Türk Televizyonlarının Bakü’deki Azerbaycanlı Üniversite Öğrencileri Üzerindeki Rolü: George Gerbner’ın Yetiştirme Kuramı Yönelimi

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 22, 864 - 887, 30.09.2024

Ömer Özer , Khuraman Jafarli

https://doi.org/10.37679/trta.1514491

Öz

Bu çalışmanın temel amacı, ana yayın kuşağında yayınlanan programlar örneğinde, Türk televizyonlarının Bakü/Azerbaycan’daki üniversitelerde eğitim alan öğrencilerin dünya algılaması ve sosyal gerçeklik kavramlaştırmalarına olan katkısını ortaya çıkarmaktadır. Çalışmaya konu olan araştırma, George Gerbner tarafından geliştirilen yetiştirme kuramına dayandırılmıştır. Bu bakımdan kuramın bileşenlerinden mesaj sistem çözümlemesi için Azerbaycan’da ön anket çalışması yapılmış Türk programlarının diğerlerinden daha fazla izlendiği saptanmıştır. Bulgulara göre en çok izlenen ATV, Kanal D, Star ve Show TV’nin en çok izlenen zamandaki programları üzerinde mesaj sistem çözümlemesi yapılmıştır. Çözümleme bulguları televizyon dünyasında suç, şiddet, ölüm, güvenlik güçleri, erkek egemenliği, iş yaşamından soyutlanmış kadın, aile, yoksulluk ve zenginlik gibi ögelerin çok fazla yer aldığını ortaya çıkarmıştır. Saha araştırmasında kullanılan anket soruları söz konusu bulgular doğrultusunda hazırlanmış ve anket Bakü’deki üniversite öğrencilerinden oluşturulan araştırma grubuna uygulanmıştır. Saha araştırması rastlantısal olarak oluşturulan 300 kadın ve 200 erkek olmak üzere 500 kişinin katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Yetiştirme çözümlemesi sonucunda televizyonun araştırma grubundaki Azerbaycanlı öğrenciler üzerinde yetiştirme ve yaygın görüş hâline getirme rolü olduğu ortaya çıkmıştır. Bu rol, yüzde 65 olan Türk kanallarının izlenme oranına uygun olarak belli testlerin anlamlı çıkmasıyla belirmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kültürel Göstergeler Projesi, Yetiştirme Kuramı, George Gerbner, Mesaj Sistem Çözümlemesi, Yetiştirme Çözümlemesi, Türkiye, Azerbaycan

Etik Beyan

Etik kurul belgesi yüklendi. Başka Yok.

Destekleyen Kurum

Yok.

Teşekkür

Yok.

The Role of Turkish Television on Azerbaijani University Students in Baku: Orientation of George Gerbner's Cultivation Theory

Öz

The main purpose of this study is to reveal the contribution of Turkish television to the world perception and conceptualization of social reality of students studying at universities in Baku/Azerbaijan, through the example of programs broadcast in the main broadcasting zone. The research in this study is based on the cultivation theory developed by George Gerbner. In this regard, a preliminary survey was conducted in Azerbaijan for message system analysis, one of the components of the theory, and it was determined that Turkish programs were watched more than others. According to the findings, message system analysis was carried out on the most watched programs of ATV, Kanal D, Star and Show TV at the most watched time. Analysis findings revealed that elements such as crime, violence, death, security forces, male dominance, women isolated from business life, family, poverty and wealth are very common in the television world. The survey questions used in the field research were prepared in line with the findings and the survey was applied to the research group consisting of university students in Baku. The field research was carried out with the participation of randomly selected 500 people, 300 women and 200 men. As a result of the cultivation analysis, it was revealed that television had a role in cultivation and mainstreaming the Azerbaijani students in the research group. This role became apparent when certain tests turned out to be significant in line with the viewing rate of Turkish channels, which was 65 percent.

Anahtar Kelimeler

Cultural Indicator Project, Cultivation Theory, George Gerbner, Television, Message System Analysis, Cultivation Analysis, Türkiye, Azerbaijan

Kaynakça

• Barış, A. M. (2018). Çocuk Televizyon Kanallarında Tüketimci Kimliğin İnşası (Gaziantep Örnekleminde Bir Yetiştirme Çözümlemesi). Doktora Tezi. T.C. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo TV. Sinema Ana Bilim Dalı İletişim Bilimleri Bilim Dalı, İstanbul.
• Batmaz, V. (1986). Bir Kitle İletişim Aracı Olarak Televizyonun Siyasal ve Toplumsal Etkileri: Ampirik Bir Model Denemesi. Doktora Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Batmaz, V. ve Aksoy, A. (1995). Türkiye’de Televizyon ve Aile, Ankara: T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu.
• Cevher, R. (2024). Yetiştirme Kuramı: Web tabanlı dijital platformların insanların sosyal gerçeklik kavramlaştırmaları ve dünya algılamaları üzerindeki rolü. Doktora tezi. Anadolu Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Eskişehir.
• Çelik, H. C. (2019). Şiddet, Genel Yaşam, Kişilik Özellikleri ve Yaş Bakımından Televizyonun Yetiştirme Rolü. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Doruk, Ö. ve Ünalan, D. (2016). Cultıvatıon Theory: A New Research in the Case of Eskışehır, Turkey. Kommunıkácıó, Médıa, Gazdaság 2016 Vııı. Évfolyam, 1. Szám: 43-61.
• Ekmekçioğlu, Gamze (2019). Ekme-Yetiştirme Kuramı Bağlamında Kırşehir Örnekleminde Medyada Kadın Algısı. Yüksek Lisans Tezi, T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Genel Gazetecilik Ana Bilim Dalı, İstanbul.
• Ercan, E. E. ve Demir, N. F. (2015). Yetiştirme Kuramı: Anadolu Üniversitesi Fen Fakültesi’nde Yapılan Araştırma. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 3(1): 127-144.
• Gerbner, G. (1969). Toward “Cultural Indicators: The Analysis of Mass Mediated Public Message Systems. AV Communication Review,17(2):137-148.
• Gerbner, G. (1972). The Violence Profile: Some Indicators of Trends in and the Symbolic Structure of Network Television Drama 1967-1971. Surgeon General’s Report by the Scientific Advisory Committee on Television And Social Behavior, Appendix A. US Government Printing Office: 453-526.
• Gerbner, G. (1973). Cultural Indicators: The Third Voice. Communications Technology and Social Policy. (G. Gerbner Ed.) John Wileyand Sons: 555–573.
• George, G. (1977a). Comparative Cultural Indicators. Mass Media Policies in Changing Cultures, (G. Gerbner Ed.). Wiley Interscience: 199-205.
• Gerbner, G. (1977b). The Real Threat of Television Violence. TV Book; The Ultimate Television Book, (Judy Fireman ED.). Workman Publishing Company: 358-359.
• Gerbner, G. (1977c). Proliferating Violence. Society, September/October: 8-14.
• Gerbner, G. (1980). Death in Prime Time: Notes on the Symbolic Functions of Dying in the Mass Media. Annals of the American Academy of Politicaland Social Science, 447, January: 64-70.
• Gerbner, G. (1981). Television: The Mainstreaming of America. Business &the Media: 12–15.
• Gerbner, G. (1984). Political Functions of Television Viewing: A Cultivation Analysis, Cultural İndicators. An İnternational Symposium. Verlag Der, Oster-Reichischern Akademie Der Wissenschaften Wien: 329-343.
• Gerbner, G.e (1985). Mass Media Discourse: Message System Analysis as a Component of Cultural Indicators. Discourse and Communication. (Teun A. van Dijk Ed.). Walter de Gruyter Berlin New York: 13-25.
• Gerbner, G. (1988). Continuityand Change: Cross Cultural Communications Research in the Age of Telecommunications. The World Community in Post – İndustrial Society, (Christian Academy Ed.). Wooseok PublisingCo.: 220-231.
• Gerbner, George (1990a). Epilogue: Advancing on the Path of Righteouness (Maybe). Cultivation Analysis: New Directions in Media Effects Research. (N. Signorielli ve M. Morgan Ed.). Sage Publication: 249-262.
• Gerbner, G. (1990b). A New Environmenta lMovement in Communication and Culture. Media Development, April 13–14.
• Gerbner, G. (1994). Television Violence: The Art of Asking the Wrong Questions. The World & I: The Chronicle of Our ChangingEra, July: 384-397.
• Gerbner, G. ve Gross, L. (1976). Living With Television: The Violence Profile. Journal of Communication, 172-194.
• Gerbner, G. ve Gross, L. (2014) “Televizyonla Yaşamak: Şiddet Profili” içinde Medyaya Karşı. (Michael Morgan Ed.). (Çev. İ. Kovacı, V. Batmaz). Ayrıntı Yayınları: 333-375.
• Gerbner, G., Gross, L. Morgan, M., Signorielli, N. (1980a). Aging with Television: Image on Television Drama and Conceptions of Social Reality. Journal of Communication, 30(1): 37-47.
• Gerbner, G., Gross, L. Morgan, M., Signorielli, N. (1980b). The “Mainstreaming of America: Violence Profile No.11. Journal of Communication, Summer: 10-29.
• Gerbner, G., Gross, L. Morgan, M., Signorielli, N. (1980c). Television Violence, Victimization, and Power. American Behavioral Scientist, 23(5): 705-716.
• Gerbner, G., Gross, L. Morgan, M., Signorielli, N. (1980d) Some Additional Comments on Cultivation Analysis. Public Opinion Quarterly, 44: 408-410
• Gerbner, G., Gross, L. Morgan, M., Signorielli, N. (1984). Political Correlates of Television Viewing. Public Opinion Quarterly Spring, 1: 283-300.
• Gerbner, G., Gross, L. Morgan, M., Signorielli, N. (1986). Living with Television: The Dynamics of the Cultivation Proces. Perspectives On Media Effects, (J. Bryant ve D. Zillmann Ed.). Lawrence Erlbaum: 17-40.
• Gerbner, G., Gross, L. Morgan, M., Signorielli, N. (1994). Growing up with Television: The Cultivation Perspective. Media Effects: Advances in Theory and Research, (J. Bryant ve D. Zillmann Ed.). Lawrence Erlbaum: 17-41.
• Gerbner, G., Gross, L. Morgan, M., Signorielli, N. (2014) Televizyon ile Büyümek: Kültivasyon Perspektifi. Medyaya Karşı, (Michael Morgan Ed.). (Çev. V. Batmaz). Ayrıntı Yayınları: 281-313.
• Karimoğhlu, Faig (2019). Ekme Kuramı Bağlamında Türkiye ve Azerbaycan Çocuk Televizyonlarının Karşılaştırılması, Yayımlanmamış. Yüksek Lisans Tezi, T.C. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo Sinema ve Televizyon Ana Bilim Dalı Radyo Televizyon Bilim Dalı, Kayseri.
• Morgan, M. (1990). International Cultivation Analysis. Cultivation Analysis: New Directions in Media Effects Research, (N. Signorielli ve M. Morgan Ed). Sage Publication: 225-47.
• Morgan, M. (1995). The Critical Contribution of George Gerbner. A Different Road Of Taken. (J. A. Lent Ed.). Westview Press: 99-117.
• Morgan, M. ve Signorielli, N. (1990). Cultivation Analysis: Conceptualization and Methodology. Cultivation Analysis: New Directions in Media Effects Research. (M. Morgan ve N. Signorielli), Sage Publication:13-34.
• Özer, Ö. (2004). Yetiştirme Kuramı: Televizyonun Kültürel İşlevlerinin İncelenmesi, Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları; NO. 1578, İletişim Bilimleri Fakültesi Yayınları; NO. 58.
• Özer, Ö. (2005a). Yetiştirme Kuramının Eleştiriler Bağlamında Değerlendirilmesi: Televizyonun Rezonans Etkisine Dair Bir Araştırma. Kültür ve İletişim, 8(1): 127-161.
• Özer, Ö. (2005b). The Cultivation Theory: A Research Regarding the Television’s Cultural Role, 3rd International Symposium “Communication in the Millennium In Cooperation with University of Texas Austin (U.S.A), Anadolu University (Turkey), Istanbul University (Turkey), hosted by University of North Carolina, Chappel Hill (U.S.A), Elon University (U.S.A), May 11 –May 13, 2005.
• Özer, Ö. (2005c). Yetiştirme Kuramı: Televizyonla Yaşamanın İdeolojik Kültürel Sonuçlarına Yönelik Yapılan Araştırma, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1): 75-108.
• Özer, Ö. (2005d). Televizyonun Bilinç Kaynağı Olarak Kullanımı: İstanbul’un Haberlerde Şiddet Yoğun Bir Kent Olarak Sunumunun Yetiştirme Kuramı Bağlamında İncelenmesi, İletişim Çalışmaları Dergisi, 2: 192-231.
• Özer, Ö. (2005e). Televizyonun Yetiştirme Rolü: Ankara Çevik Kuvvet Örneği, İletişim, 20: 1-21.
• Özer, Ö. (2007a). Televizyonun Şiddet Özelinde Bilinç Altına Yaptığı Etkiye Yönelik Yetiştirme Kuramı Çerçevesinde Yapılan Araştırma. Medya Okuryazarlığı, (N. Türkoğlu ve M. Cinman Şimşek Ed.). İstanbul: Kalemus Yayınları: 297-316.
• Özer, Ö. (2007b). Medya Şiddet Toplum, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları NO: 1725, İletişim Bilimleri Fakültesi Yayınları NO: 66
• Özer, Ö. (2008) What Is Meaning Of Living With Television? A New Cultivation Research Regarding The Television’s Cultural Role. Российское обшество: цивилизационные горизонты трансформации, сборник научных трудов, выпуск 5, часть 1, Саратов, 2008. [Türkçesi: Rus Toplumu: Dönüşümün Çağdaş Ufukları, Bilimsel Bildiri Kitapçığı, No. 5, Bölüm 1, Saratov, 2008, Televizyonla yaşamak]: 109-113.
• Ömer Ö. (2011). Cultıvatıon Theory And Hegemony: A Research From Turkey On Cultıvatıonal Role Of Televısıon. Informatol. 44( 3): 187-192.
• Özer, Ö. (2013). Re-Assessing The Cultivation Theory İn Relation To Critics: Research Made Through Positive And Negative Patterned Questionnaires. Academic Journal of Interdisciplinary Studies, 2(8): 757-761.
• Özer, Ö. (2020). Kamular Türkü Söyleyin, Konya: Literatürk Academia Yayınları.
• Özer, Ö. ve S. Gerasimova (2010). Yetiştirme Kuramı: Televizyonun Yetiştirme Rolüne İlişkin Türkiye ve Rusya’da Yapılan Araştırma. Medyada Şiddet Kültürü, (Ö. Özer ED.). Konya: Literatürk Yayınları: 323-345.
• Shanahan, J. ve Morgan, M (1999). Television and its Viewers Cultivation Theory and Research. Cambridge Unıiersity Pres.
• Shrum, L. J (2017) Cultivation Theory: Effects and Underlying Processes. The International Encyclopedia of Media Effects, John Wiley&Sons, Inc: 1-12
• Sydygalieva, M. (2017). George Gerbner’in Kültürel Göstergeler Yaklaşımı Işığında “Muhteşem Yüzyıl” Dizisinin Kırgız Kökenli İzleyicilerin Kültür Anlayışları Üzerindeki Etkisi, Yüksek Lisans Tezi, T.C. Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Radyo, Televizyon ve Sinema Anabilim Dalı, İzmir.
• Taylan, H. H. (2011). Televizyonla Yetişmek Televizyon Şiddetinin Etkileri Üzerine Bir Araştırma. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Ünlü, Y. Ç. (2016). A Study with University Students Regardıng the Cultivation Role of Television. Kommunıkácıó, Médıa, Gazdaság 2016 Vııı. Évfolyam, 1. Szám: 63-76.
• Ünür, E. (2015). Eğlence Bağlamında Suçun ve Öteki Kimliğinin Meşrulaştırılması: ‘Ulan İstanbul’ Dizisinin Analizi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24( 2): 199-216.
• Vural, İ. (2007). A Survey Conducted on the Janitors (Caretakers) of Anadolu University in Terms of the Cultivating Role of Television. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, 6: 159-179.
• Yumlu, K. (1987). Kitle Kültürü Oluşumunda Televizyonun Rolü. Doktora Tezi, T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sinem-Tv-Fotoğraf Ana Sanat Dalı, İzmir.