YAPILANDIRMACI ÖĞRETİM BAKIMINDAN ARŞİV KAYNAKLARININ ÖNEMİ

Yıl 2013, Cilt: 3 Sayı: 05, 1 - 29, 01.03.2013

İshak Keskin

Öz

1990’lardan beri yapılan akademik
araştırmalar, öğretme yerine öğrenmeyi merkeze alan yapılandırmacı öğretim
modelinin uygulamaya koyulmasında etkili olmuştur. Söz konusu öğretim modeli,
diğer alanların yanı sıra sosyal bilgiler, tarih ve inkılâp tarihi (buna kısmen
coğrafya dersleri de ilave edilebilir) derslerinin öğretim uygulamalarında
giderek daha yoğun şekilde kullanılmaktadır. Öğretmenin, bilgiyi aktaran yerine
bilgiye ulaşma yollarını gösteren bir rehber olarak görüldüğü bu yeni sistemde
öğrenci, öğrenmesini tek başına veya arkadaşlarıyla gerçekleştirirken, aynı
zamanda kendi sonuçlarına ulaşmaktadır. Öğrenciyi merkeze alan bu öğretim
uygulamasının tam anlamıyla başarıya ulaşabilmesi için tarihi yapılar, ören
yerleri, müzeler, kütüphaneler ve arşivler gibi yeni öğretim yer ve
ortamlarından, buralarda bulunan nesnelerden ve belgelerden yararlanılması
düşüncesi ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda, okul dışı öğretim için
yararlanılabilecek bir ortam olarak geçmişin kanıtları niteliğindeki belgelerin
bulunduğu arşivlerin belge (kanıt) merkezli öğretimde önem kazandığı görülmektedir.
Bu araştırmada; sosyal bilgiler, tarih ve inkılâp tarihi dersleri kapsamına
giren tarihsel konular öğrenciye öğretilirken öğrenme başarısına ve
kalıcılığına etki eden arşiv kaynakları ve türleri konusu teorik olarak
tartışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Öğretim, yapılandırmacı öğretim, sosyal bilgiler öğretimi, tarih öğretimi, arşivler, arşiv kaynakları

Kaynakça

• Acun, Fatma, “Görsellik ve Yakın Dönem Tarihi Araştırmalarında Kullanımı”, Kebikeç İnsan Bilimleri İçin Kaynak Araştırmaları Dergisi, Sayı 18, Ankara 2004, s. 95-118.
• __________, “Görselden Tarih Yazmak”, Türkiye'de Tarihyazımı, ed. Vahdettin Engin-Ahmet Şimşek, İstanbul 2011, s. 421-434.
• __________, “Tarihin Kaynakları”, Tarih Nasıl Yazılır? Tarihyazımı İçin Çağdaş Bir Metodoloji, İstanbul 2011, s. 119-149.
• Akbaba, Bülent, “Tarih Öğretiminde Fotoğraf Kullanımı”, Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 6, Sayı 1, Ankara 2005, 185-197.
• Aren, Tülin, “Arşivciliğin Gelişimi ve Arşivci Yetiştirilmesi”, Arşiv Araştırmaları Dergisi, Sayı 3, İstanbul 2001, s. 79-94.
• Ata, Bahri, Tarih Öğretimine Bilimsel Problem Çözme Yönteminin Uygulanmasına Yönelik Bir Model, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 1998, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
• ________, “Tarih Derslerinde ‘Dokümanlarla Öğretim’ Yaklaşımı”, Türk Yurdu, Cilt 22, Sayı 175, Ankara 2002.
• Aydın, Nuray, Yapılandırıcı Yaklaşımın Öğrencilerin Üst Düzey Bilişsel Becerilerine Etkisi, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara 2009, (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• Bazin, Paule René, “Arşiv Sergileri ve Tanıtım: Arşivcilikte Mesleki Derneklerin Rolü”, Arşivcilik Konferansları I, trc. Ahmet Oğuz İcimsoy, haz. Hamza Kandur, İstanbul 1995, s. 26-36.
• Burke, Peter, Afişten Heykele Minyatürden Fotoğrafa Tarihin Görgü Tanıkları, İstanbul 2003.
• Chansel, Dominique, Beyaz Perdedeki Avrupa / Tarih Öğretimi ve Sinema, trc. Nurettin Elhüseyni, İstanbul 2003.
• _________________, “20. Yüzyıl Tarihini Öğretmek İçin 20. Yüzyıl Görüntülerinden Yararlanmak”, Tarih Öğretiminde Çoğulcu ve Hoşgörülü Bir Yaklaşıma Doğru Sempozyumu (10-12 Aralık 1998), Bürüksel–Belçika, İstanbul 2003, s. 55-58.
• Çiçek, Niyazi, Modern Belgelerin Diplomatiği, İstanbul 2009.
• Demiralp, Nurcan, “Haritalarla Öğrenme”, Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, Cilt 7, Sayı 4, Ankara Güz 2009, s. 955-973.
• Demircioğlu, İsmail H., “Tarih Öğretiminde Filmlerin Yeri ve Önemi”, Bilig Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 42, Ankara Yaz 2007, s. 77-93.
• Doğan, Yasin, Sosyal Bilgiler Öğretiminde Tarihsel Yazılı Kanıtların Kullanımı, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara 2007, (Basılmamış Doktora Tezi).
• ___________, “Sosyal Bilgiler Öğretiminde Tarihsel Yazılı Kanıt Kullanmanın Öğrencilerin Akademik Başarısına Etkisi”, Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 12, sayı 2, İstanbul 2008, s. 171-186.
• Gökbilgin, Tayyip, Osmanlı Paleografya ve Diplomatik İlmi, İstanbul 1979.
• Gökkaya, A. Kürşat ve Cemil Cahit Yeşilbursa, “Sosyal Bilgiler Öğretiminde Tarihi Yerlerin Kullanımının Akademik Başarıya Etkisi”, Gazi Üniversitesi Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, Cilt 7, Sayı 2, Ankara Bahar 2009, s. 483-506.
• Işık, Hasan, “Ortaöğretim Tarih Derslerinde Birinci ve İkinci El Kaynaklar İle Etkinlik Temelli Ders İşlemenin Öğrencilerin Tarihsel Düşünme Becerilerine Etkisi”, Turkish Studies, Cilt 6, Sayı 1, Ankara Winter 2011, s. 1323-1337.
• _________, “Tarih Öğretiminde Doküman Kullanımının Öğrencilerin Başarılarına Etkisi”, Kastamonu Üniversitesi Kastamonu Eğitim Dergisi, Cilt 16, Sayı 2, Kastamonu Ekim 2008.
• Kaya, Beytullah, “Oluşturmacılık Yaklaşımına Yönelik Hazırlanan Sekizinci Sınıf T.C. İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Derslerinin Tarihsel Öğrenmeye Etkisi”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, Cilt 1, Sayı 1, Ankara, Bahar 2012, s. 85-116.
• Keskin, İshak, “Yerel Tarih Çalışmalarında Kullanılan Arşiv Kaynaklarının Üretildiği Kurumlar”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, Sayı 47, İstanbul 2009, s. 209-247.
• ___________, “Zamanı Mekâna Taşımak: Sosyal Bilgiler ve Tarihi Arşivlerden Öğrenme”, Osmanlı’nın İzinde. Prof. Dr. Mehmet İpşirli Armağanı, yay. haz. Feridun M. Emecen, İshak Keskin ve Ali Ahmetbeyoğlu, İstanbul 2013, s. 155-175.
• Keskin, İshak ve Ş. Nihal Somer, “Efemeranın Bir Bilgi Kaynağı Olarak Değerlendirilmesi”, Prof. Dr. Mehmet İpşirli Armağanı, ed. Feridun M. Emecen, İshak Keskin ve Ali Ahmetbeyoğlu, İstanbul 2013, s. 205-217.
• Kütükoğlu, Mübahat S., Tarih Araştırmalarında Usûl, ikinci baskı, İstanbul 1991.
• ___________________, Osmanlı Belgelerinin Dili (Diplomatik), İstanbul 1994.
• Kyvig, David E. ve Myron A. Marty, Yanıbaşımızdaki Tarih, trc. Nalan Özsoy, İstanbul 1996.
• Leonhardt, Holm A., “Kütüphane Malzemesi Nedir, Arşiv ve Müze Malzemesi Nedir? Dokümantasyon Malzemesinin ve Kurumlarının Sınıflandırılması Hakkında Bir Deneme”, Arşiv Araştırmaları Dergisi, Sayı 2, İstanbul 2000, trc. İshak Keskin, s. 79-95.
• Link, Roswitha, “Schülerinnen und Schüler im Archiv”, Archivpflege in Westfallen- Lippe, Sayı 69, Münster 2008, s. 22-24
• Menne-Haritz, Angelika, “Archival Training in Germany: A Balance between Specialization in Historical Research and Administrative Needs”, The American Archivist, Cilt 57, Sayı 2, Chicago (USA) Spring 1994, s. 400-408.
• Osborne, Ken, “Archives in the Classroom”, Archivaria, sayı 23, Winter 1987, s. 16-40.
• Özdemir, Atiye Adak ve Oya Ramazan, “Çizgi Filmlerin Çocukların Davranışları Üzerindeki Etkisinin Anne Görüşlerine Göre İncelenmesi”, Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, Sayı 35, İstanbul 2012, s. 157-173.
• Öztaş, Sezai, “Türkiye Cumhuriyeti İnkılâp Tarihi ve Atatürkçülük Dersi Konularının Öğretiminde Filmlerin Kullanımı”, Türk Eğitim Sisteminde Atatürkçülük ve Cumhuriyet Tarihi Öğretimi Sempozyumu, 10-11 Kasım 2005, ed. Yasemin Doğaner, Ankara 2006, s. 131-150.
• __________, “Tarih Öğretiminde Belgesel Filmlerle Öğretim”, Uluslararası Sosyal Bilimler Eğitimi Sempozyumu, Çanakkale 2008, s. 352-356.
• __________, “Tarih Öğretimi ve Filmler”, Kastamonu Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: 16, Sayı: 2, Kastamonu 2008, s. 543-556.
• __________, “Sosyal Bilgiler Öğretiminde Filmlerin Kullanımı”, Sosyal Bilgiler Öğretimi, ed. Mustafa Safran, Ankara 2009, s. 341-360.
• République Française, “Lois sur les Archives", No: 79-18 (Kabul tarihi 3 Ocak 1979).
• Reyhan, Cenk, “Toplumsal Kuram Açısından Tarihsel Malzeme”, Tarih Nasıl Yazılır? Tarihyazımı İçin Çağdaş Bir Metodoloji, ed. Ahmet Şişmek, İstanbul 2011, s. 151-177.
• Safran, Mustafa ve Bahri Ata, “Okul Dışı Tarih Öğretimi”, Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı 1, Ankara 1998, s 87-94.
• Sağlam, Halil İbrahim ve Sinan Bilgili, “Aktif Öğrenmeyi Temel Alan Yapılandırmacı Yaklaşımın Sosyal Bilgiler Öğretimine Yansımaları”, Atatürk Üniversitesi Kâzım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, Sayı l4, Erzurum 2006, s. 271-285.
• Schellenberg, Theodore R., “Arşivsel Değerlendirme İlkeleri”, Arşivcilik Metinleri, trc. İlhan Bozan, ed. İshak Keskin, İstanbul 2008, s. 55-70.
• Somer, Ş. Nihal ve İshak Keskin, “Bir Bilgi Kaynağı Olarak Efemera ve Türleri”, Bilgi Dünyası, Cilt 13, Sayı 2, Ankara 2012, s. 437-456.
• Stradling, Robert, 20. Yüzyıl Avrupa Tarihi Nasıl Öğretilmeli, trc. Ayfer Ünal, İstanbul 2003.
• Şimşek, Ahmet, “Tarih Öğretiminde Görsel Materyal Kullanımı”, Gazi Üniversitesi (Ahi Evran Üniversitesi) Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, Ankara 2003, s. 143-157.
• ____________, “Tarih Derslerinde Bütünsel Öğrenme: Gestaltçı Yaklaşımdan Holistik Yaklaşıma Bir Bakış Denemesi”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, Cilt 5, Sayı 2, Sakarya 2008, s. 1-16.
• ____________, “Tarih Öğretiminde Sorgulamacı Yaklaşım Çerçevesinde Soru Sorma Becerisi ve Lise Tarih Ders Kitaplarının Durumu”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, Cilt 5, Sayı 1, İstanbul 2008, s. 1-15.
• ____________, “Geçmişin Nesnesini Arayan Bilim Arkeoloji: Türkiye’de Tarih Öğretimindeki Durumu”, Turkish Studies, Cilt 6, Sayı 2, Ankara Spring 2011, s. 919-934.
• Tekeli, İlhan, “İlköğretim Okulları ve Liselerde Tarih Eğitimi”, Türkiye’de İlk ve Orta Öğrenim Düzeyinde Tarih Öğretiminin Yeniden Yapılandırılması, Atölye 1, 2-3 Aralık 2000, İstanbul 2000, s. 21-22.
• Tezci, Erdoğan, Oluşturmacı Öğretim Tasarım Uygulamasının İlköğretim Beşinci Sınıf Öğrencilerinin Yaratıcılıklarına ve Başarılarına Etkisi, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ 2002.
• Tosh, John, Tarihin Peşinde, trc. Özden Arıkan, İstanbul 1997.
• Yaşar, Şefik, “Yapısalcı Kuram ve Öğrenme-Öğretme Süreci”, Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt 8, Sayı 1-2, Eskişehir Güz 1998, s. 68-75.
• Yazıcı, Fatih ve Ahmet Şimşek, “Tarih Öğretiminde Nesnellik Sorunu”, Tarih Okulu Dergisi, Sayı 11, İzmir Eylül-Aralık 2011, s. 17-23.
• Yazıcı, Kubilay, “Sosyal Bilgilerde Kullanılan Görsel Araçlar: Haritalar-Küreler, Resimler, Tablolar ve Grafikler”, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 15, Konya 2006, s. 651-662.