ORTAOKUL DERS KİTAPLARINDAKİ ENGELLİ BİREYLERLE İLGİLİ İÇERİKLERİN ÖRTÜK PROGRAM AÇISINDAN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 3, 1417 - 1430, 27.09.2021

Mirac Furkan Bayar , Uluhan Kurt

https://doi.org/10.24315/tred.852229

Cited By: 2

Öz

Bu araştırmanın amacı, Türkiye’de ortaokul düzeyinde ders kitabı olarak kullanılan kaynakların engellilik konusuna örtük program çerçevesinde ne düzeyde yer verildiğini incelemektir. Bu doğrultuda, zorunlu derslerden olan Türkçe, Matematik, Fen Bilimleri, Sosyal Bilgiler, T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük ve Yabancı Dil ders kitaplarında yer alan metin, fotoğraf ve görsel öğeler incelenmiştir. Bu araştırmada nitel araştırma yaklaşımlarından doküman analizi kullanılmıştır. 2020 – 2021 eğitim-öğretim yılı Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yayınlanan 24 ders kitabı araştırmacılar tarafından içerik analizine tabi tutulmuştur. Araştırma sonucunda, engelli bireyler için hazırlanan örtük programın yetersiz olduğu tespit edilmiştir. Görsel, fotoğraf ve metinlerde yer alan yetersizlikten etkilenmiş bireyler analiz edildiğinde, kız ve erkek öğrenci sayısının dengeli dağıtılmadığı, bu bireylerin tipik gelişim gösteren akranları ile birlikte yeterince yer verilmediği, büyük bir kısmının pasif bir eylem içerisinde yer aldığı tespit edilmiştir. Ayrıca yetersizlikten etkilenmiş bireylerin okul ortamında gösterilmediği ve genellikle yetişkin bireylere yer verildiği saptanmıştır. Ders kitaplarında engellilik teması ile ilgili içerik sayısı artırılması ve bu içerikler yetersizlikten etkilenmiş bireyleri olumsuz yönde etkilemeyecek şekilde düzenlenmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ders kitapları, engellilik, kaynaştırma eğitimi, doküman analizi

Kaynakça

• Açıkgöz, K. Ü. (2000). Etkili öğrenme ve öğretme. İzmir: Kanyılmaz Matbaası.
• Andrews, S. (1998). Using inclusion literature to promote positive attitudes toward disabilities. Journal of Adolescent and Adult Literacy, 41, 420-426.
• Beckett, A. E., & Buckner, L. (2012). Promoting positive attitudes towards disabled people: definition of, rationale and prospects for anti-disablist education, British Journal of Sociology of Education, 33(6), 873-891.
• Beckett, A. E. (2009). Challenging disabling attitudes, building an inclusive society: considering the role of education in encouraging nondisabled children to develop positive attitudes towards disabled people, British Journal of Sociology of Education, 30(3), 317-329.
• Beckett, A. Ellison, N., Barrett, S., & Shah, S. (2010). Away with the fairies? Disability within primaryage children’s literature, Disability & Society, 25(3), 373-386.
• Boutot, E. A. (2007). Fitting in: Tips for promoting acceptance and friendships for students with Autism Spectrum Disorders in inclusive classrooms. Intervention in School and Clinic, 42, 156–161.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
• Can, D., Pekbay, C., Hakverdi Can, M., Kaya, G., Avsar, Tuncay, A., & Candan, S. (2017). İlköğretim Ders Kitaplarında Engellilik. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41(41), 75-89.
• Cheng, Y. K. K., & Beigi, A. B. (2011). Addressing students with disabilities in school textbooks. Disability & Society, 26(2), 239–242.
• Clay, M. M. (1998). By different paths to common outcomes. York, ME: Stenhouse Publishers.
• Cüceloğlu, D. (1997).Yeniden insan insana. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Çelenk, S. (2005). İlk okuma yazma programı ve öğretimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Diamond, K. E., & Huang, H. (2005). Prescholers’ ideas about disabilities. Infants & Young Children, 18, 37-46.
• Dudek, K., Beck, A.R., & Thompson, J.R. (2006). The influcence of AAC device type, dynamic vs. static screen, on peer attitudes. Journal of Special Education Technology, 21, 17-27.
• Dutch Coalition on Disability and Development [DCDD]. (2006). All Equal, All Different: A DCDD Publication About Education For All. Erişim adresi: https://www.eenet.org.uk/resources/docs/DCDD%20All%20Equal%20All%20Different.pdf
• Dyson, L. L. (2005). Kindergarten children’s understanding of and attitude toward people with disabilities, Topics in Early Childhood Special Education, 25(2), 95-105.
• Emiliano, C. A. (1999). “Poor little things” and “Brave little souls”: The portrayal of individuals with disabilities in children’s literature. Reading Research and Instruction, 39(1), 103-117.
• Favazza, P. La Roe, J. Phillipsen, L., & Kumar, P. (2000). Representing young children with disabilities in classroom environments. Young Exceptional Children, 3(3), 2-8.
• Harper D. (1997) Children’s attitudes toward physical disability in Nepal. Journal of Cross Cultural Psychology, 28, 712-29.
• Johnson, J. R., & Nieto, J. (2007). Towards a cultural understanding of the disability and deaf experience: a content analysis of ıntroductory multicultural education textbooks. Multicultural Perspectives, 9(3), 33–43.
• Johnson, L., & LaMontagne, M. (1993). Research methods: Using content analysis to examine the verbal or written communication of stakeholders within early intervention. Journal of Early Intervention, 17, 73-79.
• Kitterman, J. (2002). Children’s books and special needs students. Reading Teacher, 56, 236 239.
• Konar, E. (2005). Çocuk, edebiyat ve eğitim. Hece Dergisi Çocuk Edebiyatı Özel Sayısı, 104, 224-241.
• Lebrun, J., Lenoir, Y., Laforest, M., Larose, F., Roy, G. R., Spallanzani, C., & Pearson, M. (2002). Past and current trends in the analysis of textbooks in a Quebec context. Curriculum inquiry, 32(1), 51-83.
• Longoria, L., & Marini, I. (2006). Perceptions of children’s attitudes towards peers with a severe physical disability. Journal Of Rehabilitation, 72(3), 19-25.
• Mahmood, K., & Iqbal, M. Z. (2009). Textbook Evaluation Through Quality Indicators: The Case of Pakistan, Bulletin of Education and Research, 31(2), 1-27.
• Matthew, N. & Clow, S. (2007). Putting disabled children in the picture, promoting inclusive children’s books and media. International Journal of Early Childhood, 39(2), 65-78.
• McCay, L. O., & Keyes, D. W. (2001). Developing social competence in the inclusive primary classroom. Childhood Education, 70, 70–78.
• McDougall, J., DeWitt, D.J., King, G., Miller, L.T., & Killip, S. (2004). High-school age youths’ attitudes toward their peers with disabilities: The role of school and student interpersonal factors. International Journal of Disability, Development and Education, 51(3), 287-313.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı (İlkokul ve Ortaokul 3, 4, 5, 6, 7, ve 8. Sınıflar). Ankara.
• Nabors L., & Keyes L. (1995) Preschoolers’ reasons for accepting peers with and without disabilities. Journal of Developmental and Physical Disabilities 7, 335-55.
• Nabuzoka D., & Ronning J. (1997) Social acceptance of children with intellectual disabilities in an integrated school setting in Zambia: a pilot study. International Journal of Disability, Development and Education, 44, 105-115.
• Nowicki, E.A., & Sandieson, R. (2002). A meta-analysis of school-age children’s attitudes towards persons with physical or intellectual disability. International Journal of Disability, Development and Education, 49(3), 243-265.
• Öncül, R. (2000). Eğitim ve Eğitim Bilimleri Sözlüğü. İstanbul: MEB Yayınları.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative analysis and interpretation. Qualitative research and evaluation methods, 3, 431-539.
• Pingel, F. (2009). Unesco Guidebook on Textbook Researchand Textbook Revision, United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, Paris.
• Ring E., & Travers J. (2005) Barriers to inclusion: a case study of a pupil with severe learning difficulties in Ireland. European Journal of Special Needs Education 20, 41-56.
• Smith-D’Arezzo, W. M., & Moore-Thomas, C. (2010). Children’s perceptions of peers with disabilities. TEACHING Exceptional Children Plus, 6(3), 2-16.
• Şirin, M. R. (2007). Çocuk Edebiyatı Kültürü. (1. Baskı). Ankara: Kök Yayıncılık.
• Taub, D. E., & Fanflik, P. L. (2000). The inclusion of disability in introductory sociology textbook. Teaching Sociology, 28(1), 12-23.
• Thomas, G. (1997). Inclusive schools for an inclusive society. British Journal of Special Education, 24(3), 103-107.
• Tosunoğlu, M., & Kayadibi, N. (2006). Türkiye’de 2000-2005 yılları arasında devlet tarafından yayımlanmış çocuk kitaplarının biçim ve içerik analizi. Yayına Hazırlayan: Sedat Sever. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi 2. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu (4-6 Ekim 2006), 339-347.
• Trench, W. F. (2013). Introduction to real analysis. Upper Saddle River, NJ, USA: Prentice Hall. Trepanier-Street, M. L., & Romantoski, J. A. (1996). Young children’s attitudes toward the disabled: A classroom intervention using children’s literature. Early Childhood Education, 24(1), 45-49.
• Tuncer, A. T., Karasu, N., Altunay, B., & Güler, Ö. (2011). Türkçe ilköğretim kitaplarında engel ve engellilik: Bir doküman analizi örneği. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 439-457.
• Walton, E. (2012). Using literature as a strategy to promote ınclusivity in high school classrooms. Intervention in School and Clinic, 47(4), 224–233.
• Witkin, B. R., & Altschuld, J. W. (1995). Planning and conducting needs assessments: A practical guide. Thousand Oaks: Sage.
• World Health Organization & The World Bank [WHO]. (2011). World Report on Disability. Geneva: World Health Organization. Erişim adresi: https://www.who.int/publications/i/item/world-report-on-disability Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.