Kent içi Raylı Sistem Yatırımlarının Finansmanında Kullanılan Kaynaklar ve Kaynak Geliştirme Olanaklarının Değerlendirilmesi: Ankara İli Raylı Sistem Projeleri Örneği

Year 2022, Volume: 36 Issue: 3, 235 - 249, 15.07.2022

Mustafa Tuna Yeşim Tanrıvermiş Sevilay Bostancı

Abstract

Kent içi ulaşım hizmetlerinin geliştirilmesi ve çeşitlendirilmesi açısından kent içi raylı sistem projelerinin, nüfusu artış gösteren büyük şehirlerde önemi artmış, ancak bu projelerde finansman yetersizliği sebebiyle işletmeye açılması süreci gecikmektedir. Bu çalışmada literatür araştırması ve EGO Genel Müdürlüğü (idari) kayıtları kullanılarak Ankara İli örneğinde kent içi raylı sistem projelerinin mali analizi yapılmış ve projelerin finansman yöntemleri ele alınmıştır. Araştırmada ulaştırma yatırımlarında kullanılan finansman yöntemleri ve özel olarak Ankara İli Batıkent-Kızılay (M1), Çayyolu-Kızılay (M2), Batıkent-Sincan-Törekent (M3), Keçiören-AKM (M4) metro hatlarının finansman yöntemleri irdelenmiş ve M3 Batıkent-Sincan-Törekent Metro Hattı Projesi’nin mali ve ekonomik analizi yapılmıştır. Mali analiz sonuçlarına göre projelerin geri dönüş süresinin uzun ve iç verim oranının nispeten düşük olduğu, mevcut projelerin belediye ve Bakanlık kaynakları ile borçlanma yoluyla finanse edildiği ve iyi hazırlanmış yasal altlık, fizibilite, sözleşme ve şartname ve ekleri ile alternatif finansman modellerinin geliştirilmesi ve yaygın olarak kullanılması ile kentsel altyapı yatırımlarının gerçekleştirilmesinin mümkün olabileceği anlaşılmaktadır. Çalışma sonuçlarına göre yerel yönetimlerin kendi imkanlarıyla kent içi raylı sistem gibi altyapı yatırımlarını gerçekleştiremedikleri ve farklı alternatif finansman modellerinin oluşturulması gerektiği vurgulanmalıdır. Türkiye’de henüz uygulama olanağı bulunmayan, fakat yurtdışında bazı ülkelerde uygulanan yenilikçi finans modellerinin Türkiye için yasal zemin hazırlanarak uygulanabilme olanakları değerlendirilmelidir. Özellikle alternatif modeller arasında gayrimenkul yatırım ortaklığı kurulması veya İslami finans araçları ve tahvil gibi sermaye piyasası araçları ihracı ile de metro gibi büyük kaynak ihtiyacı olan altyapı yatırımlarının finansmanının yapılabileceği ortaya çıkmaktadır.

Keywords

Ankara Büyükşehir Belediyesi, yatırım projelerinin finansmanı, altyapı yatırımları, kentsel altyapı, kentiçi raylı sistemler

Evaluation of resources used in financing urban rail system investments and resources development opportunities: An example of Ankara provincial rail system projects

Abstract

References

• Abouhamad, M. (2014). An ıntegrated risk-based asset management framework for metro systems, PhD Thesis, Concordia University, Montréal, Canada.
• Akçay, B. (2006). Altyapı Yatırımlarının Finansmanında Kamu Sektörü. https://doc player.biz.tr/1299984-Altyapi-yatirimlarinin-finansmaninda-kamu-sektoru.html. Erişim Tarihi: 10.05.2021.
• Alageyik, M. (2014). Ulaştırma yatırımlarında finansman modellerinin incelenmesi ve Türkiye koşullarına uygun model araştırması. Yüksek Lisans Tezi, Bahçeşehir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Kentsel Sistemler ve Ulaştırma Yönetimi Anabilim Dalı, İstanbul.
• Aliefendioğlu, Y. ve Tanrıvermiş, H. (2011). Türkiye’de çevre koruma alanlarında arazi kullanımı ve koruma kararlarının arazi piyasalarına etkileri: Gökova özel çevre koruma bölgesi örneği, Üçüncü Sektör Kooperatifçilik (Yeni ismiyle Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi), 46(1), 64-102, Ankara.
• Aliefendioğlu, Y. ve Tanrıvermiş, H. (2016). Assessment of land acquisition and expropriation process for ınfrastructure ınvestments and urban development projects in Turkey. European Academy of Land Use and Development (EALD), Ljubljana, Slovenia.
• Aliefendioğlu, Y. (2017). Kent içi ulaşımında geleneksel toplu taşıma sistemlerine alternatif çözümler: Ankara ili “Yenimahalle Şentepe Teleferik Hattı” örneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 53 (9), 278-298.
• Aliefendioğlu Y. ve Tanrıvermiş, H. (2017). Türkiye’de belediye gelirlerinin araştırılması açısından taşınmaz değerleme sisteminin geliştirilmesi ve olası etkileri, Uluslararası Kentsel Politikalar Konferansı (International Conferance on Urban Politics), 18-19 September, 2017, Gazimağusa, KKTC.
• Aliefendioğlu, Y. ve Bostancı, S. (2018). Yerel yönetimlerde raylı sistem yatırımlarının yapılabilirliği: Ankara Büyükşehir Belediyesi Batıkent–Sincan–Törekent Metro Hattı Örneği, Sosyal Bilimler Dergisi, 5(21), 117-142.
• Altaş, G. (2012). Altyapı yatırımlarının finansmanı, Sermaye Piyasasında Gündem, 117 (5), 18-19.
• Aşık, B. ve Yılmaz, I.C. (2007). Türkiye’de kamu özel sektör ortaklıklarının hukuki statüsü. Vergide Gündem Dergisi, 1(11), 5-8.
• Atasoy, H. (2011). Kamu-özel işbirliği modeli ve Türkiye’de belediyelerin altyapı projelerinin finansmanında uygulanabilirliği, Yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Muhasebe ve Finansman Bilim Dalı. Kayseri.
• Bahran, G. (2001). Sayıştay Denetimi Dışındaki Fonlar, Araştırma ve Tasnif Grubu, Sayıştay, Ankara, Web Sitesi: https://www.sayistay.gov.tr/tr/Upload/95906369/files/bilgi_notlari/sayistaydenetimidisifon.pdf, Erişim Tarihi: 27.04.2021.
• Coşkun, G. (2000). Devlet Bütçesi: Türk Bütçe Sistemi. Ankara: Turhan Kitabevi Yayınları.
• Demir, M.V. (2004). 4749 Sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetmeliğinin Düzenlenmesi Hakkında Kanunun Getirdiği Yenilikler, Önceki Mevzuat ile Karşılaştırılması, Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Demirbağ, C. (2007). Kamu Özel İşbirliği Modeli Çerçevesinde Türkiye İçin büyük Kamu Yatırımlarının Gerçekleştirilmesine İlişkin Model Önerisi, T.C. Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Güney, E. (2005). Kamu hizmetleri ve altyapıda kamu-özel işbirliği. E-Yaklaşım Dergisi, 1(19), 23-35.
• Hastürk, M. (2006). Makaleler: Stratejik Yönetim: Stratejik Planlama ve Performans Esaslı Bütçeleme. Web Sitesi: http://www.erkankaraarslan.org/ k/makaleler/stratejik-yonetim/#.UqA8 yjd18QY. Erişim Tarihi: 20.05.2021.
• Karahanoğulları, Y. (2012). Kamu özel ortaklığı modelinin mali değerlendirmesi. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilimler Fakültesi Dergisi, 67(2), 95-125.
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Metro_sistemleri_listesi. Erişim Tarihi: 02.04.2021.
• https://www.ego.gov.tr/tr/sayfa/1075/rayli-sistem. Erişim Tarihi: 09.04.2021.
• https://www.imo.org.tr/resimler/ekutuphane/pdf/1223.pdf. Erişim Tarihi: 10.04.2021.
• Keşli, A. ve Sarısu, A. (2008). Türkiye’de Özelleştirme ve Yargısal Sorunlar, İstanbul. Web Sitesi: http://www.ppp.org.tr/content/view/43/65/. Erişim Tarihi: 10.05.2021.
• Kişli, A.T., (2012). PPP Projelerinin Hukuki Rejimi. Grup HBB Yatırım Danışmanlık Ltd. Şti. İstanbul.
• Masoumi, M. ve Öcalır, E.V. (2018). Türkiye’deki kent içi raylı ulaşım sistemlerinin performanslarının veri zarflama analizi ile karşılaştırılması. Politeknik Dergisi, 21(4), 971-975. doi:http://dx.doi.org/10.2339/politeknik.391798.
• Newman, P. ve Allam, Z. (2018). Redefining the Smart City: Culture, Metabolism and Governance. Smart Cities, 1(1), 4-25.
• Tanrıvermiş, H. (1997). Çevresel malların ve kirlilik zararlarının değerlerinin biçilmesinde kullanılan yöntemler ve bu yöntemlerin Türkiye’de uygulanabilirliği, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi İktisat Bölümü, Ekonomik Yaklaşım. 8(24-25), 81-145.
• Tanrıvermiş, H. (2019). Türkiye ekonomisinde inşaat ve gayrimenkul sektörlerinin rolleri ve gelişme eğilimlerinin değerlendirilmesi, Kent, İnşaat ve Ekonomi Kongresi, 2 TMMOB Mimarlar Odası Gaziantep Şubesi, Gaziantep.
• Tanrıvermiş, H. ve Aliefendioğlu, Y. (2019). The Impacts of Land Acquisition and Resettlement Activities of Infrastructure Investments on Natural and Cultural Heritages and Social and Economic Life: The case of Turkey (Chapter 7), In: Handbook of Contemporary Issues in Expropriation, Eds: Pliemmer and McCluskey, Routledge Taylor & Francis Group, Oxfordshire, UK, ss:118-157.
• Taşkın, M. (2010). Kent içi raylı sistemlerde hat bakımı ve işletme maliyetleri. Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İnşaat Mühendisliği Anabilim Dalı, Samsun. Uluatam, Ö. (2012). Kamu Maliyesi, Gözden Geçirilmiş 12. Baskı, Ankara: İmaj Yayınları.
• Ünal, A.O. ve Tanrıvermiş, H. (2019). Raylı sistem projelerinin gayrimenkul değerine etkisi: Ankara İli Keçiören İlçesi M4 Metro Hattı Projesi örneği, Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(2), 29-55.
• Ünal, A.O. (2021). Kamu ulaşım projelerinin gayrimenkul değeri ve kullanımına etkileri: Ankara İli Metro Projesi örneği, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Gayrimenkul Geliştirme ve Yönetimi Anabilim Dalı, Ankara.
• Ünal, A.O., Tanrıvermiş, H. ve Tanrıvermiş, Y. (2021). Metro sistemlerinin konut satış değerine etkisinin diğer faktörler yönünden analizi, Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 27: 636-643, Kasım 2021, https://doi.org/10.31590/ejosat.973834.
• Yılmaz, I. (2005). Türkiye’de Kamu Özel Sektör Ortaklığı Modelleri, Fazlıoğlu Hukuk Bürosu Makaleler. Erişim Tarihi: 02.05.2021.