TÜRKİYE’DE BİYO-İKTİDAR AÇISINDAN SAĞLIK HİZMETLERİ VE KADIN

Yıl 2016, Cilt: 20 Sayı: 3, 573 - 595, 28.12.2016

HÜSNÜNUR Aslantürk

Öz

 

ÖZET

İktidar, modern çağ ile birlikte evrilerek, farklı anlamlarla kendini yeniden yapılandırmıştır. Michel Foucault’un biyo-iktidar çözümlemesi bu yeniden yapılanma sürecinde modern iktidarı ele alırken önemli bir başvuru kaynağıdır. İktidarı sadece devlet ve aygıtları çerçevesinde ele almak yerine, tüm toplumsal alanlara nüfuz eden iktidar ilişkileri temelinde analiz eden Foucault, iktidara olumlu anlamlar yüklemiştir. Foucault’ya göre biyo-iktidar kendisini, öldürerek, kapatarak değil, hayatta tutarak, var eder.  Biyo-iktidarın temel konularından birisi olan nüfus politikalarının en önemli uygulama alanı ise, sağlık ve kadın sağlığıdır. Refah devletinin düzenleme aracı olarak nüfus politikaları, kadın sağlığı hizmetleriyle paralel olarak uygulanmakta ve nüfus konusu kadının üreme kapasitesi üzerinden somutlaştırılmaktadır. Bu çalışmada Michel Foucault tarafından ortaya konulan biyo-iktidar kavramı, Türkiye’de nüfus politikası ve uygulamalarının bir aracı olarak kadınlara sunulan sağlık hizmetleri özelinde çözümlenmiştir.

Anahtar Kelimeler: Michel Foucault, Biyo-İktidar, Kadın, Nüfus, Sağlık Hizmetleri.

Kaynakça

• Akay, A. (2000). Michel Foucault’da İktidar ve Direnme Odakları, İstanbul: Bağlam Yayınları.
• Akın, A. ve Aykut, N. B. (2011). Nüfus Politikasının Oluşturulmasında Türkiye Deneyimi, Sağlık ve Toplum, 3, 3-11.
• Akın, A. ve Özvarış, B. Ş. (2006). Kadın Sağlığı/Üreme Sağlığı ve Aile Planlaması, Çağatay Güler ve Levent Akın (Ed.), Halk Sağlığı Temel Bilgiler içinde (s. 188-318). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Bayram, A.K. (2003). İktidar Çözümlemelerinde Bir Mihenk: Michel Foucault, Bilgi Dergisi, 7 (2), 33-47.
• Berktay, F. (2004). Kadınlarının İnsan Haklarının Gelişimi ve Türkiye, Sivil Toplum ve Demokrasi Konferens Yazıları, İstanbul Bilgi Üniversitesi Sivil Toplum Kuruluşları
• Eğitim ve Araştırma Birimi.
• Berktay, F. (2010). Tarihin Cinsiyeti, (3. Baskı). İstanbul: Metis Yayınları.
• Bernauer, J. W. (2005). Foucault’nun Özgürlük Serüveni Bir Düşünce Etiğine Doğru, İsmail Türkmen (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bozbeyoğlu, A. Ç. (2011). Doğurganlık Kontrolünde Rasyonelliğin Sınırları: Türkiye Kürtaj ve Gebeliği Önleyici Yöntem Kullanımı, Fe Dergi 3(1), 24-37.
• Canpolat, N. (2005). Michel Foucault. Nurdoğan Rigel (Ed.), Kadife Karanlık 21. Yüzyıl İletişim Çağını Aydınlatan Kuramcılar (2. Baskı) içinde (s. 75-138). İstanbul: Su
• Yayınevi.
• Devlet Planlama Teşkilatı (1963), I.Beş Yıllık Kalkınma Planı (1963-1967), Ankara: Başbakanlık Devlet Matbaası.
• Durakbaşa, A. (1998). Cumhuriyet Döneminde Modern Kadın ve Erkek Kimliklerinin Oluşumu: Kemalist Kadın Kimliği ve "Münevver Erkekler”, Ayşe Berktay Mirzaoğlu
• (Ed.), 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler (1. Baskı) içinde (s. 29-50). İstanbul: Tarih Vakfi Yurt Yayınları.
• Erdal, İ. (2011). Ülkü Mecmuasına Göre Erken Cumhuriyet Dönemi Nüfus Politikası, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 48, 779-791.
• Foucault, M. (1993). Ders Özetleri 1970-1982, (2. Baskı). Selahattin Hilav (Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Foucault, M. (1994). Dostluğa Dair, Cemal Ener (Çev.). İstanbul: Hil Yayınları.
• Foucault, M. (2003). Seçme Yazılar 4: İktidarın Gözü, (1. Baskı). Işık Ergüden (Çev.), İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2004). Marx’tan Sonra, Gökhan Aksay (Çev.). İstanbul: Chiviyazıları Yayınevi.
• Foucault, M. (2005). Seçme Yazılar 1: Entelektüelin Siyasi İşlevi, (2. Baskı). (Işık Ergüden, Osman Akınhay ve Ferda Keskin (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2010). Cinselliğin Tarihi, (3. Baskı). Hülya Uğur Tanrıöver (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2011). Toplumu Savunmak Gerekir, (5. Baskı). Şeyhsuvar Aktas (Çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Işık, E. (1998). Beden ve Toplum Kuramı, (1. Baskı). Ankara: Bağlam Yayıncılık.
• Jouvenel, B. (1997). İktidarın Temelleri İktidarın Mahiyeti ve Tarihi Gelişimi, Nejat Muallimoğlu (Çev.). İstanbul: Birleşik Yayınları.
• Karaca Bozkurt, Ö. (2011). Uluslararası Nüfus ve Kalkınma Konferansı (ICPD, 1994) Eylem Programı’nın Türkiye’de Uygulanan Sağlık Politikalarına Yansımalarının Toplumsal
• Cinsiyet Perspektifinden İncelenmesi (Uzmanlık 150 Tezi), Ankara: Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü.
• Keskin, F. (2011). Özne ve İktidar, Seçme Yazılar 2: Özne ve İktidar, (3. Baskı) içinde (s. 11-24). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• McNay, L. (2012). Foucaultcu Beden ve Deneyimin Dışlanması, Şeyda Öztürk (Çev.). Cogito Üç Aylık Düşünce Dergisi Michel Foucault Özel Sayısı, 70-71, 315-332.
• Nazlı, A. (2009). Sosyolojik Bakışın Eşiğindeki Beden, Toplumbilim Dergisi Beden Sosyolojisi Özel Sayısı, 24, 45-60.
• Özberk, E. (2003). Nüfus Politikaları ve Beden Üzerindeki Denetim, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Özmakas, U. (2012). Foucault: İktidardan Biyoiktidara, Cogito Üç Aylık Düşünce Dergisi Michel Foucault Özel Sayısı, 70-71, 53-81.
• Öztürk, M. (1999). Cumhuriyet Dönemi’nde Sağlık Hizmetleri, Süleyman Demirel Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 6(1), 37-41.
• Russell, B. (1990). İktidar, Mete Ergin (Çev.). İstanbul: Cem Yayınları.
• Stauth, G. ve Turner, B. S. (1997). Nietzsche’nin Dansı, Mehmet Küçük (Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, (2008). Toplumsal Cinsiyet Eşitliği Ulusal Eylem Planı 2008-2013, Ankara: Fersa Ofset.
• T.C. Sağlık Bakanlığı, (2003), Sağlıkta Dönüşüm Programı, Ankara.
• T.C. Sağlık Bakanlığı, (2011), Sağlıkta Dönüşüm Programı Değerlendirme Raporu (2003-2013), Ankara.
• T.C. Sağlık Bakanlığı, (2013), Stratejik Plan 2013-2017, Ankara.
• Umumi Hıfzıssıhha Kanunu, (1930), TC Resmi Gazete, 14896, Mayıs 1930.
• User, İ. (2010). Biyoteknolojiler ve Kadın Bedeni, Yasemin İnceoğlu ve Altan Kar (Ed.). Dişilik, Güzellik ve Şiddet Sarmalında Kadın ve Bedeni (1. Baskı) içinde (s. 133-169).
• İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• West, D. (2005). Kıta Avrupası Felsefesine Giriş, (2. Baskı). Ahmet Cevizci (Çev.). İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Yanıkkaya, B. (2009). “Beden Dilimi Oku”: Popüler Müzik ve Bir Metin Olarak Beden Dili, Toplumbilim Dergisi Beden Sosyolojisi Özel Sayısı, 24, 45-60.