YERİNDE DÖNÜŞÜM BAĞLAMINDA KENT DOKUSU VE ENERJİ TÜKETİMİ İLİŞKİSİNİN İNCELENMESİ: KADIKÖY VAKA ÇALIŞMASI

Year 2021, Volume: 11 Issue: 1, 162 - 181, 01.01.2021

Halit Beyaztaş

Abstract

Türkiye büyük bir kentsel dönüşüm süreci yaşamaktadır. Kentsel yenileme olarak da adlandırılan bu süreç mahalle ve bina (yerinde dönüşüm) ölçeklerinde gerçekleşmektedir. Literatürde kentsel dönüşüm süreci irdelenirken daha çok mahalle ölçeğindeki dönüşüm sorunsalına odaklanılmaktadır. Fakat bina ölçekli dönüşüm ile ilişkili problemlerin karakteristiği farklılık arz etmektedir. Bunlardan bir tanesi doku farklılaşmasıdır. Yerinde yenileme süreciyle, mevcut kentsel doku ve onun mikro-iklim özellikleri değişmektedir. Sokak içerisindeki az katlı mevcut bir yapı dönüşüm geçirerek çok katlı bina olarak inşa edilmekte ve dokudaki komşu binaları gölgelemektedir. Bu durumda mevcut binaların enerji tüketim performansının etkilenmesi öngörülebilir. Bu çalışmanın amacı, yeniden inşa edilen çok katlı binaların dokudaki mevcut binalar üzerindeki etkisinin enerji açısından incelenmesidir. Kentsel yenileme aktivitesinin çok yüksek olması nedeniyle örnek çalışma alanı Suadiye (Kadıköy, İstanbul) olarak seçilmiştir. Bilgisayar simülasyon metodolojisi kullanılarak, bir referans binanın enerji performansı üç doku senaryosu için hesaplanmıştır: temel durum (kırsal doku), 1960 kentsel dokusu ve 2019 dokusu (yenileme sonrası). Yapı kabuğunun sabit tutulduğu bu çalışmada kent dokusunun bina enerji tüketimine etkisi açıkça gözlenmiştir. Çalışma sonuçlarına göre kırsal dokudan 1960 dokusuna geçiş sürecinde referans bina yaklaşık %9 daha fazla aydınlatma ve ısıtma enerjisi tüketmiştir. 2012 yılında çıkan 6306 sayılı kentsel dönüşüm kanunu ile kent dokusu optimize edilerek enerji tasarrufu sağlamak mümkündü. Fakat uygulamada 1960 dokusundan 2019 dokusuna dönüşümde ise referans binanın %1,5 oranında daha fazla enerji tükettiği görülmüştür. Başka bir ifadeyle, doku değişimi enerji tüketimini azaltmak yerine artmıştır. Deprem riski ile zorunlu olarak yaşanan bu yüksek maliyetli dönüşüm sürecinin hedeflerinden bir tanesi de enerji tasarrufunun sağlanması olarak belirtilmiştir. Bu amaçla, yenilenen binalarda kabuk yalıtımı zorunlu tutulmuştur. Fakat yapı kabuğundan bağımsız olarak, kent dokusunun karakteristiği de enerji tüketimi üzerinde önemli rol oynamaktadır. Bu sebeple, kent dokusunun optimizasyonu dönüşüm sürecinin bir parçalı olarak değerlendirilmeli ve bunu destekleyici yasal düzenlemeler gerçekleştirilmelidir. Kent dokusuna müdahale edilmeden önce potansiyel etki analizi yapılmalıdır.

Keywords

Simülasyon, Bina Enerji Performansı, Kentsel Dönüşüm, Kent Dokusu, İstanbul

References

• Ashihara, Y. (1970). The Aesthetic Townscape (translated by Lynne E. Riggs). MIT Press: MIT Press.
• Ataöv, A., & Osmay, S. (2007). Türkiye’de Kentsel Dönüşüme Yöntemsel Bir Yaklaşım. METU JFA, 24(2), 57–82. Retrieved from http://jfa.arch.metu.edu.tr/archive/0258-5316/2007/cilt24/sayi_2/57-82.pdf
• Aydöner, A. B. (2013). Güvenli Yapılar Yol Haritası-1. İstanbul. Retrieved from http://imsad.org/Uploads/Files/guvenliyapilaryolharitasi_1.pdf
• Balamir, M. (2018). İhanetler, İtiraflar, İnşaatlar. Mimarlık, (399). Retrieved from http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&DergiSayi=413&RecID=4346
• Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Teknik Araştırma ve Uygulama Genel Müdürlüğü. (2004). Kentsel Dönüşüm Kanun Tasarısı Taslağı. Ankara.
• Berköz, E., Küçükdoğu, M., Yılmaz, Z., & Diğerleri, V. (1995). Enerji Etkin Konut ve Yerleşme Tasarım. In TÜBİTAK-İNTAG 201.
• Beyaztaş, H., & Oral, G. K. (2020). Optimizing Urban Texture and Building Typology for the Goal of Achieving Near-Zero High-Rise Residential Building. Gazi University Journal of Science, 33(3), 592–611. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/gujs/issue/56657/654664
• Bosselmann, P., Arens, E. A., Dunker, K., & Wright, R. (1990). Sun, wind, and pedestrian comfort: a study of Toronto’s Central Area. Toronto. Retrieved from https://escholarship.org/uc/item/0165c77h
• Bronin, S. . (2009). Solar rights. Boston University Law Review, 89(4), 1217–1265.
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2017). 2018-2022 Stratejik Plan. Ankara. Retrieved from http://www.sp.gov.tr/upload/xSPStratejikPlan/files/cV5EW+CSB.pdf
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. (2019). Kartal’da Çöken Binanın Etrafındaki Riskli Olan 8 Bina Yıkılacak. Retrieved September 2, 2020, from https://www.csb.gov.tr/kartalda-coken-binanin-etrafindaki-riskli-olan-8-bina-yikilacak-bakanlik-faaliyetleri-25445
• Durak, S., Arslan, T. V., Deniz, O., & Satış, İ. (2018). Kentsel Dönüşümün Mahalle Sürdürülebilirliğine Etkisi: Bursa Ataevler Mahallesi Örneği. Online Journal of Art and Design, 6(5), 263–292. Retrieved from http://www.adjournal.net/articles/65/6515.pdf
• Eisenstadt, M. M. (1982). Access to Solar Energy: The Problem and its Current Status. Natural Resources Journal, 22(1), 21–52. Retrieved from https://www.jstor.org/stable/pdf/24882273.pdf?refreqid=excelsior%3Aece342bf09178bac9396212f47c465db
• Hayes, G. B. (1979). Solar access law: Protecting access to sunlight for solar energy systems. Ballinger.
• Jordan, B., & Perlin, J. (1979). Solar Energy Use and Litigation in Ancient Times. 1 SOLAR L. REP, 592–593.
• Kocabas, A. (2005). The Emergence of Istanbul’s Fifth Urban Planning Period: A Transition to Planning for Sustainable Regeneration? Journal of Urban Technology, 12(2), 27–48.
• Kocabas, A. (2013). The transition to low carbon urbanization in Turkey: Emerging policies and initial action. Habitat International, 37, 80–87. https://doi.org/10.1016/J.HABITATINT.2011.12.016
• Korkmaz, C., Yaygın, M. A., & Sağ, N. S. (2019). Kentsel Dönüşüm Projelerinde Sosyal Sürdürülebilirlik Performansının Değerlendirilmesi: Yeni Mamak Kentsel Dönüşüm ve Gelişim Projesi. Online Journal of Art and Design, 7(3), 37–61. Retrieved from http://www.adjournal.net/articles/73/734.pdf
• Moore, F. (1993). Environmental Control Systems. New York: McGraw-Hill.
• Özcan, A. (2016). New Experiences on Environmental Rights in Framework of Sustainability and an Ecopolitical Analysis: “Solar and Wind Rights.” Alternatif Politika, 8(1). Retrieved from http://alternatifpolitika.com/site/dosyalar/arsiv/Subat2016-Sayi1/8GUNESRUZGARMAKALE.pdf
• Resmi Gazete. (2012). 6306 Sayılı Kanunun Uygulama Yönetmeliği. Retrieved from https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=16849&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5
• Seong, Y.-B., Lim, J.-H., Yeo, M.-S., Goh, I.-D., & Kim, K.-W. (2006). HELIOS: Solar rights analysis system for apartment buildings. Solar Energy, 80(6), 723–741.
• Serteser, N., & Karadag, I. (2018). Design for improving pedestrian wind comfort: a case study on a courtyard around a tall building. Architectural Science Review, 61(6), 492–499.
• Sipahi, S., & Tavşan, C. (2019). Kentsel Dönüşümde Sürdürülebilirlik: Trabzon Çömlekçi Mahallesi Örneği. Online Journal of Art and Design, 7(4), 94–103. Retrieved from http://www.adjournal.net/articles/74/748.pdf
• Tekin, Ç., Özgünler, M., & Beyaztaş, H. (2018). Yapı Kabuğu Saydamlık Oranlarının Simülasyon Programı Aracılığıyla Belirlenmesi. Dumlupınar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, (41), 49–68. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/dpufbed/issue/41010/405793
• TS-825. (2008). Binalarda Isı Yalıtım Kuralları Standardı. Ankara.
• Turan, M. E. (2014). Hedef Dikey Mimariden Yatay Mimariye Geçiş! Retrieved from http://www.yapi.com.tr/haberler/hedef-dikey-mimariden-yatay-mimariye-gecis_125702.html
• Unger, S. C. (2005). Ancient Lights in Wrigleyville: An Argument for the Unobstructed View of a National Pastime. Indiana Law Review, 38, 533–564. Retrieved from https://mckinneylaw.iu.edu/ilr/pdf/vol38p533.pdf
• Yılmaz, Z. (2006). Akıllı Binalar ve Yenilenebilir Enerji. Tesisat Mühendisliği Dergisi, 91, 7–15. Retrieved from https://www.mmo.org.tr/sites/default/files/7af0926b294e47e_ek.pdf