Sürdürülebilir pazarlamanın sürdürülebilir tüketim üzerindeki etkisinde çevre bilincinin aracılık rolü

Year 2022, , 141 - 162, 31.12.2022

Gizem Küçükyörük , Günay Kurtuldu

https://doi.org/10.47934/tife.11.02.04

Cited By: 2

Abstract

Günümüzde hızlı nüfus artışı, çevre kirliliği, doğal kaynakların tükenmeye başlaması, iklim değişiklikleri, ekonomik krizler, sosyal eşitsizliğin artması gibi birçok problemde görülen artış sürdürülebilirliğin önemini daha da arttırmıştır. Gelecek nesillere daha adil, refah düzeyi yüksek ve yaşanabilir bir dünya bırakmak adına işletmelerin sürdürülebilir pazarlamayı anlamaları ve tüketicilerin çevre bilincine sahip olarak sürdürülebilir tüketim gerçekleştirmeleri oldukça önemlidir. Bu çalışmanın amacı sürdürülebilir pazarlama faaliyetlerinin tüketicilerin çevre bilinçleri ve sürdürülebilir tüketim davranışları üzerindeki etkilerini ve bu değişkenler arasındaki ilişkileri bir model çerçevesinde ortaya koyabilmektir. Çalışmada kolayda örnekleme ve çevrimiçi anket yöntemleri kullanılmış ve 404 kişilik bir örneklem büyüklüğüne ulaşılmıştır. Verilerin analizinde keşfedici faktör analizi, güvenilirlik analizi, doğrulayıcı faktör analizi ve yapısal eşitlik modellemesi analizlerinden yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda sürdürülebilir pazarlama ve sürdürülebilir tüketim arasında pozitif yönlü bir ilişki olduğu; sürdürülebilir pazarlama ve çevre bilinci arasında pozitif yönlü bir ilişki olduğu; çevre bilinci ve sürdürülebilir tüketim arasında pozitif yönlü bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca çevre bilincinin, sürdürülebilir pazarlama ile sürdürülebilir tüketim arasındaki ilişkide aracı etkiye sahip olduğu tespit edilmiştir.

Keywords

Sürdürülebilir Pazarlama, Sürdürülebilir Tüketim, Çevre Bilinci

The mediating role of environmental awareness in the impact of sustainable marketing on sustainable consumption

Abstract

Nowadays, the increase in many problems such as rapid population growth, environmental pollution, depletion of natural resources, climate changes, economic crises, and the increase in social inequality has raised the importance of sustainability even more. In order to leave a fairer, more prosperous and livable world to future generations, it is very important for businesses to understand sustainable marketing and for consumers to realize sustainable consumption with environmental awareness. The aim of this study is to reveal the effects of sustainable marketing activities on consumers' environmental awareness and sustainable consumption behaviors also the relationships between these variables within the framework of a model. In the study, convenience sampling and online survey methods were used and a sample size of 404 people was reached. In the analysis of the data, exploratory factor analysis, reliability analysis, confirmatory factor analysis and structural equation modeling analyzes were used. As a result of the research, a positive relationship between sustainable marketing and sustainable consumption; a positive relationship between sustainable marketing and environmental awareness, and a positive relationship between environmental awareness and sustainable consumption has been determined. Moreover, it has been detected that environmental awareness has a mediating effect on the relationship between sustainable marketing and sustainable consumption.

Keywords

Sustainable Marketing, Sustainable Consumption, Environmental Awareness

References

• Aktaş, S. C., ve Çiçek, B. (2019). Farklı kuşaktaki kadın ve erkeklerin sürdürülebilir tüketim davranışlarının incelenmesi. Third Sector Social Economic Review, 54(4), 1957-1978.
• Ayyıldız, H. ve Genç, K. Y. (2008). Çevreye duyarlı pazarlama: Üniversite öğrencilerinin çevreye duyarlı pazarlama uygulamaları ile ilişkili tutum ve davranışları üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(2), 505-527.
• Bacaksız, P. (2019). Sürdürülebilir pazarlamada tasarım ve algı yönetimi. Ankara: İmaj Kitapevi.
• Baron, R. M. ve Kenny, D. A. (1986). The moderator–mediator variable distinction in social psychological research: conceptual, strategic and statistical sonsiderations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182.
• Bayram, N. (2015). Sosyal bilimlerde SPSS ile veri analizi (5. bs). Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Belz, F. M. ve Peattie, K. (2009). Sustainability marketing. Glasgow, Hoboken: Wiley & Sons.
• Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
• Cooper, P. J., Brady, L. P., Hardeman, O. H., Naff, K. C., Ott, S. ve White, H. (1998). Public administration for the twenty-first century. USA: Harcourt Brace College Publishers.
• Çelik, İ. E., Akman, Ö., Ceyhan, A., ve Akman, V. (2016, August). Yeşil pazarlamada sürdürülebilirlik ve Dünya’dan bir örnek: Tchibo. Sustainability in green marketing and an example from the world: Tchibo. İnternational Conference on Eurasian Economies (s. 278-282), Kaposvár - Hungary.
• Çetin, Aslan, F. ve Gül, A. (2018). Sürdürülebilir pazarlama: Tüketicilerin sürdürülebilir tüketime yönelik satın alma davranışları. Social Sciences Studies Journal, 4 (14), 447-455.
• Çolakoğlu, E., Türk, B., Başar, E. E. ve Gül, O. (2013). Kişisel değerler ve çevre bilincinin çevreci ürünlerin tercih edilmesindeki etkileri: Karşılaştırmalı bir araştırma. Ulusal Pazarlama Kongresi, Kars.
• Demirer, G.N. (2006). Sürdürülebilir tüketim ve üretim: Türkiye yolun neresinde?. AB Katılım Sürecinde Türkiye İçin Sürdürülebilir Üretim ve Tüketim Yaklaşımları, REC Türkiye, İstanbul.
• Doğan, O., Bulut, Z. A. ve Çımrın, F. K. (2015). Bireylerin sürdürülebilir tüketim davranışlarının ölçülmesine yönelik bir ölçek geliştirme çalışması. Ataturk University Journal of Economics & Administrative Sciences, 29(4), 659-678.
• Diksaç, R. (2019). Çevre Bilinci ve yaşam tarzının sürdürülebilir tüketim davranışı üzerindeki etkisi ve bir araştırma (Tez No. 576232) [Doktora Tezi]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Erbaşlar, G. (2012). Yeşil pazarlama. Mesleki Bilimler Dergisi (MBD), 1(2), 94-101.
• Ersoy, A. ve Aydın, G. (2013). Fen-Teknoloji-Toplum-Çevre öğrenme alanının çevre bilinci kazandırmasına ilişkin sınıf öğretmenlerinin görüşleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (21), 120-136.
• Fornell, C. ve Larcker, D. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18(1), 39–50.
• Fuchs, D.A. ve Lorek, S. (2005). Sustainable consumption governance: A history of promises and failures. Journal of Consumer, 28(3), 261-288.
• Gadenne, D. L., Kennedy, J. ve McKeiver, C. (2009). An empirical study of environmental awareness and practices in SMEs. Journal of Business Ethics, 84(1), 45-63.
• Gordon, R., Carrigan, M. ve Hastings, G. (2011). A framework for sustainable marketing. Marketing Theory, 11(2), 143-163.
• Haas, W., Hertwich, E., Hubacek, K., Korytarova, K., Ornetzeder, M. ve Weisz, H. (2005). The environmental impacts of consumption: Research methods and driving forces. https://pure.iiasa.ac.at/id/eprint/7808/1/IR-05-027.pdf adresinden edinilmiştir.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J. ve Anderson, R. E. (2010). Multivariate data analysis (7. bs). Harlow, England: Pearson Education Limited.
• Hayes, A. F. (2009). Beyond Baron and Kenny: Statistical mediation analysis in the new millennium. Communication Monographs, 76(4), 408-420.
• Hayta, A. (2009). Sürdürülebilir tüketim davranışının kazanılmasında tüketici eğitiminin rolü. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(3), 143-151.
• Huang, C.C., Wang, Y.M., Wu, T.W. ve Wang P.A. (2013). An empirical analysis of the antecedents and performance consequences of using the moodle platform. International Journal of Information and Education Technology, 3(2), 217-221.
• Kahraman, N. (1994). Sürdürülebilir kalkınma ve turizm. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(3), 73-77.
• Kamya, B. (2020). Sürdürülebilir pazarlamanın tüketici davranışları ve algılanan marka değeri üzerine etkisi (Tez No. 669647) [Yüksek Lisans Tezi]. Pamukkale Üniversite Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Kayıkçı, P., Armağan, K., ve Dal, N. E. (2019). Sürdürülebilir pazarlama: Kavramsal bir çalışma. Bucak İşletme Fakültesi Dergisi, 2(1), 77-93.
• Kılıç, S.İ. (2019). Marka krizi çerçevesinde çevre bilinci, marka güveni, marka duygusu, olumsuz bilgiye karşı direnç ve tekrar satın alma niyetinin incelenmesi (Tez No. 592091) [Yüksek Lisans Tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Kirchgeorg, M. ve Winn, M. I. (2006). Sustainability marketing for the poorest of the poor. Business Strategy and the Environment, 15(3), 171-184.
• Kollmuss, A. ve Agyeman, J. (2002). Mind the gap: Why do people act environmentally and what are the barriers to pro-environmental behavior?. Environmental Education Research, 8(3), 239-260.
• Mataracı, P. (2017). Sürdürülebilir pazarlama ve tüketici davranışı: Çevreyle dost ürün satın alma davranışında çevre bilinci, yaşam tarzı ve ilgilenim düzeyinin etkilerinin belirlenmesi üzerine bir pilot araştırma (Tez No. 465638) [Doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• McDonagh, P. ve Prothero, A. (2014). Sustainability marketing research: Past, present and future. Journal of Marketing Management, 30(11-12), 1186-1219.
• Mucuk, İ. (2001). Pazarlama ilkeleri. İstanbul: Türkmen Kitapevi.
• Noo-urai, N. ve Jaroenwisan, K. (2016). Sustainability marketing: A changing of marketing concept lead to sustainable business. International Journal of Business and Social Science, 7(4), 114-119.
• Önay, O. (2014). Sürdürülebilir pazarlamada bir karar verme modeli geliştirme (Tez No. 361822) [Doktora Tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Önce, A. G. ve Marangoz, M. (2012, October). Pazarlamanın sürdürülebilir gelişmedeki rolü. In International Conference on Eurasian Economies (s. 389-396), Almaty – Kazakhstan.
• Örten, T. (2009). Yerel yönetimlerin bireysel sürdürülebilir tüketim davranışlarındaki rolü. Cumhuriyet Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 33(2), 197-204.
• Özbakır, M. ve Velioğlu, M. N. (2010). Pazarlamaya sürdürülebilirlik çerçevesinden bakış ve bir örnek olay analizi. Tüketici ve Tüketim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 71.
• Öztürk, Z. (2010). Sosyo-ekonomik ve demografik faktörlerin çevresel sorunların algılanması ve çevre duyarlılığı üzerine etkileri (Tez No. 263734) [Yüksek Lisans Tezi]. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Paavola, J. (2001). Towards sustainable consumption: Economics and ethical concerns for the environment in consumer choices. Revıew Of Social Economy, 59(2), 227-248.
• Ragheb, A., El-Shimy, H. ve Ragheb, G. (2016). Green architecture: A concept of sustainability. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 216, 778-787.
• Sakınç, E. (2006). Sürdürülebilirlik bağlamında mimaride güneş enerjili etken sistemlerin tasarım öğesi olarak değerlendirilmesine yönelik bir yaklaşım (Tez No. 180446) [Doktora Tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Schlegelmilch, B. B., Bohlen, G. M. ve Diamantopoulos, A. (1996). The link between green purchasing decisions and measures of environmental consciousness. European Journal of Marketing. 30(5), 35-55.
• Seçer, İ. (2017). SPSS ve LISREL ile pratik veri analizi: Analiz ve raporlaştırma (3. bs). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Shi, D., Lee, T. ve Maydeu-Olivares, A. (2019). Understanding the model size effect on SEM fit indices. Educational and Psychological Measurement, 79(2), 310-334.
• Smith, T. D., ve McMillan, B. F. (2001). A primer of model fit indices in structural equation modeling. Southwest Educational Research Association. New Orleans: Louisiana.
• Sökmen, A., Kenek, G. ve Uğraş, E. (2019). Etik liderlik ve üretkenlik karşıtı iş davranışı ilişkisi: Örgütsel bağlılığın aracı rolü. Third Sector Social Economic Review, 54(4), 1568-1582.
• Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş: Temel ilkeler ve LISREL uygulamaları. Ankara: Ekinoks.
• Tavşancıl, E. (2014). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Türker, D. (2006). Çalışanların kurumsal sosyal sorumluluk algısının örgütsel bağlılıkları üzerindeki etkisi: Bir ölçek geliştirme çalışması (Tez No. 189482) [Yüksek Lisans Tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Türküm, A. S. (1998). Çağdaş toplumda çevre sorunları ve çevre bilinci. file://C:/Users/GUNAY/Downloads/silo.tips_ada-toplumda-evre-sorunlar-ve-evre-bilinci%20(2).pdf adresinden edinilmiştir.
• Üstünay, M. (2008). İşletmelerin sosyal sorumlulukları çerçevesinde yeşil pazarlama uygulamaları ve kimya sektörüne yönelik bir inceleme (Tez No. 241128) [Yüksek Lisans Tezi]. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Veenhoven, R. (2004). Sustainable consumption and happiness, driving forces and barriers to sustainable consumption. International Workshop, University of Leeds.
• Yağcı, M. G. ve Doğan, B. (2009, Ekim). Eleştirel pazarlama: Literatür araştırması. 14. Ulusal Pazarlama Kongresi (s. 189-195), Yozgat-Türkiye.
• Yüksel, Y. ve Yıldız, B. (2019). Sürdürülebilir bilinç ölçeğinin Türkçe’ ye uyarlanması. Erciyes Journal of Education, 3(1), 16-36.