Fen Bilimleri Ders Kitaplarının Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları Açısından İncelenmesi

Year 2025, Volume: 15 Issue: Özel Sayı, 56 - 97, 30.05.2025

Yağmur Yazı , Mustafa Ergun

https://doi.org/10.24315/tred.1627429

Abstract

Bu araştırmada ortaokul fen bilimleri ders kitaplarının sürdürülebilir kalkınma amaçları ile ilişkisini incelemek amaçlanmıştır. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi tercih edilmiştir. Ortaokul fen bilimleri ders kitapları dört farklı seviyede 17 sürdürülebilir kalkınma amaçları ve göstergeleri aracılığıyla analiz edilmiştir. Elde edilen bulgular, tüm ders kitaplarının SKA’larla genelde uyumlu olduğunu ancak bazı hedeflerin yeterince vurgulanmadığını göstermiştir. Özellikle iklim eylemi, sudaki yaşam ve karasal yaşam gibi çevresel hedefler az temsil edilirken, nitelikli eğitim ve sanayi-yenilikçilik ve altyapı gibi amaçlar daha sık işlenmiştir. Toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda görsel ve isim dağılımında dengesizlikler gözlenmiş, erkek temsiliyeti daha fazla bulunmuştur. Ders kitaplarında SKA’ların detaylı ve dengeli ele alınması çevresel hedeflerin daha çok vurgulanması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca, sürdürülebilir kalkınma bilincini artırmak için görseller, etkinlikler ve metinlerde çeşitliliğin artırılması önerilmiştir. Çalışmada eğitimde SKA farkındalığını artırmak için politik karar vericilere, ders kitabı yazarlarına, fen bilimleri öğretmenleri ve araştırmacılara önerilerde bulunulmuştur.

Keywords

Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları, Ders Kitabı, Fen Bilimleri

Supporting Institution

TÜBİTAK-BİDEB

Project Number

1919B012220960

Thanks

Bu çalışmadaki desteğinden dolayı TÜBİTAK-BİDEB'e teşekkür ederiz.

References

• Pamuk, A., & Muç, K. (2021). Women's gender roles in history textbooks in Turkey. International Journal of Psychology and Educational Studies, 8(2), 133-147. https://doi.org/10.52380/ijpes.2021.8.2.391
• Prieto-Jiménez, E., López-Catalán, L., López-Catalán, B., & Domínguez-Fernández, G. (2021). Sustainable development goals and education: A bibliometric mapping analysis. Sustainability, 13(4), 2126. https://doi.org/10.3390/su13042126
• Şaşmaz, A. (2024). Awareness of sustainable development goals among prospective educators. Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitimi Dergisi, 6(1), 45-67.
• Torun, K. T. (2024). Fen bilgisi öğretmen adaylarının sürdürülebilir kalkınma farkındalıklarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Tosun, A., & Gökçe, N. (2023). Bilsem Coğrafya Dersi Öğretim Programının Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri Açısından Değerlendirilmesi. Uluslararası Akademik Birikim Dergisi, 6(5), 1240-1253. https://doi.org/10.5281/zenodo.10446247
• Travers, M. (2001). Qualitative research through case studies. SAGE Publications. UNESCO (2015). Education 2030. Incheon Declaration and Framework for Action. Towardsinclusive and equitable quality education and lifelong learning for all. Paris, UNESCO. Available online: http://www.uis.unesco.org/Education/Documents/incheon-framework-for-action-en.pdf
• Wibowo, Y. G., & Sadikin, A. (2019). Biology in the 21st-Century: Transformation in biology science and education in supporting the sustainable development goals. Jurnal Pendidikan Biologi Indonesia , 5(2), 285-296. https://doi.org/10.22219/jpbi.v5i2.7956
• Yalçın, A. (2022). 21. Yüzyılda sürdürülebilir kalkınma hedefleri: Türkiye’de sosyal bilgiler dersi öğretim programının yapısal olarak incelenmesi. Harran Maarif Dergisi, 7(1), 117-149.
• Yalçın, C. (2019). Sürdürülebilir kalkınma bağlamında Türkiye’de çevre politikaları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Universitesi.
• Yamaguchi, N. U., Bernardino, E. G., Ferreira, M. E. C., de Lima, B. P., Pascotini, M. R., & Yamaguchi, M. U. (2023). Sustainable development goals: a bibliometric analysis of literature reviews. Environmental Science and Pollution Research, 30(3), 5502-5515. https://doi.org/10.1007/s11356-022-24379-6
• Yancı, (2019). Ortaokul ve İmam Hatip Ortaokul Fen Bilimleri 8. Sınıf Ders Kitabı, SRD Yayınları. Ankara Yeh, S. C., Hsieh, Y. L., Yu, H. C., & Tseng, Y. H. (2022). The trends and content of research related to the Sustainable Development Goals: a systemic review. Applied Sciences, 12(13), 6820. https://doi.org/10.3390/app12136820