yapıldı. Alanyazında iş yerlerinde uygulanan koruyucu ergoterapi yaklaşımlarına yönelik çalışmaların yetersiz olması, yiyecek-içecek işletmelerinde ergoterapinin öneminin anlaşılamamış olması ve ülkemizde bu alanda çalışan ergoterapist sayısının az olması yiyecek-içecek işletmelerinde uygulanan koruyucu ergoterapi yaklaşımları konusuna özelleşmemizi sağladı. Bu çalışma için Google Akademik, PubMed, YÖK Tez, DergiPark ve Research Gate arama motorları kullanıldı. Toplam 88 makale incelendi. Yiyecek-içecek işletmelerinde hizmet veren personellerin görev tanımları yapılarak, sağlık riskleri üzerinden ergonomik müdahaleler ele alındı.

Anahtar Kelimeler

Ergonomi, İş kazaları, İş sağlığı ve güvenliği, Koruyucu ergoterapi, Yiyecek-içecek işletmeleri

Kaynakça

• 1. Güven E. Kafelerde kullanıcı memnuniyetinin konfor koşulları açısından değerlendirilmesi: Görükle/Bursa Örneği. Mimarlık ve Yaşam Dergisi. 2019;4(1):183-96.
• 2. Çakır HA, Çakır EZ. Otel mutfaklarında çalışanların iş sağlığı ve güvenliği ile mutfak ergonomisi tutumlarına yönelik bir araştırma. Sivas İnterdisipliner Turizm Araştırmaları Dergisi. 2021;4(1): 23-34.
• 3. Çakıcı AC, Uzpak BD, Kaynak M. Antakya’da alakart servis yapılan restoranların sık karşılaştıkları işletmecilik sorunları üzerine bir araştırma. Journal of Tourism and Gastronomy Studies. 2016;4:32-42.
• 4. Yaşar İ, Yücel H. İnsan Sağlığında Koruyucu Yaklaşımlar. İçinde: Yucel H, editör. İş yerlerinde ergonomik yaklaşımlar. 1.Basım. Ankara: Akademisyen Yayınevi; 2022. s467-79.
• 5. Olcay ZF. Mutfakta iş sağlığı ve güvenliği. Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi. 2019;14(53):21-34.
• 6. Verma SK, Courtney TK, Corns HL, Huang YH, Lombardi DA, Chang WR. et al. Factors associated with use of slip-resistant shoes in US limited-service restaurant workers. Inj Prev. 2012;18(3):176-81.
• 7. Akın G, Gültekin T. Günümüz restoran tasarımında kriterler. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi. 2015;3(3):251-58.
• 8. Dareker S, Peshave M. A study of importance of kitchen designing in standalone restaurants. International Journal of Research in IT and Management. 2016;6(6):110-9.
• 9. Arslan ÖB, Öksüz Ç. Koruyucu Ergoterapi ve Çevresel Düzenlemeler. İçinde: Bumin G, Akyürek G, editörler. İş yerlerinde kas iskelet sistemi yaralanmalarını önleme ve ergonomik tasarım. 1. Basım. Ankara: Hipokrat Yayınevi; 2021. s185-93.
• 10. Doğan S, Yeşiltaş M. Aşçının kişisel özellikleri ile mesleki yetkinliklerinin tespitine yönelik bir çalışma. Journal of Tourism and Gastronomy Studies. 2017;5(4):250-63.
• 11. Doğan M, Kalınkara V. Konaklama işletmeleri mutfak çalışanlarının antropemetrik ölçüleri ve optimum mutfak donatımı tasarımı. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi. 2015;3(3):111-9.
• 12.Moritz ED, Ebrahim-Zadeh SD, Wittry B, Holst MM, Daise B, Zern A. et al. Foodborne illness outbreaks at retail food establishments - national environmental assessment reporting system, 25 State and Local Health Departments, 2017-2019. MMWR Surveill Summ. 2023;2;72(6):1-11.
• 13. Aksüt G, Eren T, Tüfekçi M. Ergonomik risk faktörlerinin sınıflandırılması: Bir literatür taraması. Ergonomi Dergisi. 2020;3(3):169-92.
• 14. Kalakoski V, Selinheimo S, Valtonen T, Turunen J, Käpykangas S, Ylisassi H et al. Effects of a cognitive ergonomics workplace intervention (CogErg) on Cognitive strain and well-being: A cluster randomized controlled trial. A Study Protocol. BMC Psychology. 2020;8(1):1-16.
• 15. Montuori P, Cennamo LM, Sorrentino M, Pennino F, Ferrante B, Nardo A. et al. Assessment on practicing correct body posture and determinant analyses in a large population of a metropolitan area. Behav Sci. 2023;8;13(2):144.
• 16. Çetinkaya F, Baykent G. İşyeri çalışma ortamı koşullarının ergonomik yönden incelenmesi (Örnek: Şekerleme Firması). Uşak Üniversitesi Fen ve Doğa Bilimleri Dergisi. 2017;1(1):15-31.
• 17. Jaffar N, Abdul-Tharim AH, Mohd-Kamar IF, Lop NS. A Literature review of ergonomics risk factors in construction industry. Procedia Engineering. 2011:89-97.
• 18. Dinçer Ö, Utlu Z. Restoran sektöründe yaşanan iş kazalarını önlemede iş sağlığı ve güvenliğinin önemi. Aydın Gastronomy. 2017;1(2):41-50.
• 19. Üner MH, Ayberk HS. Düzce ilindeki mutfak çalışanlarının genel bilgileri ile kaza geçirme oranlarının incelenmesi. Düzce Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi. 2019;7(1):849–60.
• 20. Tegenu H, Gebrehiwot M, Azanaw J, Akalu TY. Self-reported work-related musculoskeletal disorders and associated factors among restaurant workers in Gondar City, Northwest Ethiopia, 2020. J Environ Public Health. 2021;7:6082506.
• 21. Iqbal MU, Ahmad N, Khan ZSU, Awan M, Zafar I, Safdar G. Et al. Prevalence of musculoskeletal disorders among chefs working in restaurants of twins cities of Pakistan. Work. 2023;74(4):1507-13.
• 22. Lippert J, Rosing H, Tendick-Matesanz F . The health of restaurant work: A historical and social context to the occupational health of food service. Am J Ind Med. 2020;63(7):563-76.
• 23. Bafralı C. Aktivite Temelli Ergoterapi. İçinde: Yucel H, editör. Aktivite Analizi. 1. Baskı. Ankara: Hipokrat Yayınevi; 2020. s35-53.
• 24. Kahya E, Çiçek E. Seramik sektöründe taşıma işlemlerinde ergonomik risk değerlendirmesi: Bir pilot çalışma. Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi. 2019;7(1):47-58.
• 25. Lecours A, Therriault PY. Development of preventive behavior at work: Description of Occupational Therapists’ practice. Work. 2018;61(3):477-88.
• 26. Can GF, Fığlalı N. Görüntü işleme temelli hızlı üst ekstremite değerlendirme yöntemi. Journal of the Faculty of Engineering & Architecture of Gazi University. 2017;32(3):719-31.
• 27. Özcan E, Sakar NK, Alptekin HK, Özcan EE. Mesleki kas iskelet risklerinin değerlendirilmesinde QEC ölçeğinin (Quick Exposure Check-Hızlı Maruziyet Değerlendirme) Türkçe uyarlamasının güvenilirliği. İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi. 2007;70:98-102.
• 28. Petree RD, Broome KM, Bennett JB. Exploring and reducing stress in young restaurant workers: results of a randomized field trial. Am J Health Promot. 2012;26(4):217-24.
• 29. Stock SR, Nicolakakis N, Vézina M, Gilbert L, Turcot A, Beaucage C et al. Are work organization interventions effective in preventing or reducing work-related musculoskeletal disorders? A systematic review of the literature. Scand J Work, Environ Health. 2018;44(2):113-33.
• 30. Sağocak, MD. Ergonomik Tasarımda Renk. Trakya Üniversitesi J Sci. 2005;6(1):77-83.
• 31. Gültekin T, Akın G, Özkoçak V. Ergonomik restoran tasarımında antropometrinin önemi. Antropoloji Dergisi. 2016;(31):61-70.
• 32. Ülker O, Özkaya K. Erdem HE. Farklı mutfak planlarında kas ve iskelet sistemi zorlanmalarının gözlemlenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi. 2015;3(3):481-6.
• 33. Haruyama Y, Matsuzuki H, Tomita S, Muto T, Haratani T, Muto S et al. Burn and cut injuries related to job stress among kitchen workers in Japan. Ind Health. 2014;52(2):113-20.
• 34. Büyük B, Doğan D, Erkan İD, Aykut A, Azizoğlu V, Bayraktar Ş ve ark. Romatoid artritli hastaların eklem ve enerji koruma teknikleri hakkında bilgilendirilmesi. Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi. 2014;2(1):47-55.
• 35. Hunger B, Seibt R. Psychosocial work stress and health risks - A cross-sectional study of shift workers from the hotel and catering industry and the food industry. Front Public Health. 2022;8;10:849310.
• 36. Karakaş A. Duygusal emek, tükenmişlik ve işten ayrılma niyeti arasındaki ilişki: Otel işletmesi çalışanları üzerine bir araştırma. İşletme Araştırmaları Dergisi. 2017;9(1):80-112.
• 37. Korkmaz H, Sünnetçioğlu S, Koyuncu M. Duygusal emek davranışlarının tükenmişlik ve işten ayrılma niyeti ile ilişkisi: Yiyecek-içecek çalışanları üzerinde bir araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 2015;7(12):14-33.
• 38. Demir M, Olcay A. Yiyecek-içecek işletmelerinde çalışanların mesleki tükenmişlik düzeylerinin işten ayrılma niyetine etkisi. Journal of International Social Research. 2020;13(73):988-1002.