Outlook on Woman Slavery in Namık Kemal and Ahmed Midhat Effendi

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 22, 231 - 246, 30.07.2021

Naim Atabağsoy

https://doi.org/10.33207/trkede.816968

Öz

Namık Kemal and Ahmed Midhat Effendi, through their works, present remarkable data for researchers about the course of Ottoman modernization. This study analyses comparatively how those authors, through their novels (İntibah [Awakening] written by Namık Kemal and Felâtun Bey ile Râkım Efendi [Felâtun Bey and Râkım Effendi] written by Ahmed Midhat Effendi) which were published in the same year –1876, show an approach to the case of enslavement and social status of women in Ottoman modernization period. Besides, the fact asserted by Şerif Mardin that one of the two basic subjects discussed in first novels published through the Westernization period is the social status of women and another fact that in the societies which experience the modernization period, women’s social status is always a matter of debate, make it interesting to compare those two authors, who have significant roles in this period, through their novels both published in the same year. Within this scope, on one hand Namık Kemal seems to have a tendency for objectivation of women, especially the enslaved women, but on the other hand, Ahmed Midhat Effendi seems to have a more moderate discourse in this case. Thus, in the modernization process, the distinction between the two Ottoman intellectuals becomes clear.

Namık Kemal ve Ahmed Midhat Efendi’de Kadın Köleliğine Bakış

Öz

Namık Kemal ve Ahmed Midhat Efendi, eserleriyle Osmanlı modernleşmesinin seyrine ilişkin araştırmacılar açısından önemli veriler sunmaktadırlar. Bu çalışmada aynı yıl, 1876 yılında kaleme alınan Namık Kemal’e ait İntibah ve Ahmed Midhat Efendi’ye ait Felâtun Bey ile Râkım Efendi romanlarında yazarların, Osmanlıların tecrübe ettiği modernleşme sürecinde kadının toplumsal konumuna ilişkin nasıl bir yaklaşım ortaya koydukları ve esaret konusundaki tutumları karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Şerif Mardin’in Batılılaşma sürecindeki ilk romanlarda üzerinde durulan en önemli iki konudan birinin kadının toplumdaki yeri olduğu yönündeki tespiti ve özellikle de modernleşmeyi tecrübe eden toplumlarda kadının toplumsal alandaki konumunun tartışmaya açılması söz konusu süreçte belirgin bir rol üstlenen iki yazarı, hem de aynı yıl kaleme aldıkları eserler yoluyla özellikle bu bağlamda kıyaslamayı ilginç kılmıştır. Bu doğrultuda, Namık Kemal’in İntibah romanındaki kadına, özellikle de esir kadına bakışında daha nesneleştirici bir tutum takındığı, Ahmed Midhat Efendi’nin ise bu konuda daha ılımlı bir söyleme sahip olduğu görülür. Dolayısıyla modernleşme sürecinde iki Osmanlı aydını arasındaki ayrım belirginlik kazanır.

Anahtar Kelimeler

Tanzimat dönemi, Türk edebiyatı, modernleşme, kadının toplumsal konumu, esaret, nesneleştirme

Kaynakça

• Ahmed Midhat Efendi (2000), Felâtun Bey ile Râkım Efendi. Haz. Tacettin Şimşek. 3. Basım. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Akyüz, Kenan (1990). Modern Türk Edebiyatının Ana Çizgileri (1860– 1923). İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Cevdet Kudret (1987). Türk Edebiyatında Hikâye ve Roman-1 Tanzimat’tan Meşrutiyet’e Kadar (1859-1910). 5. Basım. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Dino, Güzin (2008). Türk Romanının Doğuşu. 2. Basım. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Finn, Robert P (1984). Tük Romanı. Çev. Tomris Uyar. İstanbul: Bilgi Yayınları.
• Has-Er, Melin (2000). Tanzimat Devri Türk Romanında Kadın Karakterler. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Mardin, Şerif (2002). Türk Modernleşmesi: Makaleler 4. Der. Mümtaz’er Türköne ve Tuncay Önder. 10. Basım. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Namık Kemal (2007). İntibah. Haz. Yakup Çelik. 7. Baskı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Parla, Jale (1990). Babalar ve Oğullar. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Parlatır, İsmail (1992). Tanzimat Edebiyatında Kölelik. 2. Basım. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi (2007). 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi. Haz. Abdullah Uçman. 2. Basım. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.