THE DEVELOPMENT PROCESS OF ISLAMIC SPIRITUAL GUIDANCE IN GERMANY

Year 2025, Volume: 9 Issue: 2, 25 - 45, 20.07.2025

Hasan Polat , Nevzat Yaşar Aşıkoğlu

Abstract

Religion plays a significant role in an individual's spiritual development, enabling them to attain a state of inner peace and establish a balance among intellect, heart, self, and soul. However, this equilibrium is often disrupted by factors such as economic crises, social challenges, migration, the refugee experience, wars, globalization, secularization, and technological dependency. Spiritual guidance offers an alternative approach to supporting individuals in addressing emerging challenges. In our era, perspectives that prioritize the individual have made their presence felt across all fields, including religious services. Consequently, spiritual guidance, which can be described as the individual-centered and individual-oriented aspect of religion, has emerged as a new field of service.
Germany is a country that has established a certain standard in the field of spiritual care services. Institutions such as hospitals, prisons, and particularly elderly care homes are among the primary venues where spiritual guidance services are extensively provided. These services are predominantly offered by Protestant and Catholic churches. Germany is a country with a significant need for spiritual guidance due to its large migrant population, the presence of diverse belief systems, the varying effects of secularization and individualization, and the complexities of professional life. The cultural adaptation challenges faced by migrants, their search for identity, and their efforts to preserve their faith have heightened the importance of spiritual guidance. Particularly among Muslim migrants, the necessity of benefiting from spiritual guidance services in Germany has become increasingly apparent. Since the 2000s, spiritual guidance has emerged as a recognized need within the Muslim community.
In this study, firstly, the issues of Islamic spiritual guidance and spiritual guidance in Germany are briefly discussed. Then, İslamic spiritual guidance services in Germany which constitutes the main topic of the study were examined. In this study, a detailed literature review was conducted on the subject using qualitative research methods.

Keywords

Religious Education , Spiritual Guidance , Islamic Spiritual Guidance , Islamic Spiritual Guidance in Germany

ALMANYA’DA İSLAMİ MANEVİ REHBERLİĞİN GELİŞİM SÜRECİ

Abstract

Din, insanın manevi olarak gelişiminde, huzurlu bir içsel yapıya ulaşmasında, akıl, kalp, nefs ve ruh arasında bir denge meydana getirmede etkin bir rol oynar. İnsandaki bu denge, günümüzde yaşanan ekonomik krizler, sosyal sorunlar, göç ve mülteci olma durumu, savaşlar, küreselleşme, dünyevileşme ve teknoloji bağımlılığı gibi nedenlerle bozulmaktadır. Ortaya çıkan yeni sorunların çözümünde insana destek olma noktasında manevi rehberlik farklı bir yöntem ortaya koymaktadır. Çağımızda bireyi merkezi alan anlayışlar tüm alanlarda olduğu gibi din hizmetleri alanında da kendini hissettirmektedir. Dolayısıyla insan için dinin birey merkezli ve bireyi önceleyen yönü olarak ifade edebileceğimiz manevi rehberlik yeni bir hizmet alanı olarak karşımıza çıkmaktadır.
Almanya manevi bakım hizmetleri konusunda belli standartlar yakalamış bir ülkedir. Hastaneler, cezaevleri ve özellikle yaşlı bakım evleri Almanya’da manevi rehberlik hizmetlerinin en yoğun olarak sağlandığı kurumların başında gelmektedir. Bu hizmetler genellikle Protestan ve Katolik kiliseleri tarafından sağlanmaktadır. Almanya, göçmen nüfusun fazla oluşu, farklı inanç sistemlerinin bulunması, sekülerleşmenin ve bireyselleşmenin değişik etkileri, iş hayatının karmaşıklığı gibi nedenlerle manevi rehberlik ihtiyacının fazla olduğu bir ülkedir. Göçmenlerin yaşadığı kültürel uyum sorunları, kimlik arayışları ve inançlarını sürdürme çabaları, manevi rehberliğin önemini artırmıştır. Özellikle Müslüman göçmenler, Almanya'da manevi rehberlik hizmetlerinden daha fazla yararlanma ihtiyacı hissetmektedir. Müslümanlar arasında 2000’li yıllardan itibaren manevi rehberlik hizmetlerinin bir ihtiyaç olarak öne çıktığı anlaşılmaktadır.
Bu çalışmada ilk olarak İslami manevi rehberlik ve Almanya’daki manevi rehberlik konularından kısaca bahsedilmiştir. Ardından çalışmanın ana konusunu oluşturan Almanya’da İslami manevi rehberlik hizmetleri incelenmiştir. Bu araştırmada nitel araştırma yöntemi kullanılarak konu ile ilgili ayrıntılı literatür taraması yapılmıştır.

Keywords

Din Eğitimi , Manevi Rehberlik , İslami Manevi Rehberlik , Almanya’da İslami Manevi Rehberlik

Ethical Statement

Etik Beyan gerektiren bir çalışma değil.

References

• Altıntaş, Ö. F. (2024). Almanya’nın İslam politikası: Alman İslam Konferansına dair bir inceleme. Turkish Journal of Diaspora Studies, 4(1), 68-99.
• Aslan, E., Modler-El Abdaoui, M., & Charkasi, D. (2015). Islamische Seelsorge: Eine empirische Studie am Beispiel von Österreich. Springer-Verlag.
• Aslan, F. (2022). Diyanet İşleri Türk İslam Birliği'nin (DİTİB) din eğitimi ve din hizmetleri (Tez No. 718849) [Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Aşıkoğlu, N. Y. (2008). Din hizmetlerinin sunumunda alternatif yöntem: Dini danışmanlık. M. Bulut (Ed.), I. Din Hizmetleri Sempozyumu (ss. 543-549) içinde. DİB Yayınları.
• Aşıkoğlu, N. Y. (2020). Almanya'da İslami manevi rehberlik. H. Özalp vd., (Eds.), Gök Medrese İlahiyat Araştırmaları (ss. 7-30) içinde. Sonçağ Akademi Yayınları.
• Aşıkoğlu, N. Y. (2023). Cami ve din görevlisinin yeni hizmet alanı manevi rehberlik. A. Bostancı vd., (Eds.), Uluslararası Değişen Dünyada Cami ve Fonksiyonları Sempozyumu (ss. 111-124) içinde. Ravza Yayınları.
• Badawia, T., & Erdem, G. (2020). Grundlagen muslimischer Seelsorge-die Sorgen der Seele begreifen und versorgen. In T. Badawia et al. (Eds.), Grundlagen muslimischer Seelsorge: Die muslimische Seele begreifen und versorgen (pp. 1-10). Wiesbaden: Springer VS.
• Bahadır, A. (2022). Klinik Manevi Danışmanlık Eğitimi: Almanya KSA Modeli ve Türkiye'de Uygulaması (Tez No. 741672) [Doktora tezi, Atatürk Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Baygeldi, M. R. (2024). Türkiye’de modern sorunlara dini bir çözüm olarak manevi danışmanlık uygulaması: Mevcut durum ve öneriler. SETA - Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı. https://www.setav.org/assets/uploads/2018/04/234.-Manevi-Dan%C4%B1s%CC%A7manl%C4%B1k.pdf Begić, E., Weiß, H., & Wenz, G. (2014). Barmherzigkeit: Zur sozialen Verantwortung islamischer Seelsorge. Vandenhoeck & Ruprecht.
• Danış, F. (2019). Tasavvuf psikolojisine giriş: Bireysel arınma ve güzel ahlak. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 42, 256-259.
• Deutsche Islam Konferenz. (2024, 28 Ekim). Die DIK 2014-2017 (Phase III). https://www.deutsche-islam-konferenz.de/DE/DIK/Die-DIK-bisher/Die-DIK-2014-2017/die-dik-2014-2017_node.html
• Dilbirliği, M. (2015). Alman Anayasası’nda din özgürlüğü ve din eğitimi. Liberal Düşünce Dergisi, 78, 75-104.
• Diyanet İşleri Başkanlığı. (2018, 4 Ocak). Kur’ân Yolu. https://kuran.diyanet.gov.tr
• Diyanet İşleri Başkanlığı. (2025, 4 Ocak). Hadislerle İslam (D4946 Ebû Dâvûd, Edeb, 60). https://hadislerleislam.diyanet.gov.tr/sayfa.php?CILT=3&SAYFA=351
• Diyanet İşleri Türk İslam Birliği. (2022, 16 Eylül). DİTİB’den ‘Hastanelerde Manevi Rehberlik’ eğitimi. https://www.ditib.de/detail2.php?id=1397&lang=en
• Erdem, E. (2022). Fütüvvet-Ahilik geleneğinde ahlak, kâmil insan ve iktisat meselesi: Ahiliğin dolaylı iş ahlakı ilkeleri üzerine bir değerlendirme. Sakarya İktisat Dergisi, 11(3), 352-373.
• Gedik, M., & Abay, A. R. (2021). Federal Almanya’da Müslüman hastaların dini-manevi temelli sosyal hizmet gereksinimleri. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), 447-466. https://doi.org/10.31592/aeusbed.833487
• Gorzewski, A. (2015). Die Türkisch-Islamische Union im Wandel. Springer VS.
• Gül, M. E., & Şentürk, H. (2021). Türkiye’de dini/manevi danışmanlık ve rehberlik hizmetlerine genel bir bakış. RUSUH Uşak Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, 1(2), 115-133.
• Güler Ünal, A. G., & Yılmaz, S. (2020). Almanya Federal Cumhuriyeti polis teşkilatında manevi bakımın tarihi süreci ve uygulama şekli. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, 20(1), 421-452. https://doi.org/10.33415/daad.634962
• Kanger, F. (2015). Manevi rehberlikte proaktif bir yaklaşım olarak Hz. Muhammed’in (sav) örnekliği. İZÜ Sosyal Bilimler Dergisi / IZU Journal of Social Science, 3(6-7), 79-103. https://hdl.handle.net/20.500.12436/198
• Kula, M. N. (2023). Manevi danışmanlık açısından Asr suresinin psikolojik analizi. Türk Manevi Danışmanlık ve Rehberlik Dergisi, 7, 51-64. https://doi.org/10.56432/tmdrd.1173879
• Lutz, P., et al. (2021). Islamische Seelsorge im Jugendstrafvollzug. Kriminologie - Das Online-Journal / Criminology - The Online Journal, 3(3), 228-248. https://doi.org/10.18716/ojs/krimoj/2021.3.3
• Mönter, N. (2020). Entstehungshintergrund und Einführung. In A. Heinz, M. Utsch & N. Mönter (Eds.), Religionssensible Psychotherapie und Psychiatrie: Basiswissen und Praxis-Erfahrungen (pp. 25-30). Psychiatrie Verlag.
• Özdemir, A. (2021). Islamische Gefängnisseelsorge in Deutschland: Entwicklungen und Herausforderungen. PubliQation.
• Reis, B. (2015). Tasavvufî sosyal hizmet / sûfîlerin manevî terapi yöntemleri (Ali Seyyar). Dergiabant, 3(6), 165-170.
• Reiss, W. (2019). Islamische Seelsorge etabliert sich - aber welche? In M. Klöcker et al. (Eds.), Handbuch der Religionen (Vol. 59, pp. 1-28). Westarp Science Fachverlag.
• Sağır, C. (2023). Benötesi psikolojide yer bulan tasavvuftaki manevî uygulama ve ahlâkî değerler. Tasavvur / Tekirdağ İlahiyat Dergisi, 9(2), 1365-1406. https://doi.org/10.47424/tasavvur.1356883
• Saraçoğlu, A. D. (2024, 13 Kasım). Dezavantajlı gruplar - psiko-sosyal ve manevi bakım. DergiPark. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/683870
• Söylev, Ö. F. (2017). Dini danışma ve rehberliğin temel kavramları ve tarihi arka planı üzerine bir değerlendirme. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 21(1), 255-296.
• Söylev, Ö. F. (2020). Manevi bakım ve danışma psikolojisi: Kavram, kuram ve uygulamalar. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Şahinöz, C. (2018). Seelsorge im Islam: Theorie und Praxis in Deutschland. Springer VS.
• Şimsek, E. (2019). Almanya’daki Müslüman topluma katkıları bağlamında DİTİB’in din eğitimine yönelik faaliyetleri. Eskiyeni, 39, 259-282. https://doi.org/10.5281/zenodo.3456847
• Takim, A. (2024, 27 Ekim). Islamisches Menschenbild und Seelsorge im Islam. Deutsche Islam Konferenz. https://www.deutsche-islam-konferenz.de/SharedDocs/Anlagen/DE
• Turan, A., & Mehmetağaoğlu, Y. (2024). Dijital çağda İslami tarikat ve cemaatlerin kentsel siyaset üzerindeki etkileri. Muhafazakar Düşünce Dergisi, 20(67), 126-145.
• Utsch, M., Bonelli, R. M., Pfeifer, S. (2014). Begriffsbestimmungen: Religiosität oder Spiritualität? In M. Utsch, R. M. Bonelli, & S. Pfeifer (Eds.), Psychotherapie und Spiritualität: Mit existenziellen Konflikten und Transzendenzfragen professionell umgehen (ss. 25-35). Berlin Heidelberg: Springer-Verlag.
• Uzeirovski, S. (2019). Almanya'daki cezaevlerinde İslami manevi rehberlik ve danışmanlık uygulamaları: DİTİB örneği. M. Zengin vd., (Eds.), Cezaevi hizmetlerinde manevi danışmanlık ve rehberlik (ss. 241-258) içinde. Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.
• Uzeirovski, S., & Abdallah, M. (2023). Islamische Seelsorge-Ausbildung der DITIB: Einblick, Rückblick, Ausblick (Islamic Pastoral Care Training of the DITIB: Insight, Review, Outlook). Spiritual Care, 12(4), ss. 375-380. https://doi.org/10.1515/spircare-2023-0043
• Von Heyl, A. (2014). Seelsorge: Ein Leitfaden. Kreuz Verlag.
• Yaylak, M. Ö. (2021). Almanya'da manevi danışmanlık ve rehberlik modelleri üzerine bir araştırma (Tez No. 685254) [Yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Yılmaz, H. (2007). Hz. Peygamber döneminden günümüze kadınlar ve cami eğitimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 5(14), 107-130.
• Yılmaz, H. (2019). Din eğitimi ve sosyal barış. Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları.