Dünyada tarım arazilerinin sulama planlamaları, terleme yoluyla bitki su tüketimleri ve buharlaşma
miktarlarını göz önünde bulunduran su bütçesi hesaplamalarıyla yapılmaktadır. Bitki kaplı alanlarda
meydana gelen söz konusu buharlaşma ve terleme olaylarının toplamı, hidrolojik çevrimin ölçülmesi
en zor bileşeni olan evapotranspirasyonu meydana getirmektedir. Evapotranspirasyonun, belli
referans bitki örtüleri, su alma ve büyüme koşulları varsayımlarındaki potansiyel değerleri, pek çok
araştırmacı tarafından geliştirilen ampirik yöntemler ile tahmin edilebilmektedir. Bunların en başında
gelen FAO56 Penman-Monteith (FAO56 PM), güçlü teorik alt yapısı ve tahminlerinin güvenilirliği
bakımından, tüm dünyada en yaygın olarak kullanılan referans potansiyel evapotranspirasyon (PET)
tahmin yöntemi haline gelmiştir. Güvenilir tahminlerine karşın, FAO56 PM’nin, PET tahminlerinde
çok fazla meteorolojik gözlem verisine ihtiyaç duyması ve karmaşık hesaplama adımları, daha az
gözlem verisi gerektiren tahmin yöntemlerini kullanmamızı zaruri kılabilmektedir. Bu çalışmada,
Konya Kapalı Havzası’nda yer alan ve önemli tarımsal faaliyetler gerçekleştiren Karaman ili potansiyel
evapotranspirasyon miktarları FAO56 PM ile günlük, Turc (TC), Makkink (MK), Priestley Taylor (PT),
Jensen Haise (JH), Hargreaves Samani (HS), Blaney Criddle (BC), Thornthwaite (TH) gibi FAO56 PM’ye
kıyasla daha az ölçülmüş veri ihtiyacı olan ve kullanımı nispeten daha basit yedi farklı ampirik yöntemle
ise aylık zaman adımlarında hesaplanmıştır. FAO56 PM günlük tahminlerinin toplanmasıyla elde edilen
aylık PET değerleri, diğer PET tahmin yöntemleriyle elde edilen aylık değerlerle karşılaştırılmıştır. Sonuç
olarak, çalışmaya dâhil edilen yedi PET tahmin yönteminden, FAO56 PM ile 0.97’lik en iyi uyum
(R2) ve 16.94 mm’lik ortalama hata karelerinin karekökü (RMSE) değerlerine sahip Turc, Karaman ili
özelinde önerilmiş ve geri kalan yöntemlerin uygulanabilirliği tartışılmıştır.
Irrigation scheduling is performed with the water budget calculations considering the plant
water consumption by transpiration and evaporation, at the farmlands around the world. Sum of
these transpiration and evaporation events which takes place at the plant covered areas, composes
evapotranspiration which is the hardest components of the hydrological cycle to measure. The potential
values of evapotranspiration, under assumptions as certain reference plant cover, watering and growing
conditions, can be estimated with empirical methods developed by many researches. At the top of
them, FAO56 Penman-Monteith (FAO56 PM) is widely used reference potential evapotranspiration
estimation (PET) method worldwide through its strong theoretical background and reliability of
estimation.Despite of its reliable estimation, complicated calculation steps and requirement of various
observed meteorological data impel us to use more practical PET estimation methods which require
more easily findable meteorological data. In this study, the potential amounts of evapotranspiration,
occuring in the Karaman province located in the Konya Closed Basin where advanced agricultural
activities are carried out, were calculated by FAO56 PM method with daily time steps and by Turc
(TC), Makkink (MK), Priestley Taylor (PT), Jensen Haise (JH), Hargreaves Samani (HS), Blaney Criddle
(BC), Thornthwaite (TH) methods with monthly time steps. The monthly PET values were obtained by
summing of daily estimations of FAO56 PM and then compared with the monthly PET values estimated
by other empirical methods. As a conclusion, among seven PET estimation methods, Turc yielded
most compatible results in comparison with FAO56 PM by 0.97 correlation coefficient value (R2) and
16.97 mm (monthly) root mean square error (RMSE) value. Turc was recommended with convenient
calibration and remained methods were discussed.
Primary Language | Turkish |
---|---|
Journal Section | Articles |
Authors | |
Publication Date | December 24, 2019 |
Published in Issue | Year 2019 Özel Sayı |