ROLE OF THE STATE IN POLAND AND TURKEY IN TRANSITION PERIOD

Year 2014, Volume: 16 Issue: 1, 281 - 302, 01.03.2014

Emine Zeytinli

Abstract

Poland and Turkey carried some similar economic and political features which have to be taken into consideration in terms of privatization attempts. In Poland, state properties were under socialism and in Turkey under the planned economy. When Poland had the first non-Communist government in 1989 Turkey already launched the privatization program like the major European countries and started privatizing of Telecom Turkey, energy sector which was mainly on the electricity sector but could not gain ground on the program. This paper compares the transformation and precisely the privatization of Communist Polish economy with the centrally planned nonCommunist Turkish economy. Both countries, Poland during the communist time and Turkey until 1980s, had private industrial sectors that were not able to compete in the international markets or against multinational companies, emerging financial market, almost primitive agricultural sector and undeveloped service sector. Turkey started the transformation both economic and social contents by the beginning of 1980s and Poland by the end of 1980s by introducing the free market principles in the economy. The study covers the period 1980s and 1990s since during these two decades privatization was on the agenda of major European countries and world economy and later the years with the acceleration of privatization. The processes have not completed yet and might be still some improvements

Keywords

privatization, transition, deregulation, ownership, Poland, Turkey

POLONYA VE TÜRKİYE ÖRNEKLERİYLE GEÇİŞ DÖNEMİNDE DEVLETİN ROLÜ

Abstract

1980'li ve 1990'lı yıllarda, dünya ekonomik ve politik düzeyde daha
önce benzeri görülmemiş değişiklik veya reformlar yaşadı. Büyük Avrupa
ülkeleri ve bazı gelişmekte olan ülkeler de dâhil olmak üzere 1980’li yıllarda
birçok ülke ekonomilerinde özelleştirme programı başlattı. Özelleştirme
ekonominin ve piyasa güçlerine açılması için en etkili yöntem ve dönüşüm
için anahtar faktör olarak anlaşılmıştır. Özel firmalara kamu işletmelerinin
mülkiyet transferini sağlayarak makroekonomik istikrar, konvertibilite, özel
sektörün gelişimini teşvik, fiyat liberalleşme ve ekonomide etkinlik
amaçlanmıştır.
Özel sektöre devlet iktisadi teşebbüslerini devrederek verimliliğin
artırılması ve piyasa ekonomisine geçiş özelleştirme sürecinin arkasındaki
ana fikirdir ve Sovyet Bloğu yıkıldıktan sonra ilk demokratik hükümeti
kuran Polonya dâhil olmak üzere Orta Avrupa ülkelerinde geçiş döneminin
en önemli bileşeni olarak kabul edilmektedir. Öte yandan, komünist bir
rejimin benimsenmediği ancak benzer özelleştirme programı yürütülen
Türkiye’de bu program çerçevesinde büyük kamu işletmelerini özel
girişimcilere satmaya başladı. Ülkelerin çoğunda, özelleştirme programı
işletmelerin sahipliğini değiştirmeyi amaçlamaktadır. Türkiye de diğer
ülkelerle aynı amacı taşımasının yanında aynı zamanda planlı ekonomiden
piyasa ekonomisine doğru geçerek ekonominin yeniden yapılandırılması
amaçlanmıştır. Bu şekilde, Türkiye ve Polonya’nın dönüşüm ve geçiş
denilebilecek ve kamu hizmetlerinin sahipliğini değiştirme ile başlayan bazı
ortak özellikleri vardır. Bu anlamda özelleştirme ekonomiyi piyasa güçlerine
açmak konusunda çok önemli bir rol oynamaktadır. İki ülkenin özelleştirme
programı ile amaçladıkları benzer şeylerdir ve ekonominin
liberalleştirilmesi, kamu işletmelerinin özelleştirilmesi, devletin rolünün
azaltılması ve özel girişimcinin teşvik edilmesi şeklinde özetlenebilir.
Bu çalışma merkezi planlı komünist olmayan Türk ekonomisi ile
komünist Polonya ekonomisinin başlattıkları özelleştirme programlarını
karşılaştırarak ele almaktadır. Her iki ülkede 1980'li yıllara kadar, özel
girişimciler vardı ancak uluslararası pazarlarda veya çok uluslu şirketlere
karşı rekabet edecek durumda değildiler ve yetersiz sanayi sektörü,
gelişmekte olan finansal piyasa, neredeyse ilkel tarım sektörü ve gelişmemiş
hizmet sektörü vardı. Türkiye 1980’li Polonya ise 1990’lı yıllarla birlikte
ekonomide serbest piyasa ilkelerini oluşturmaya çalışarak dönüşümü başlattılar. Bu çalışma özelleştirmenin ivme kazandığı ve Avrupa ülkeleri ve
dünya ekonomisinin gündeminde olduğu 1980'li ve 1990'lı kapsamaktadır.

Keywords

Özelleştirme, geçiş ekonomileri, mülkiyet, Polonya, Türkiye