ANNELERİN OKUL ÖNCESİ DÖNEMDEKİ ÇOCUKLARININ OKURYAZARLIK GELİŞİMLERİNE YÖNELİK BİLGİ VE UYGULAMALARININ İNCELENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 1, 160 - 173, 26.01.2023

Şaziye Seçkin Yılmaz , Ahsen Erim

https://doi.org/10.24315/tred.1017392

Öz

Bu çalışmada okul öncesi dönemde çocuğu olan annelerin, çocuklarının okuryazarlık gelişimlerine ilişkin bilgi ve uygulamalarının incelenmesi amaçlanmıştır. Tarama yöntemi ile yürütülen çalışmaya 853 anne katılmıştır. Verilerin toplanmasında Anderson (1995) tarafından geliştirilen ve Austin (2017) tarafından uyarlanan Ebeveynlerin Okuma Yazma Öğrenmeye İlişkin Algıları (Parents’ Perceptions of Literacy Learning)” isimli anket kullanılmış, anket annelere çevrimiçi olarak ulaştırılmıştır. Verilerin analizinde, anket maddelerine verilen yanıtların sıklık ve yüzdeleri hesaplanmış sonrasında katılımcıların doğru yanıtları “1” ile puanlanarak anketten alınan toplam puanlar hesaplanmıştır. Katılımcıların toplam puanlarının eğitim düzeyi, çocuklarının cinsiyet ve yaşlarına göre farklılaşıp farklılaşmadığı T Testi ve Tek Yönlü Varyans Analizi yapılarak incelenmiştir. Ayrıca anketteki açık uçlu bir soruya verilen yanıtlar kategoriler altında toplanarak analiz edilmiş ve kategorilerin yüzdeleri hesaplanmıştır. Bulgular annelerin büyük bir çoğunluğunun okuma öğrenme ve yazma gelişimine ilişkin doğru bilgilere sahip olduklarını ancak okuma yazmayı öğrenmeyi kolaylaştırıcı uygulamalarda yetersiz olduklarını göstermiştir. Annelerin okuryazarlığa ilişkin bilgi düzeyleri çocuklarının yaş ve cinsiyetlerine göre değişmezken; eğitim düzeyi yüksek olan annelerin, bilgi düzeylerinin de anlamlı bir şekilde daha yüksek olduğu görülmüştür. Bulgular ilgili alanyazın ışığında tartışılmış, uygulama ve ileri araştırmalara yönelik öneriler verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

erken okuryazarlık, okuryazarlık gelişimi, ev okuryazarlık ortamı

Kaynakça

• Bayraktar, V. (2018). Okul öncesi dönemdeki çocukların yazı farkındalığı becerilerinin gelişiminde etkileşimli kitap okumanın önemi. Çocuk ve Gelişim Dergisi, 1(1), 31-41. https://doi.org/10.36731/cg.418408
• Chiu, Y. D. (2018). The simple view of reading across development: prediction of grade 3 reading comprehension from prekindergarten skills. Remedial and Special Education, 39(5), 289–303. https://doi.org/10.1177/0741932518762055
• Ergül, C., Ökcün Akçamuş, M. Ç., Akoğlu, G., Demir, E., Tülü, B. K., & Bahap Kudret, Z. (2021). Longitudinal investigation of endogenous and exogenous predictors of early literacy in Turkish-speaking kindergartners. Early Child Development and Care, 191(10), 1651–1667. https://doi.org/10.1080/03004430.2019.1670654
• Francis, D. J., Shaywitz, S. E., Stuebing, K. K., Shaywitz, B. A., & Fletcher, J. M. (1996). Developmental lag versus deficit models of reading disability: A longitudinal, individual growth curves analysis. Journal of Educational Psychology, 88(1), 3–17. https://doi.org/10.1037/0022-0663.88.1.3
• Georgiou, G. K., Parrila, R., Cui, Y., & Papadopoulos, T. C. (2013). Why is rapid automatized naming related to reading? Journal of Experimental Child Psychology, 115(1), 218–225. https://doi.org/10.1016/j.jecp.2012.10.015
• Hemmerechts, K., Agirdag, O., & Kavadias, D. (2016). The relationship between parental literacy involvement, socio-economic status and reading literacy. Educational Review, 69(1), 85–101. https://doi.org/10.1080/00131911.2016.1164667
• Justice, L. M., Chen, J., Tambyraja, S., & Logan, J. (2018). Increasing caregivers' adherence to an early-literacy intervention improves the print knowledge of children with language impairment. Journal of Autism and Developmental Disorders, 48(12), 4179–4192. https://doi.org/10.1007/s10803-018-3646-2
• Karasar, N. (2010). Bilimsel Arastırma Yöntemi (Scientific Research Method). Ankara Nobel Yayınevi.
• Liu, C., Georgiou, G. K., & Manolitsis, G. (2018). Modeling the relationships of parents’ expectations, family’s SES, and home literacy environment with emergent literacy skills and word reading in Chinese. Early Childhood Research Quarterly, 43, 1–10. https://doi.org/10.1016/j.ecresq.2017.11.001
• Manolitsis, G., Georgiou, G. K., & Tziraki, N. (2013). Examining the effects of home literacy and numeracy environment on early reading and math acquisition. Early Childhood Research Quarterly, 28(4), 692–703. https://doi.org/10.1016/j.ecresq.2013.05.004
• Martini, F., & Sénéchal, M. (2012). Learning literacy skills at home: Parent teaching, expectations, and child interest. Canadian Journal of Behavioural Science, 44(3), 210–221. https://doi.org/10.1037/a0026758
• Mendive, S., Lissi, M. R., Bakeman, R., & Reyes, A. (2016). Beyond mother education: maternal practices as predictors of early literacy development in children from low-ses households. Early Education and Development, 28(2), 167–181. https://doi.org/10.1080/10409289.2016.1197014
• Morrow, L. M. (2004). Literacy development in the years: Helping children to read and write (5th ed.) Boston, MA: Pearson Education.
• Myrtil, M. J., Justice, L. M., & Jiang, H. (2019). Home-literacy environment of low-income rural families: Association with child- and caregiver-level characteristics. Journal of Applied Developmental Psychology, 60, 1–10. https://doi.org/10.1016/j.appdev.2018.10.002
• Peng, P., Fuchs, D., Fuchs, L. S., Elleman, A. M., Kearns, D. M., Gilbert, J. K., Compton, D. L., Cho, E., & Patton, S. (2019). A longitudinal analysis of the trajectories and predictors of word reading and reading comprehension development among at-risk readers. Journal of Learning Disabilities, 52(3), 195–208. https://doi.org/10.1177/0022219418809080
• Powell, D., & Atkinson, L. (2021). Unraveling the links between rapid automatized naming (RAN), phonological awareness, and reading. Journal of Educational Psychology, 113(4), 706–718. https://doi.org/10.1037/edu0000625
• Puglisi, M. L., Hulme, C., Hamilton, L. G., & Snowling, M. J. (2017). The home literacy environment is a correlate, but perhaps not a cause, of variations in children’s language and literacy development. Scientific Studies of Reading, 21(6), 498–514. https://doi.org/10.1080/10888438.2017.1346660
• Seçkin Yılmaz, Ş. ve Büyükçakmak, Y. (2020). Öğrenme güçlüğü olan ve olmayan öğrencilerin sözcük okuma ve ses bilgisel işlemleme becerilerinin incelenmesi. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 10(2), 365-391, https://doi.org/10.23863/kalem.2020.161
• Sénéchal, M., & LeFevre, J. A. (2002). Parental involvement in the development of children's reading skill: a five-year longitudinal study. Child Development, 73(2), 445–460. https://doi.org/10.1111/1467-8624.00417
• Snel, M. J., Aarnoutse, C. A. J., Terwel, J., van Leeuwe, J. F. J., & van der Veld, W. M. (2016). Prediction of word recognition in the first half of grade 1. European Early Childhood Education Research Journal, 24(2), 229–238. https://doi.org/10.1080/1350293x.2016.1143260
• Suggate, S., Schaughency, E., McAnally, H., & Reese, E. (2018). From infancy to adolescence: The longitudinal links between vocabulary, early literacy skills, oral narrative, and reading comprehension. Cognitive Development, 47, 82–95. https://doi.org/10.1016/j.cogdev.2018.04.005
• Sürgen, D. (2019). Öğrenme güçlüğü olan ve olmayan öğrencilerin fonolojik farkındalık, hızlı-otomatik isimlendirme ve çalışma belleği performanslarının incelenmesi. (Unpublished master’s thesis). İstanbul University, İstanbul.
• van Bergen, E., van Zuijen, T., Bishop, D., & de Jong, P. F. (2017). Why are home literacy environment and children's reading skills associated? What parental skills reveal. Reading Research Quarterly, 52(2), 147–160. https://doi.org/10.1002/rrq.160
• Wagner, R. K., & Torgesen, J. K. (1987). The nature of phonological processing and its causal role in the acquisition of reading skills. Psychological Bulletin, 101(2), 192–212. https://doi.org/10.1037/0033-2909.101.2.192
• Weigel, D. J., Martin, S. S., & Bennett, K. K. (2005). Ecological influences of the home and the childcare center on preschool-age children’s literacy development. Reading Research Quarterly, 40(2), 204-233. https://doi.org/10.1598/RRQ.40.2.4.
• Whitehurst, G. J., & Lonigan, C. J. (1998). Child development and emergent literacy. Child Development, 69(3), 848–872. https://doi.org/10.2307/1132208
• Wiescholek, S., Hilkenmeier, J., Greiner, C., & Buhl, H. M. (2017). Six-year-olds’ perception of home literacy environment and its influence on children’s literacy enjoyment, frequency, and early literacy skills. Reading Psychology, 39(1), 41–68. https://doi.org/10.1080/02702711.2017.1361495