Repetitions in the Bābur Divan in Terms of Stylistics

Year 2025, Volume: 15 Issue: 30, 405 - 435, 23.07.2025

Emine Güler

https://doi.org/10.33207/trkede.1671636

Abstract

Rooted in rhetoric and examined in the context of eloquence in the East and rhetoric in the West, stylistics has established itself as an independent scientific discipline only after the 20th century. The principles of stylistics are utilized in analyzing and interpreting literary works by examining the linguistic structures that constitute their internal composition through various theoretical frameworks. Particularly, poetic language due to its concise and figurative expression as well as its melodic harmony has been one of the primary subjects of interest for linguistics and its related disciplines. One such discipline, stylistics, approaches texts holistically from the perspectives of phonology, morphology, syntax, and semantics. Although Divan poetry and stylistics differ in their fields of study and methodologies, they share a common analytical ground in the examination of poetic language. There is a parallel between the elements of harmony in Divan poetry and the principles of stylistics, such as parallelism, repetition, foregrounding, and deviation. In this study, the repetitions in the Divan of the Chagatai Turkish poet-ruler Babur Shah have been classified and analyzed from phonological, morphological, syntactic, semantic, and textual perspectives. The analysis reveals that Babur employed different types of repetition in his poetry, aligning with the aesthetic goals and principles of classical literature. Through this, he ensured the harmony of his poems and established the fundamental structure of his artistic style.

Keywords

Stylistics , Repetitions , Babur’s Dīvân , Chagatai Turkish.

Deyiş Bilimi Açısından Bâbür Divanı’nda Yinelemeler

Abstract

Kaynağını söz biliminden alan ve Doğu’da belagat; Batı’da retorik bağlamında ele alınan deyiş bilimi, bağımsız bir bilim alanı olarak 20.yy.dan sonra varlık göstermiştir. Yazınsal yapıtların iç yapılarını meydana getiren dil kullanımlarının çeşitli kuramlar doğrultusunda incelenerek çözümlenmesinde deyiş bilimi ilkelerinden yararlanılır. Özellikle şiir dili, özlü ve imgeli anlatımı ve ezgili yapısı nedeniyle dil biliminin ve ondan doğan diğer disiplinlerin ilgilendiği en önemli konular arasında yer alır. Bu disiplinlerden biri olan deyiş bilimi; metinlere ses bilgisi, biçim bilgisi, söz dizimi ve anlam bilimi açısından bütüncül olarak yaklaşır. Divan şiiri ve deyiş bilimi, çalışma sahaları ve yöntemleri bakımından farklılıklar göstermesine karşın şiir dili çözümlemesi açısından ortak bir inceleme alanına sahiptir. Divan şiirindeki ahenk ögeleri ile deyiş biliminin ilkeleri (koşutluk, yineleme, önceleme ve sapma) arasında paralellik vardır. Bu çalışmada Çağatay Türkçesi müelliflerinden şair-hükümdar Bâbür’ün Divan’ındaki yinelemeler ses bilgisel, biçim birimsel, söz dizimsel, anlam bilimsel ve metinsel açıdan tasnif edilerek tanıklanmıştır. İnceleme sonucu Bâbür’ün, klasik edebiyatın estetik gaye ve anlayışına uygun olarak farklı yineleme türlerini kullandığı; böylece şiirlerinde ahengi sağlayarak sanatsal üslubunun temel yapısını oluşturduğu görülmüştür.

Keywords

Deyiş Bilimi , Yinelemeler , Bâbür Divanı , Çağatay Türkçesi

References

• AKSAN, Doğan (2016), Şiir Dili ve Türk Şiir Dili, Bilgi Yayınevi, Ankara.
• ASLAN, Üzeyir (2010), “Bâbur Divanında Öncelemeler ve Öncelemelerde Paralelizm”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 4.4, 1-26.
• BAYRAKTAR, Eyüp (2024), Nabi Divanında Gelenekten Sapmalar ve Biçim Bilimsel Yinelemeler, Yüksek Lisans Tezi, Yozgat Bozok Üniversitesi, Yozgat.
• BOZTAŞ, İsmail (1994), “Metindilbilim Açısından Şiir”, Dilbilim Araştırmaları, 5, 171-194.
• BURGUCU, Burçin (2019), Türkçede Sözdizimsel Yinelemeler, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• DEMİREL KAMANLI, Ezgi (2024), “Deyiş Bilimi Açısından Baykara Dîvânı: Yinelemeler”, Ed. Turgut TOK-Salih Mehmet ARÇIN-Orhan BALDANE, Bilimin Işığında Türkolojinin İzinde Pamukkale Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümünün 30.Yılına Armağan, Günce Yayınları, Ankara, 173-181.
• DİLÇİN, Cem (1997), Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, TDK Yayınları, Ankara.
• DÜŞGÜN, Umut (2011), En Eski Türk Şiiri Metinlerinin İmge Bilim ve Deyişbilim Yöntemleriyle İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi, Muğla.
• ERDEM, Mehmet Dursun (2005), “Harezm Türkçesinde İkilemeler ve Yinelemeler Üzerine”, Bilig, 33, 189-225.
• GÜLER, Hakan (2021), Eski Türkçede Yinelemeler ve Öncelemeler, Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi, Ordu.
• GÜMÜŞ, Mustafa Yunus (2023), “Nedîm’in Gazellerinde Yinelemeler”, Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 13.1, 75-102.
• GÜNEŞ, Bahadır (2011), “Borçalılı Valeh Hacılar’ın Şiirlerinde Yinelemeler”, Karadeniz Araştırmaları, 29, 147-156.
• HATİBOĞLU, Vecihe (1981), Türk Dilinde İkileme, TDK Yayınları, Ankara.
• HİRİK, Erkan (2018), "Türkçede Tekrarlı Yapı Sınıfları", Türkiyat Mecmuası, 28.2, 37-65.
• ILDIRI, Nursan (2025), “Togʿay Murod’ın “Otamdan Qolgan Dalalar (Babamdan Kalan Tarlalar) Romanında Yer Alan Biçimbirimsel Yinelemeler”, Turcology Research, 82, 1-11.
• KARABULUT, Mustafa (2019), Üslupbilim (Stilistik) ve Necip Fazıl Kısakürek’in Şiirleri Üzerinde Stilistik Bir İnceleme, Akçağ Yayınları, Ankara.
• KARATAŞ, Derya (2021), “Yunus Emre’nin Şiirlerinde Yineleme”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23.Yunus Emre ve Türkçe Özel Sayısı, 212-225.
• KAYHAN, Hatice (2013), “Fikret Demirağ’ın Şiirlerinde Yinelemeler”, Folklor/Edebiyat, 74, 145-155.
• KİRKİZ, Saniye (2013), Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın Şiirlerinde Yinelemeler, Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• KOTAN, Hüsna (2022), “Deyişbilimsel Bağlamda Dede Korkut Kitabı Gümbet Nüshası’nda Yer Alan Biçimbirimsel Yinelemeler”, Anasay, 20, 19-46.
• MACİT, Muhsin (1990), “Nesimî’nin Şiirlerinde Ahengi Sağlayan Unsurlardan Tekrarlar Üzerine”, Yönelişler, 48, 26-36.
• MACİT, Muhsin (1996), Divan Şiirinde Âhenk Unsurları, Akçağ Yayınları, Ankara.
• ÖZKAN, İbrahim (2011), “Türk Atasözlerinde Yinelemeler”, Turkish Studies, 6.1, 1649-1656.
• ÖZTEKİN, Özge (2002), “Divan Şiiri ile Deyişbilim Arasında Yapısal Bir Köprü: Fuzûlî ve Bâkî Divanlarında Yer Alan Biçimbirimsel Yinelemeler”, Türkbilig, 3, 83-105.
• ÖZTEKİN, Özge (2010), “Deyişbilimsel Bir Paralel Yineleme Unsuru Olarak Divan şiirinde Redd-i Matla”, Turkish Studies, 5.4, 584-609.
• ÖZÜNLÜ, Ünsal (2001), Edebiyatta Dil Kullanımları, Multilingual Yayınları, İstanbul.
• SARAÇ, Yekta (2004), Klasik Edebiyat Bilgisi: Belâgat, Gökkubbe Yayınları, İstanbul.
• SARAÇ, Yekta (2012), “Klâsik Edebiyat Bilgisine Göre Divan Şiirindeki Ahenk Öğeleri”, Journal of Turkish Language and Literature, 37.37, 105-136.
• SELÇUK, Bahir (2009), “Divan Şiirindeki Ses ve Ahenkle İlgili Sanatlara Genel Bir Bakış” Ed. Süleyman ÇALDAK-İbrahim Halil TUĞLUK, Adıyaman Üniversitesi Ulusal Eski Türk Edebiyatı Sempozyumu, 15-16 Mayıs 2009, Anı Yayıncılık, Ankara, 483-491.
• TANYERİ, Kaan (2023), “Şiir Dilinde Yineleme”, Söylem Filoloji Dergisi, 8.3, 684-701.
• TOPRAK, Funda (2005), “Harezm Türkçesinde İkilemeler”, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 5.2, 277-292.
• UĞUR, Fatih (2024), “Ahmedî Divanı’nda Biçimbirimsel Yinelemeler ve Koşutluklar”, Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 8.1, 217-234.
• ULUS, Gökçe (2021), “Deyişbilimsel Çözümleme Yoluyla Nâzım Hikmet’in Dünyanın En Tuhaf Mahluku Şiirinin İncelenmesi”, Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 5.1, 149-170.
• YILDIRIM, Ahmet (2023), “Necip Fazıl Kısakürek’in Şiirlerinde Yinelemeler”, Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11.1, 13-25.
• YILDIZ, Seher (2023), Bȃbür Divanı’nın Türkiye Türkçesine Aktarımı, Yüksek Lisans Tezi, Niğde Ömer Halisdemir Üniversitesi, Niğde.
• YILDIZ, Hüseyin (2025). “Seyyid Nesimı̇̄’nin Tuyuğlarında Paralelizm”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 113, 85-104.
• YÜCEL, Bilal (1995), Bâbür Divanı (Gramer-Metin-Sözlük-Tıpkıbasım), Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları, Ankara.