ESKİ UYGURCA MAYTRISİMİT’TE YER ALAN “UZAK BİTİG” KAVRAM İŞARETİ ÇERÇEVESİNDE EĞİTSEL UNSURLAR

Year 2023, Volume: 13 Issue: 1, 305 - 317, 26.01.2023

Muammer Şehitoğlu

https://doi.org/10.24315/tred.1027377

Abstract

Eski Uygur Türkçesi, Türkçenin tarihî dönemleri içinde yazı kavram alanını karşılayan birden çok kavram, kavram işareti, sözcük ve terimi söz varlığında barındıran edebî eserlerin kaleme alındığı değerli bir dönemdir. Dönemin, özellikle Budist çevreye ait uyarlama çeviri eserlerinin söz varlığında yer alan yazı kavram alanına ilişkin kavram işaretleri taşıdıkları anlam değerleri ile alanın uzmanlarının dikkatini çekmektedir. uzak bitig kavram işareti de dikkat çekici kavram işaretlerinden biridir. “Yazma kitap, yazma eser” anlam değerine sahip kavram işaretini söz varlığında barındıran Maytrısimit adlı eser, Eski Uygur Türkçesi döneminde Budist çevrede Toharcadan Eski Uygur Türkçesine çevirisi (uyarlanarak) yapılmış ve Türk dili ve edebiyatının dram sanatı türündeki ilk eseri olma niteliği göstermektedir. 1976 yılında Ş. Tekin tarafından yayımlanan eserin bazı bölümleri eksik kalmış ve daha sonra Tekin tarafından, 1980 yılında eksikleri tamamlanan bazı bölümler transliterasyon ve Almanca çeviri şeklinde yeniden yayımlanmıştır. Çalışmada, eserin 11. Bölümünün 14, 15 ve 16. yapraklarında yer alan uzak bitig “yazma kitap, yazma eser” kavram işareti çerçevesinde bölüm metnindeki eğitsel unsurların tespit edilmesi ve bu unsurların bilgi felsefesi ve öğrenme psikolojisi temaları altında incelenmesi amaçlanmıştır. Yöntem olarak, nitel araştırma desenine dayalı doküman incelemesi tekniği kullanılmıştır. Elde edilen bulgularda, kavram işaretinin, ilişkili olduğu diğer kavram işaretleri ile birlikte bilgi felsefesi ve öğrenme psikolojisine ait eğitsel unsurları karşıladığı ve eserin kaleme alındığı Eski Uygur Türkçesi dönemi içinde bireyin bilgiye ve öğrenmeye olan bakış açısını, düşüncelerini, öğrenmeyi öğrenmedeki eylemlerini ve onu öğrenen olarak tanımlayan eğitim anlayışını yansıtır nitelikte olduğu tespit edilmiştir

Keywords

Maytrısimit, Uzak bitig, Eski Uygur Türkçesi, Eğitsel unsurlar.

References

• Alyılmaz, C. (2011). (Kök)türk harfli yazıtlar. Türk Yurdu, 31(287), 25-31.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9 (2), 27-40.
• Demirel, Ö., & Kaya, Z., (2012). Eğitim bilimine giriş. (7.Baskı, ss. 1-22). İstanbul: PegemA.
• Eraslan, K. (2012). Eski Uygur Türkçesi grameri. Ankara: TDK.
• Erişen, Y. (2017). Eğitimin felsefî temelleri. Karip, E. (Ed.), Eğitim bilimine giriş içinde (8. Baskı, ss. 83-104). Ankara: Pegem Akademi.
• Gabain, v. A. (2007). Eski Türkçenin grameri. (Akalın, M. Çev.) Ankara: TDK.
• Shimin, G., Klimkeit, J. H., & Laut, P. H. (1988). “Das erscheinen des Bodhisattva” Das 11. Kapitel der Hami-Handschrift der Maitrisimit. Altorinentalische Forschungen, 15, 315-366.
• Sönmez, V. (2009). Eğitim bilimine giriş. (6.Baskı). İstanbul: Anı.
• Şehitoğlu, M. (2020). Eski Uygurca Maytrısimit adlı eserin oyun / dram sanatı ve eğitsel ögeler açısından incelenmesi. (Doktora tezi). YÖK Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir. (Tez No: (634094).
• Tekin, Ş. (1976). Uygurca metinler II, Maytrısimit, burkancıların mehdisi Maitreya ile buluşma iptidaî bir dram. Ankara: Sevinç Matbaası.
• Wilkens, J. (2021). Eski Uygurcanın el sözlüğü, Eski Uygurca-Almanca-Türkçe. Göttingen: Universität verlag.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yunusoğlu, K. M. (2012). Uygurca-Çince İdikut sözlüğü. Ankara. TDK.