Karadeniz’de avlanan çaça (Sprattus sprattus L.) ve hamsi (Engraulis encrasicolus, L.) balıklarının büyüme parametreleri ve ölüm oranlarının tahmini

Year 2018, Volume 4, Issue 2, 106 - 115, 03.12.2018

Süleyman ÖZDEMİR Yakup ERDEM Zekiye BİRİNCİ ÖZDEMİR Ercan ERDEM Hakan AKSU

Abstract

Bu çalışmada Karadeniz’in önemli küçük pelajik türleri olan hamsi (Engraulis encrasicolus, L.) ve çaça (Sprattus sprattus L.) balıklarının boy kompozisyonu verileri kullanılarak büyüme parametreleri ve ölüm oranları tahmin edilmiştir. Araştırmada 13 ortasu trol ağı çekimi yapılarak 150 tonu hamsi, 75 tonu çaça olmak üzere toplam 225 ton balık avlanmıştır. Yapılan örneklemede 1516 adet hamsi ve 4214 adet çaça balığının boyu ölçülmüştür. Türlerin maksimum, minimum ve ortalama boyları sırasıyla 15.2 cm, 5.2 cm, 11.28±0.04 cm; 12.8 cm, 5.7 cm, 8.5±0.01 cm olarak tespit edilmiştir. Hamsi ve çaçanın büyüme ve populasyon parametreleri sırasıyla; asimptotik boy (L_∞) 17.01 cm, 13.38 cm; büyüme katsayısı (K) 0.28, 0.23; anlık ölüm katsayısı (Z) 2.73 yıl^-1, 2.88 yıl^-1; doğal ölüm katsayısı (M) 0.41 yıl^-1, 0.52 yıl^-1, balıkçılık ölüm oranı (F) 2.18 yıl^-1, 1.51 yıl^-1 ve sömürülme oranı (E) 0.80 yıl^-1, 0.82 yıl^-1 olarak hesaplanmıştır. Türler için boy kompozisyonundan hesaplanan büyüme ve populasyon parametreleri yapılan diğer çalışmaların sonuçları ile karşılaştırılmıştır.

Keywords

Hamsi, çaça, büyüme parametreleri, ölüm oranları, sömürülme oranı

Estimation of growth parameters and mortality rates of sprat (Sprattus sprattus L.) and anchovy (Engraulis encrasicolus, L.) captured in the Black Sea

Abstract

Length composition of anchovy (Engraulis encrasicolus, L.) and sprat (Sprattus sprattus L.), important small pelagic species of Black Sea, were determined in this study. Growth parameters and mortality rates for anchovy and sprat, using length composition data of fishes, were estimated. A total of 150 tons anchovy and 75 tons sprat (225 tons fish) were caught end of the 13 mid-water trawl tows in the study. Length of 1516 numbers anchovy and 4214 numbers sprat were measured in the study. Maximum, minimum and average length of species were established 15.2 cm, 5.2 cm, 11.28±0.04 cm; 12.8 cm, 5.7 cm, 8.5±0.01 cm respectively.

Growth and population parameters of anchovy and sprat were calculated; asymptotic length (L_∞) 17.01 cm, 13.38 cm, Brody growth coefficient (K) 0.28, 0.23; instantaneous rate of mortality (Z) 2.73 year^-1, 2.88 year^-1; rate of natural mortality (M) 0.41 year^-1, 0.52 year^-1, rate of fishing

mortality (F) 2.18 year^-1, 1.51 year^-1, exploitation rate (E) 0.80 year^-1, 0.82 year^-1 respectively. Growth and population parameters, calculated by the length composition for species, were compared with other studies.

Keywords

Anchovy, sprat, growth parameters, mortality rates, exploitation rate

References

• TÜİK, (2017). Türkiye İstatistik Kurumu, Su Ürünleri İstatistikleri 2016, No: 3177, 48 s.
• Erdem, Y., Özdemir, S., Satılmış, H.H., (2007). Hamsi (Engraulis encrasicolus L.) avcılığında kullanılan ortasu trolünün gece-gündüz av verimi ve boy kompozisyonunun karşılaştırılması. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 23(1-2): 230 -237.
• Erdem, Y., Özdemir, S., (2008). Karadeniz kıyılarında çift tekne ile çekilen ortasu trolü ile bazı pelajik balıkların avcılığı, O.M.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi 23(2): 78-82.
• Özdemir, S., Erdem, Y., Satılmış, H.H., Birinci Özdemir, Z., (2006a). Karadeniz’de ortasu trolü ile gece süresince avlanan hamsi (Engraulis encrasicolus L., 1758)’nin av verimi ve boy kompozisyonunun belirlenmesi. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi 23(3-4): 417–421.
• Özdemir S., Erdem, Y., Satılmış, H.H., Birinci Özdemir, Z., Erdem, E., (2007). İki Farklı Av Sahasında Ortasu Trolü ile Avlanan Hamsi (Engraulis encrasicolus, L.) Balığının Sürü Yapısı ve Av Veriminin İncelenmesi. F.Ü. Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi 19(1): 33-40.
• Samsun, O., Kalaycı, F., Samsun, N., Bilgin, S., (2006). Karadeniz’de ortasu trolü ile avlanan pelajik balıkların bazı biyolojik özellikleri ve avcılık verilerinin incelenmesi. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi 23(1/3): 487-493.
• Kalaycı, F., Bilgin, S., Samsun, O., Samsun, N., (2006). Orta Karadeniz’de avlanan çaça (Sprattus sprattus phalericus Risso, 1826) balığı stoğunun genel durumu ve balık endüstrisi içerisindeki yerinin araştırılması. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi 23(1/3): 449-455.
• Özsandıkçı, U., (2015). Orta Karadeniz’de (Samsun-Yakakent, Ordu-Akçay) avlanan çaça (Sprattus sprattus phalericus Risso, 1826) balığının avlanabilir biyokütle tahmini, Yüksek Lisans Tezi, Sinop Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, 49 s.
• Gümüş, A., Polat, N., (1999). Yaş tayini hesaplamalarında hata kaynakları, X. Ulusal Su Ürünleri Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, 506-523, Adana.
• Yılmaz, S., Polat, N., (2002). Age determination of shad (Alosa pontica Eichwald,1838) inhabiting the Black Sea. Turkish Journal of Zoology 26: 393-398.
• Polat, N., İnceismail, Y., Yılmaz, S., Bostancı, D., (2009). Karadeniz (Samsun)’de yaşayan zargana (Belone belone L., 1761)’da yaş tayini, yaş-boy ve boy-ağırlık ilişkileri. Journal of FisheriesSciences.com 3(3): 187-198.
• Erkoyuncu, E., (1995). Balıkçılık Biyolojisi ve Populasyon Dinamiği Ders Kitapları, s. 265, Samsun, O.M.Ü. Yayınları No: 196. Sparre, P., Venema, S.C. (1998). Introduction to Tropical Fish Stock Assessment Part 1: Manual, FAO, Fisheries Technical Paper, 306/1, Rev. 2.
• Özbilgin, H., Tosunoğlu, Z., Bilecenoğlu, M., Tokaç, A., (2004). Population parameters of Mullus barbatus in Izmir Bay (Aegean Sea), using length frequency analysis. J. Appl. Ichthyol. 20: 231–233.
• Özdemir, S., Erdem, Y., Sümer, Ç., (2006b). Kalkan (Psetta maxima, Linneaus, 1758) ve mezgit (Merlangius merlangus euxinus, Nordman 1840) Balıklarının yaş ve boy kompozisyonundan hesaplanan bazı populasyon parametrelerinin karşılaştırılması. O.M.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi 21(1): 71–75.
• Özdemir, S., Erdem, E., Birinci Özdemir, Z., Şahin, D., (2009). Karadeniz’de avlanan pelajik türlerden istavrit (Trachurus trachurus), lüfer (Pomatomus saltatrix) ve tirsi (Alosa alosa) balıklarının boy kompozisyonundan populasyon parametrelerinin tahmini. Fırat Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi 21(1): 1-8.
• Wetherall, F.A., Polovina, J.J., Ralston, S., (1987). Estimating growth and mortality in steady state fish stocks from length-frequency data. (In Pauly, D. and Morgan G.R. 1987. Lenght Based Methods in Fisheries Research. ICLARM Conf. Proc. 13, 53-74, Manila.
• Pauly, D., (1980). A Selection of Simple Methods for the Assesment of Tropical Fish Stocks, FAO Fisheries Circular, 729, 54.
• Pauly, D., (1984). Fish population Dynamics in Tropical Waters; A Manuel for Use With Programmamle Calculators, ICLARM, Stud, Rev. 8: 325p, Manila.
• Bilgin, S., Samsun, N., Samsun, O., Kalaycı, F., (2006). Orta Karadeniz’de 2004-2005 av sezonunda hamsi’nin, Engraulis encrasicolus L., 1758, boy-frekans analiz metodu ile populasyon parametrelerinin tahmini. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi 23(1/3): 259-364.
• Sağlam, N.E., Sağlam, C., (2013). Age, growth and mortality of anchovy Engraulis encrasicolus in the south-eastern region of the Black Sea during the 2010–2011 fishing season. Journal of the Marine Biological Association of the United Kingdom 93(8): 2247-2255.
• Erdem, Y., Erkoyuncu, İ., (1997). Hamsi (Engraulis encrasicolus, L.) avcılığında kullanılan ortasu trol ağlarının seçiciliğinin belirlenmesi üzerine bir araştırma, Akdeniz Balıkçılık Kongresi Bildiriler Kitabı 683-691, İzmir.
• Özdamar, E., Khiara, K., Sakuramato, K., Erkoyuncu, İ., (1994). Variation in the population structure of European anchovy, Engraulis encrasicolus L. in the Black Sea. Journal of Tokyo University of Fisheries 81(2): 123–134.
• Samsun, O., Samsun, N., Karamollaoglu, A.C., (2004). Age, growth, andmortality rates of the European anchovy (Engraulis encrasicolus L.1758) off the Turkish Black Sea coast. Turkish Journal of Veterinary and Animal Science 28: 901-910.
• Kalaycı F., Bilgin, S., Samsun, O., Samsun, N., (2007). Length- weight relationship of 10 fish species caught by bottom trawl and midwater trawl from the Middle Black Sea, Turkey. Turkish Journal of Fisheries and Aquatic Sciences 7: 33-36.
• Yankova, M., Pavlov, D., Raykov, V., Mihneva, V., Radu, G., (2011). Length-weight relationships of ten fish species from the Bulgarian Black Sea waters. Tr. J. of Zoology 35: 265-270.
• Özdemir, S., Duyar, H.A., (2013). Length-weight relationships for ten fish species collected by trawl surveys from Black Sea Coast, Turkey. International Journal of Chemical, Environmental & Biological Sciences (IJCEBS) 1(2): 405-407.
• Satılmış, H.H., Sümer, S., Özdemir, S., Bayraklı, B., (2014). Length-weight relationships of the three most abundant pelagic fish species caught by mid-water trawls and purse seine in the Black Sea. Cahiers de Biologie Marine 55(2): 259–265.
• Erkoyuncu, İ., Özdamar, E., (1989). Estimation of the age, size and sex composition and growth parameters of anchovy Engraulis encrasicolus L. in the Black Sea. Fisheries Research 7: 241-247.
• Özdamar, E., Samsun, O., Erkoyuncu, İ., (1995). Karadeniz'de (Türkiye) 1994–1995 av sezonunda hamsi (Engraulis encrasicolus L.) balığına ilişkin populasyon parametrelerinin tahmini. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi 12(1-2): 135-144.
• Özdemir, S., Erdem, E., Birinci Özdemir, Z., Aksu, H., (2015). Monthly monitoring of length–weight relationships of allis shad (Alosa immaculata Bennett, 1835), horse mackerel (Trachurus mediterraneus Steindacher, 1968) and sprat (Sprattus sprattus Linnaeus, 1758) from the Southern Black Sea, Turkey. Cahiers de Biologie Marine 56(1): 25-30.
• Avşar, D., (1995). Population parameters of sprat (Sprattus spratus phalericus RISSO) from the Turkish Black Sea coast. Fisheries Research 21: 437-453.
• Şahin, T., (1999). Some biological characteristics of sprat (Sprattus sprattus phalericus RISSO, 1826) on the Eastern Black Sea Coast. Turkish Journal of Zoology 23(1): 249-255.
• Gulland, J.A., (1966). Manual of Sampling and Statistical Methods for Fisheries Biology, Part 1. Sampling Methods, Manual 3 FAO Man. in Fish. Sci. No: 3.
• Mutlu, C., Düzgüneş, E., Şahin, C., (1993). Doğu Karadeniz’deki Hamsi (Engraulis encrasicolus L., 1758) balıklarının bazı populasyon parametreleri üzerine bir araştırma. Doğu Anadolu Bölgesi I. Su Ürünleri Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, 423-431, Erzurum.
• Kayalı, E. (1998). Doğu Karadeniz ekosistemindeki hamsi (Engraulis encrasicolus L.,1758) ve istavrit (Trachurus mediterraneus) balıklarının biyolojik özellikleri üzerine bir araştırma, Yüksek Lisans Tezi, KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, 238 s., Trabzon.
• Gözler, A.M., Çiloğlu, E., (1998). Rize-Hopa açıklarında 1997-1998 avlanma sezonunda avlanan hamsi (Engraulis encrasicolus L., 1758) balığının bazı populasyon parametreleri üzerine bir araştırma. Doğu Anadolu Bölgesi III. Su Ürünleri Sempozyumu, Bildiriler Kitabı, 373-383, Erzurum.
• Mutlu, C., (2000). Doğu Karadeniz’de hamsi populasyonunun özellikleri ve stok miktarının tahmininde analitik yöntemlerin uygulanması, Doktora Tezi, KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, 112 s., Trabzon.
• Şahin, C., Gözler, A.M., Hacımurtazaoğlu, N., (2006). 2004–2005 Av Sezonunda Doğu Karadeniz'deki Hamsi (Engraulis encrasicolus L., 1758) Populasyonunun Yapısı. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi 23: 497–503.
• Daskalov, G., Osio, C., Charef, A., (2012). Scientific, Technical and Economic Committee for Fisheries (STECF), Assessment of black sea stocks (STECF-12-15). European Comission, JRC Scientific and Policy Report, 279 p., Italy.
• Radu, G., Maximov, V., Anton, E., Cristea, M., Țiganov, G., Țoțoiu, A., Spînu, A.D., (2013). State of the fishery resources in the Romanian marine area. Cercetări Marine 45: 268-295.
• Ivanov, L., (1983). Population parameters and methods for limitation of sprat catch (Sprattus sprattus) in the Western part of the Black Sea. Izv. Inst. Ribn. Resours 20:7-46.
• Panayotova, M., (2001). Growth parameters of the Black Sea sprat (Sprattus sprattus L.) during the period 1998 – 2000 along the Bulgarian Black Sea coast. Oceanologia 3: 163-169.
• Tserkova, F., (2013). Growth parameters of the Black Sea sprat (Sprattus sprattus L.) during the period November 2010 –March 2012 along the Bulgarian Black Sea coast. Bulg. J. Agric. Sci. 1: 109–113.
• Patterson, K., (1992). Fisheries for small pelagic species: an empricial approach to managements targets. Revievs in Fish Biology and Fisheries 2: 321-338.
• Bilgin, S., (2006). Türkiye sularında (Karadeniz) avlanan (1985-2005 av sezonu) hamsi balığının, Engraulis encrasicolus (L., 1758), balıkçılık biyolojisi yönünden değerlendirilmesi. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 22 (1-2): 213-222.