EXAMINING THE PREDICTOR EFFECT OF THE RELATIONSHIPS OF PRESCHOOL CHILDREN WITH THEIR MOTHERS AND TEACHERS ON THEIR PEER RELATIONSHIPS

Yıl 2015, Cilt: 19 Sayı: 1, 179 - 206, 01.02.2015

Hülya Gülay Ogelman Ceyhun Ersan , Özlem Körükçü

Öz

The purpose of this study is to reveal the predictor effect of the relationships of 5-6 year old children with their mothers and teachers on their peer relationships. The sample group of the study consisted of 306 children aged 5-6, as well as 306 mothers and 30 preschool teachers. Personal information forms, Ladd and Profilet Child Behaviour Scale, Peer Victimization Scale, Child-Parent Relationship Scale- Mother Form and Student-Teacher Relationship Scale were used as data collection tools in the study. According to the results, it was determined that the mother-child conflict level significantly and separately predicted children’s variables of aggressiveness towards their peers, prosocial behaviour, anxious-fearful, and hyperactivity; however, it did not significantly predict children’s variables of asocial behaviour, exclusion by peers, and peer victimization. It was revealed that the mother - child positive relationship level significantly and separately predicted children’s variables of aggressiveness towards their peers, prosocial behaviour, anxious-fearful, hyperactivity, and peer victimization; on the other hand, it did not significantly predict the variables of asocial behaviour and exclusion by peers. It was also determined that the teacher-child conflict level significantly and separately predicted children’s variables of aggressiveness towards their peers, prosocial behaviour, asocial behaviour, anxious-fearful, exclusion by peers, hyperactivity, and peer victimization. It was observed that the teacher-child affinity level significantly and separately predicted the variables of aggressiveness, prosocial behaviour, asocial behaviour, anxious-fearful, exclusion, hyperactivity, and peer victimization. The teacher-child attachment level significantly and separately predicted children’s variables of asocial behaviour, anxious-fearful, exclusion, and hyperactivity; on the other hand, it did not significantly predict the variables of aggressiveness, prosocial behaviour, and peer victimization.

Anahtar Kelimeler

Mother-child relationship, teacher-child relationship, peer relationship, preschool period.

ANNE VE ÖĞRETMEN İLE OLAN İLİŞKİLERİN OKUL ÖNCESİ DÖNEM ÇOCUKLARININ AKRAN İLİŞKİLERİNİ YORDAYICI ETKİSİNİN İNCELENMESİ

Öz

Araştırmanın amacı, 5-6 yaş çocuklarının anneleri ve öğretmenleri ile olan ilişkilerinin, akran ilişkileri üzerindeki yordayıcı etkisini ortaya koymaktır. Araştırmanın örneklem grubu, 5-6 yaş grubundan 306 çocuk, 306 anne ile 30 okul öncesi öğretmeninden oluşmuştur. Araştırmada veri toplama araçları olarak, kişisel bilgi formları, Ladd ve Profilet Çocuk Davranış Ölçeği, Akranların Şiddetine Maruz Kalma Ölçeği, Çocuk Ana-Baba İlişki Ölçeği Anne Formu ve Öğrenci-Öğretmen İlişki Ölçeği kullanılmıştır. Sonuçlara göre, anne-çocuk çatışma düzeyinin, çocukların akranlarına karşı saldırganlık, başkalarına yardım amaçlı sosyal davranış, korkulu kaygılı olma ve aşırı hareketlilik değişkenlerini ayrı ayrı anlamlı biçimde yordadığı; akranlara karşı asosyal davranış, akranlar tarafından dışlanma ve akran şiddetine maruz kalma değişkenlerini anlamlı şekilde yordamadığı belirlenmiştir. Anne-çocuk olumlu ilişki düzeyinin, çocukların akranlarına karşı saldırganlık, başkalarına yardım amaçlı sosyal davranış, korkulu kaygılı olma, aşırı hareketlilik ve akran şiddetine maruz kalma değişkenlerini ayrı ayrı anlamlı biçimde yordadığı; akranlara karşı asosyal davranış, akranlar tarafından dışlanma değişkenlerini anlamlı biçimde yordamadığı ortaya konulmuştur. Öğretmen-çocuk çatışma düzeyinin, çocukların akranlarına karşı saldırganlık, başkalarına yardım amaçlı sosyal davranış, akranlara karşı asosyal davranış, korkulu kaygılı olma, akranlar tarafından dışlanma, aşırı hareketlilik ve akran şiddetine maruz kalma değişkenlerini ayrı ayrı anlamlı biçimde yordadığı belirlenmiştir. Öğretmen-çocuk yakınlık düzeyinin, saldırganlık, başkalarına yardım amaçlı sosyal davranış, asosyal davranış, korkulu kaygılı olma, dışlanma, aşırı hareketlilik ve akran şiddetine maruz kalma değişkenlerini ayrı ayrı anlamlı biçimde yordadığı görülmüştür. Öğretmen-çocuk bağlanma düzeyinin, çocukların asosyal davranış, korkulu kaygılı olma, dışlanma ve aşırı hareketlilik değişkenlerini ayrı ayrı anlamlı biçimde yordadığı; aldırganlık, başkalarına yardım amaçlı sosyal davranış ve akran şiddetine maruz kalma değişkenlerini anlamlı şekilde yordamadığı belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Anne-çocuk ilişkisi, öğretmen-çocuk ilişkisi, akran ilişkisi, okul öncesi dönem

Kaynakça

• AKGÜN, E., YEŞİLYAPRAK, B. (2010). “Çocuk Ana Baba İlişki Ölçeği Türkçe Formunun Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 24, 44 – 53.
• ALTUNIŞIK, R., COŞKUN, R., BAYRAKTAROĞLU, S., YILDIRIM, E. (2005). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri: Spss Uygulamalı. (4. Baskı). Sakarya: Sakarya Kitabevi.
• BREKELMANS, M., WUBBELS, T., BROK, P. D. (2002). “Teacher Experience and the Teacher‐Student Relationship in the Classroom Environment”. In S. C. GOH & M. S. KHINE (Eds.), Studies in Educational Learning Environments: An International Perspective (73‐99). Singapore: World Scientific.
• DAWSON, G., ASHMAN, D. B. (2000). “On the Origins of a Vulnerability to Depression: The Influence of the Early Social Environment on the Development of Psychobiological Systems Related to Risk of Affective Disorder”. In C.A. Nelson (Ed.), The effects of early adversity on neurobehavioral development. Minnesota Symposia on Child Psychology, 31, 245‐279). Mahwah, NJ: Erlbaum.
• DOUMEN, S., VERSCHUEREN, K., BUYSE, E., GERMEIJS, V., LUYCKX, K. SOENENS, B. (2008). Reciprocal Relations Between Teacher–Child Conflict and Aggressive Behavior in Kindergarten: A Three‐Wave Longitudinal Study, Journal of Clinical Child &Adolescent Psychology, 37(3), 588‐599, doi: 10.1080/15374410802148079.
• DURMUŞOĞLU SALTALI, N., ERBAY, F. (2013). “Okul Öncesi Öğretmenlerinin Konuşma, Dinleme ve Empati Becerilerinin Çocuk Sevme Davranışı Açısından İncelenmesi”. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD) 14, (1), 159‐174.
• ERMİŞ, B. B. (2008). “Bir Sosyal Destek Kaynağı Olarak Aile” “Beşinci Aile Şurası “Aile Destek Hizmetleri Bildirileri”. T.C. Başbakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayınları. Ankara.
• GIFFORD‐SMITH, M. E., BROWNELL, C. A. (2003). “Childhood Peer Relationships: Social Acceptance, Friendships, and Peer Networks”. Journal of School Psychology 41, 235 – 284.
• GÜLAY, H. (2008). 5‐6 Yaş Çocuklarına Yönelik Akran İlişkileri Ölçeklerinin Geçerlik Güvenirlik Çalışmaları ve Akran İlişkilerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• GÜLAY, H. (2010). Okul Öncesi Dönemde Akran İlişkileri. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• GÜLAY OGELMAN, H & SEVEN, S. (2012). “Investigating Preschool Children’s Attachment Styles and Peer Relationships”. Procedia ‐ Social and Behavioral Sciences 47, 765 – 770.
• GÜLAY OGELMAN, H., SEVEN, S. (2014). “The Reliability‐Validity Studies for the Student‐Teacher Relationship Scale” (STRS) III. European Conference on Social and Behavioral Sciences (IASSR), Sapienza University‐ Roma‐Italy (06‐08 February 2014).
• HAMRE, B., PIANTA, R. (2001). “Early Teacher–Child Relationships and the Trajectory of Children’s School out Comes Through Eighth Grade”. Child Development, 72, 625–638.
• HARTUP, W. W. (2009). “Critical Issues and Theoretical Viewpoints” In Handbook of Peer Interactions, Relationships, and Groups (Eds. Kenneth H. Rubin, William M. Bukowski, & Brett Laursen). (3‐19) New York: The Guilford Press.
• HOWES, C. (2000). “Social‐Emotional Classroom Climate in Child Care, Child–Teacher Relationships and Children’s Second Grade Peer Relations”. Social Development, 9, 191–204. doi:10.1111/1467‐ 9507.00119.
• HOWES, C., GUERRA, A. W., FULIGNIC, A., ZUCKER, E., LEED, L., OBREGON, N. B., SPIVAK, A. (2011). “Classroom Dimensions Predict Early Peer Interaction When Child Renare Diverse in Ethnicity, Race, and Home Language”. Early Childhood Research Quarterly 26(4), 399– 408.
• IRUKA, I. U., BURCHINAL, M., CAI, K. (2010). “Long‐Term Effect of Early Relationships for African American Children’s Academic and Social Development: An Examination From Kindergarten to Fifth Grade”. Journal of Black Psychology, 36, 144‐171.
• KARASAR, N. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• KOLES, B., O’CONNOR, E., MCCARTNEY, K. (2009). “Teacher‐Child Relationships in Prekindergarten: The Influence of Child and Teacher Characteristics”. Journal of Early Childhood Teacher Education, 30 (1), 3‐21. doi: 10.1080/10901020802667672.
• LERNER, R. M., ROTHBAUM, F., BOULOS, S., CASTELLINO, D. R. (2002). “Developmental Systems Perspective On Parenting”. In M. H. Bornstein (Ed.), Handbook of Parenting (2nd ed.) (315‐344). Mahwah, NJ: Erlbaum.
• LY, J., ZHOU, Q., CHU, K., CHEN, S. H. (2012). “Teacher–Child Relationship Quality and Academic Achievement of Chinese American Children in İmmigrant Families”. Journal of School Psychology 50, 535–553.
• MOORE, S. G. (1981). “The Unique Contribution of Peers to Socialization in Early Childhood. Theory into Practice”, Early Education: Child and Context, Spring, 20(2), 105‐108.
• O'CONNOR, E. E., COLLINS, B. A., SUPPLEE, L. (2012). “Behavior Problems in Late Childhood: the Roles of Early Maternal Attachment and Teacher–Child Relationship Trajectories”. Attachment & Human Development, 14(3), 265‐288. doi:10.1080/14616734.2012.672280.
• O’CONNOR, E., MC CARTNEY, K. (2007). “Examining Teacher–Child Relationships and Achievement as Part of an Ecological Model of Development”. American Educational Research Journal, 44, 340‐369.
• OKTAY, A. (2007). Yaşamın Sihirli Yılları: Okul Öncesi Dönem. 8. Baskı. İstanbul: Epsilon Yayınevi.
• PIANTA, R. C. (1997). “Adult‐Child Relationship Processes and Early Schooling”. Early Educationand Development, 8(1), 11–26.
• PIANTA R. C. (2001). The Student–Teacher Relationship Scale. Charlottesville: University of Virginia.
• PIANTA, R. C., NIMETZ, S. L. (1991). “Relationships Between Children and Teachers: Associations with Classroom and Home Behavior”. Journal of Applied Developmental Psychology, 12, 379–393. doi: 10.1016/0193‐ 3973(91)90007‐Q
• PIANTA, R. C., NIMETZ, S. L., BENNETT, E. (1997). “Mother‐Child Relationships, Teacher‐Child Relationships, and School Outcomes in Preschool and Kindergarten”. Early Childhood Research Quarterly, 12(3), 263‐280. doi: http://dx.doi.org/10.1016/S0885‐2006(97)90003‐X
• SCHNEIDER, B. (2000). Friends and Enemies: Peer Relations in Childhood. London: Arnold.
• SCHUENGEL, C. (2012). “Teacher–child Relationships as a Developmental Issue”. Attachment & Human Development, 14(3), 329‐336. doi:10.1080/14616734.2012.675639.
• SKINNER, E. A., ZIMMER‐GEMBECK, M. J., CONNELL, J. P. (1998). “Individual Differences and the Development of Perceived Control”. Monographs of the Society for Research in Child Development, 63(2/3,Serial No. 254), 6(2‐3), 1‐220.
• SOLHEIM, E., BERG‐NIELSEN, T. S., WICHSTRØM, L. (2012). “The Three Dimensions of the Student–Teacher Relationship Scale: CFA Validation in a Preschool Sample”. Journal of Psycho‐educational Assessment 30(3), 250–263. doi: 10.1177/0734282911423356.
• THOMPSON, R. A. (2008). “Early Attachment and Later Development: Familiar Questions, New Answers”. In J. Cassidy & P. R. Shaver (Eds.), Handbook of attachment: Theory, research, and clinical applications (2nd ed., 348–365). New York, NY: Guilford Press.
• VERSCHUEREN, K., DOUMEN, S., BUYSE, E. (2012). “Relationships with Mother, Teacher, and Peers: Unique and Joint Effects on Young Children's Self‐Concept”. Attachment & Human Development, 14(3), 233‐ 248. doi:10.1080/14616734.2012.672263.
• WEST, K. K., MATHEWS, B. L., KERNS, K. A. (2013). “Mother–child attachment and cognitive performance in middle childhood: An Examination of Mediating Mechanisms”. Early Childhood Research Quarterly 28 (2013) 259–270.
• WHO (1997). Programme on Mental Health: Improving Mother/child Interaction To Promote Better Psychosocial Development in Children (http://www.who.int/mental_health/media/en/29.pdf ‘den 28.02.2014 tarihinde alınmıştır).
• ZHANG, X. (2011). “Parent–Child and Teacher–Child Relationships in Chinese Preschoolers: the Moderating Role of Preschool Experiences and The Mediating Role of Social Competence”. Early Childhood Research Quarterly 26, 192–204.
• ZHANG, X., NURMI, J. E. (2012). “Teacher–Child Relationship and Social Competence: A Two‐Year Longitudinal Study of Chinese Preschoolers”. Journal of Applied Developmental Psychology, 33(3), 125‐ 135.